جنجال «كاناپه »
تهديد « عياري »
استفاده از كلاهگيس براي بازيگران زن
دليلحذف ساخته جديد كيانوش عياري
از بخش رقابتي جشنواره بود
الهام نداف
نخستين حاشيه سيوپنجمين جشنواره فيلم فجر، بعد از اعلام اسامي فيلمهاي بخش مسابقه ايجاد شد. حاشيهاي كه در نبود غايبان بزرگ جشنواره چندان خوشايند به نظر نميرسد و علاوه بر محروم كردن مخاطبان از تماشاي بعضي فيلمها، در قدم بعدي صاحبان آثار جا مانده از بخش سوداي سيمرغ را در اكران نيز با مشكل مواجه ميكند. اما محمد حيدري دبير اين دوره از جشنواره، بعد از اعلام آراي هيات انتخاب، فرصت را غنيمت شمرد و براي پاسخگويي به سوالات مردم و رسانهها در برنامه هفت حاضر شد. نخستين مساله مهم اين دوره از جشنواره، نبود آثاري چون «كاناپه» كيانوش عياري، «هجوم» شهرام مكري و «ملي و راههاي نرفتهاش» تهمينه ميلاني است. حيدري با تاكيد فراوان بر استقلال نظر و راي هيات انتخاب، در بخشي از صحبتهاي خود، عنوان كرد شش عضو اين هيات فيلمها را بهطور مستقل انتخاب كرده و اساس انتخابش را موضوع، محتوا و كيفيت قرار داه است.
كيانوش عياري را در اين چند سال ميتوان يكي از ناكامهاي بزرگ سينماي ايران لقب داد. قبل از اينكه فيلمهاي راه يافته به بخش مسابقه جشنواره فيلم فجر اعلام شود، زمزمههايي درباره عدم راهيابي فيلم «كاناپه» تازهترين ساخته اين كارگردان به گردونه رقابت با فيلمهاي ديگر شنيده شد، شايعهاي كه كيانوش عياري هفته گذشته نخواست آن را باور كند و با خوشبيني به «اعتماد» گفت كه «اين خبر صحت ندارد». او تا اين حد اين خبر را كذب ميدانست كه تاكيد كرد كه فيلم كاناپه تا چند روز آينده به هيات انتخاب داده ميشود و اعضا هنوز فيلم را نديدهاند.
يكي از چيزهايي كه در مورد اين فيلم بر سر زبانها افتاد اين بود كه بازيگران فيلم در نماي داخلي خانه از كلاه گيس استفاده كردهاند، اتفاقي كه پيش از اين در سينماي ايران چيزي بعيد و دور از ذهن نبوده و در بعضي فيلمها بازيگران بعضا در صحنههايي از كلاهگيس استفاده كردهاند. اما عياري در آن روز گفت كه خبر مميزيها و مشكلاتي كه مطرح شده از اساس دروغ است و يادآوري كرد كه «فيلم «كاناپه» را سه شنبه هفته آينده در اختيار هيات انتخاب قرار ميدهد.»
اما انگار عياري ديگر بايد به رد شدن و اكران نشدن فيلمهايش عادت كرده باشد، همه مخاطبان سينما ماجراي «خانه پدري» و پشت در اكران ماندن اين فيلم را بارها و بارها از زبان مسوولان و گاهي هم خود عياري شنيدهاند. او هم ديگر از حرف زدن درباره اين موضوع خسته شده است همانطور كه به «اعتماد» گفته بود كه ديگر رغبتي براي پيگيري اكران اين فيلم ندارد.
او وقتي دو روز پيش خبردار شد كه فيلماش از بخش مسابقه كنار گذاشته شده است، ترجيح داد مثل همه اين سالها و اكران نشدن دو فيلم قبلياش اعتراضي نكند يا لااقل اعتراضش را به زبان نياورد. اين فيلمساز به سايت سينما سينما گفته است كه با تصميم قبلي خودش، هيچ كدام از خانمهاي فيلم «كاناپه» در خانه خودشان و مقابل محارم روسري به سر ندارند و در اين نماها از كلاهگيس استفاده شده است. او گفته است كه از ابتدا ميدانسته كه اين فيلم براي بخش جايزه انتخاب نخواهد شد، زيرا بازيگران خانم فيلم در اين فيلم روسري به سر ندارند، عياري تاكيد كرده است كه در «كاناپه» شش بازيگر خانم ايفاي نقش كردهاند كه همه آنها موهايشان را با نمره چهار كوتاه كردند. تمام سكانسهاي فيلم اين خانمها با كلاهگيس هستند. او در عين حال ميگويد كه منتظر مسوولان جشنواره است تا از او بپرسند كه چرا بازيگران اين فيلم روسري به سر ندارند؟
عياري از پروسهاي كه در اين سالها بر سر ساختههايش ميآيد دلگير است همين دلگيري را در حرفهايش به زبان ميآورد: «ديگر هيچ فيلم سينمايي نميسازم كه خانمها در آن روسري به سر داشته باشند چه در خلوت خودشان چه در مقابل محارم اين كار را نخواهم كرد.»
اما مهمترين دليل هيات انتخاب براي رد فيلم «كاناپه» استفاده از كلاه گيس براي بازيگران زن اين فيلم است. مسالهاي كه ظاهرا با اعمال مميزيها نيز برطرف نميشود و اصلاحات تازهترين فيلم عياري با چنين شرايطي غيرممكن است. اين در حالي است كه يكي از منتقدان سينما در واكنش به عدم حضور «كاناپه» در بخش مسابقه سينماي ايران، در صفحه شخصي خود اينطور نوشته است: «دارم به پاسخ صادقانه و صد در صد سينمايي و خالي از حسابگري عياري فكر ميكنم وقتي سر صحنه كاناپه از او پرسيدم نگران نيستيد بابت استفاده از كلاهگيس اذيتتان كنند؟ و او گفت: «واقعگرايي من را به اين جا رسانده. ديگر توانش را ندارم. در روزگار قريب از آبدارچي پروژه هم خجالت ميكشيدم كه دارم پرستارهاي دهه پنجاه را با مقنعه تصوير ميكنم.»
محمد حيدري، دبير جشنواره فجر هم درباره انتخاب نشدن فيلم «كاناپه» در بخش مسابقه سينماي ايران، در برنامه هفت، ضمن اداي احترام به كيانوش عياري به عنوان پيشكسوت سينما، گفته است: «درمورد فيلم آقاي عياري، درباره محتوا و موضوع بسيار صحبت شد و فيلم انتخاب نشد. يعني فيلم «كاناپه»، شرايطي داشت كه براي انتخاب آن به نتيجهاي نرسيديم و مراجع بالاتري بايد درباره آن تصميمگيري كنند. فيلم «هجوم» را هم نديدم.» دبير جشنواره فيلم فجر امسال بايد در مورد راه نيافتن فيلمهاي زيادي به بخش مسابقه جشنواره توضيح دهد، او در برنامه «هفت» فعلا توضيحات مختصري داده است. او درباره «آباجان» هاتف عليمرداني و «يواشكي» رضا درميشيان گفته است كه فيلم درميشيان به جشنواره اين دوره نرسيد و «آباجان» هم در ليست فيلمهاي رزرو جشنواره است و اگر موانع آن برطرف شود، هيات انتخاب در مورد آن تصