پونه ترابي
هيات وزيران، روز گذشته به رييس‌كلي عبدالناصر همتي بر بانك مركزي راي اعتماد داد و با حكم رييس‌جمهور او هجدهمين رييس كل تاريخ بانك مركزي شد. به نظر مي‌رسد اين گام نخست تغييرات در تيم اقتصادي دولت باشد و طي روزهاي آينده نيز افرادي از بدنه سياستگذاري‌هاي اقتصادي حذف شده و ديگراني جاي آنها را خواهند گرفت. سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد نوك پيكان تغييرات بعدي هستند تا بدين صورت مثلث سياستگذاري‌هاي پولي و مالي تشكيل شود. شنيده‌ها حاكي از آن است كه مذاكره با علي طيب‌نيا براي حضور در سازمان برنامه ادامه دارد. البته اخباري در رابطه با قهر او از رياست‌جمهوري به گوش رسيده اما دولت در تلاش است تا از او در راس سازمان برنامه بهره جويد. طيب‌نيا شرط گذاشته تا دخالت‌هاي سياسي در سياستگذاري‌هاي اقتصادي به حداقل رسيده و تغيير پارادايم در رويكرد اقتصاد كشور صورت گيرد كه با اختلاف نظرهايي از سوي رييس‌جمهور مواجه شده است.
در اين ميان تنها يك ضلع مثلث تغييرات، رسم شده است. همتي در حالي سكان نهاد پولي كشور را بر عهده گرفته كه بازارهاي ارز، سكه و طلا با تلاطم‌هاي بالايي روبه‌رو است. در شرايط كنوني مصرف‌كنندگان حقيقي ارز در سردرگمي به سر برده و بازار غير رسمي گسترده‌اي در ارز به وجود آمده است. با توجه به نزديك شدن موعد تحريم‌هاي امريكا نيز، ميل به خريد سكه افزايش يافته و طي روزهاي گذشته، بازار سكه نوسان‌هاي بالايي به خود ديده است. همتي در اين شرايط سياستگذار پولي و ارزي كشور شده است. توقع افكار عمومي از او بسيار بالاست. در حدي كه شايد برخي از او انتظار معجزه دارند. اما واقعيت‌هاي اقتصادي كشور چيز ديگري مي‌گويند. تغيير تيم اقتصادي اگرچه مورد انتظار جامعه كارشناسي و قواي ديگر بوده اما برخي اقتصاددانان بر اين باورند تا تغيير پارادايم صورت نگيرد، نمي‌توان از افراد انتظار داشت كه اقتصاد را زير سايه تحريم‌ها مديريت كنند.
تبعات خروج امريكا از برجام اگرچه به طور مشخص بازار ارز را هدف گرفته بود اما كارشناسان انتقادات بسياري را در مورد نحوه سياستگذاري در مديريت بازار ارز مطرح كرده بودند كه متوجه بانك مركزي بود. هر چند كه برخي معتقد بودند اعمال فشار دولت بر بانك مركزي خود عاملي براي سياستگذاري‌هاي فعلي بوده است.
در اين راستا دولت تغيير رياست بانك مركزي را در دستور كار خود قرار داد و درحالي كه اسامي مختلفي براي اين سمت در حد حدس و گمان مطرح شدند، در نهايت صندلي رياست ساختمان شيشه‌اي ميرداماد به همتي رسيد و سيف كه از سال 1392 بر اين صندلي تكيه زده بود از اين سمت خداحافظي كرد.
بازخواني كارنامه كاري همتي
همتي 61 ساله كه لقب پدر بيمه خصوصي ايران را به دوش مي‌كشد دانشيار دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران و يكي از تدريس‌كنندگان اقتصاد كلان و اقتصاد انرژي در دانشگاه‌هاي ايران است. او درجه دكتراي اقتصاد خود را در سال ۱۳۷۲ از دانشگاه تهران اخذ و رساله خود را با حضور در دانشگاه لندن تكميل كرده است. همتي در سال ۱۳۵۹ مسوول كميته اقتصادي جهاد دانشگاهي بود و در سال‌هاي ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۳ مدارج ترقي را در سازمان صدا و سيما تا معاونت سياسي اين سازمان طي كرد. وي در دوران دفاع مقدس از مسوولان تبليغات جنگ بود. رييس جديد بانك مركزي از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۵ طي سه دوره به عنوان رييس كل بيمه مركزي جمهوري اسلامي ايران و رييس شوراي عالي بيمه خدمت كرد و نقش كليدي در طراحي و اجراي سياست‌هاي آزاد‌سازي و خصوصي‌سازي در صنعت بيمه داشت. همتي در دوره مسووليت حسن روحاني در شوراي عالي امنيت ملي به مدت پنج سال عضو كميته اقتصادي شوراي امنيت ملي بود. او در آغاز دوران اصلاحات پيشنهاد اوليه تاسيس «صندوق ذخيره ارزي» را كه بعدا به نام «حساب ذخيره ارزي» نام گرفت، ارايه داد. بازخواني پرونده عملكرد همتي حاكي از آن است كه از سال ۱۳۸۰ تاكنون به مدت شش دوره رياست شوراي عالي شركت بيمه اتكايي آسيايي (كميسيون اقتصادي- سياسي آسيا و اقيانوسيه سازمان ملل متحد- اسكاپ) مستقر در بانكوك پايتخت تايلند را برعهده دارد كه با راي مستقيم روساي بيمه 10 كشور مهم آسيايي به اين سمت انتخاب شده است. همتي طي هفت سال مديريت بانك سينا را نيز به عهده داشته است از جمله اقدامات او در اين دوره تلاش موثر براي لغو تحريم بانك سينا بود كه منجر به خارج شدن بانك سينا با راي دادگاه عالي اروپا از فهرست تحريم اتحاد اروپايي شد. در آخرين خط كارنامه او حكمي براي حضورش در سفارت ايران در چين هم صادر شده است، اما سرانجام راهي ساختمان شيشه‌اي ميرداماد شد. كتاب‌هاي «اقتصاد كلان، مقدمه‌اي بر سياست‌هاي پولي و مالي»، «توسعه اقتصادي»، «مشكلات اقتصادي جهان سوم» و «اقتصاد نفت» نيز از تاليفات همتي به شمار مي‌رود.
روحاني از همتي چه مي‌خواهد؟
خواسته‌هاي روحاني از همتي حول محور مسائل ارزي مي‌گردد. رييس‌جمهور اصلاح نظام بانكي، سياست‌هاي پولي و بهبود روابط بانكي با دنيا و توسعه پيمان‌هاي پولي دو جانبه، حفظ و مراقبت از ذخاير ارزي را از اولويت‌هاي رييس كل جديد بانك مركزي دانست و كليه اعضاي دولت را به همكاري با او توصيه كرد. ولي‌الله سيف در زمان حضورش در بانك مركزي بارها گفته بود كه ذخاير ارزي از شرايط مناسبي برخوردار است و در حالي كه كارشناسان تاكيد داشتند حتي اگر ذخاير مناسبي داشته باشيم كمبود اسكناس دلار به دليل تحريم‌هاي دلاري حس مي‌شود و اگر بازار به درستي كنترل و مديريت نشود بحران ارزي را بيش از پيش گسترش خواهد داد.
رييس‌جمهوري در حالي حفظ منابع و ذخاير ارزي را خواستار شده كه بازار ارز در شرايط خاصي به سر مي‌برد و افزايش قيمت دلار در بازاري كه به رسميت شناخته نشده و معاملات آن قاچاق اعلام مي‌شود به بيش از 9 هزار و 300 تومان، عاملي براي ريزش ارزش پول ملي بوده است. توسعه پيمان‌هاي پولي دو جانبه يكي ديگر از خواسته‌هاي روحاني از همتي بود. پيمان‌هاي پولي كه توسعه روابط مالي براساس پول ملي دو كشور و حذف دلار است، در سال‌هاي قبل بسيار مورد توجه كارشناسان قرار گرفت و از بانك مركزي خواسته بودند تا اقدامات لازم را انجام دهند، چرا كه در زمان تحريم‌ها روابط بانكي تحت فشار قرار گرفت و مبادلات مالي به‌ويژه در حوزه دلاري تحت تاثير قرار داشت، از اين رو تاكيد بر اين بود كه حذف دلار از روابط تجاري تا حد زيادي مي‌تواند مشكلات موجود را برطرف كند. رييس‌جمهوري همچنين از همتي اصلاح نظام بانكي را خواستار شده كه در اين رابطه نيز بايد گفت كه در سال‌هاي گذشته بارها اين موضوع مطرح و اقداماتي هم براي آن از جمله اصلاح ساختار مالي بانك‌ها و ترازنامه آنها براي مطابقت با استانداردهاي جهاني و همچنين حركت به سمت اصلاح نرخ سود بانكي يا ساماندهي موسسات مالي غيرمجاز انجام شد، اما هيچگاه به طور كامل پيش نرفته است، در عين حال كه دو لايحه بانكداري مركزي و قانون بانكداري در سال‌هاي گذشته با بحث‌ها و اختلاف‌نظرهايي بين بانك مركزي، دولت و مجلس تدوين شد، ولي هنوز به تصويب و اجرا نرسيده است.
واكنش بازارها به تغيير رييس كل
آخرين بررسي‌ها حاكي از ادامه روند افزايشي قيمت سكه با سرعت كم است. بر اين اساس هر قطعه قيمت سكه تمام طرح جديد در بازار روز چهارشنبه سه ميليون و ۴۲۰ هزار تومان، سكه تمام طرح قديم سه ميليون و ۲۲۰ هزار تومان، نيم‌سكه يك ميليون و ۶۸۱ هزار تومان و ربع‌سكه ۸۵۱ هزار تومان معامله شد. در روز چهارشنبه هر اونس طلا در بازار جهاني ۱۲۲۷ دلار قيمت داشت. قيمت هر گرم طلاي ۱۸ عيار ۲۷۲ هزار و ۲۵۰ تومان، هر مثقال طلاي ۱۸ عيار يك ميليون و ۲۵۴ هزار و ۶۰۰ تومان، هر مثقال طلاي ۱۷ عيار يك ميليون و ۱۸۰ هزار و ۳۰۰ تومان و سكه يك گرمي ۴۶۱ هزار تومان در بازار تعيين شد. همچنين دلار در بازار آزاد روز چهارشنبه با قيمت 9 هزار و 340 و يورو 11هزار و 200 تومان معامله شد.
حكم روحاني براي همتي
«با عنايت به تعهد، تخصص و تجربيات ارزنده جناب عالي و بنا به پيشنهاد وزير امور اقتصادي و دارايي و تصويب هيات وزيران در جلسه سوم مردادماه 96به موجب اين حكم به سمت «رييس كل بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران» منصوب مي‌شويد. انتظار دارد در راستاي ايجاد ثبات، آرامش و رونق در اقتصاد كشور، با همكاري و هماهنگي دستگاه‌هاي ذي‌ربط نسبت به ساماندهي بازار پولي و ارزي و پيگيري اصلاح و اجراي دقيق مقررات نظام بانكي كشور اقدام عاجل و كامل به عمل آوريد. توفيق شما را در انجام شايسته وظايف محوله با رعايت اصول قانون‌مداري، اعتدال‌گرايي و منشور اخلاقي دولت تدبير و اميد از خداوند متعال مسالت مي‌نمايم.»
سيف به روايت روحاني
«آقاي سيف، مديري بسيار سالم و ارزشمند است كه با جديت تمام سياست‌هاي دولت را اجرا مي‌كرد. ايستادگي در برابر موسسات مالي، اعتباري غيرمجاز كه به ايجاد انضباط بيشتر و قاعده مند شدن اين موسسات منجر شد از خدمات ارزنده دوره مديريت ايشان است.»
واكنش توييتري سيف به انتخاب همتي: «از حمايت و پشتيباني رييس‌جمهور و هيات دولت در اين 5 سال تشكر مي‌كنم. برداشتن گام‌هاي اساسي در اصلاح نظام بانكي به‌ويژه موسسات مالي غيرمجاز از جمله دستاوردهاي اين دوره بانك مركزي بود. براي همكار ارجمندم جناب آقاي دكتر همتي در دوران ويژه پيش رو آرزوي موفقيت دارم. »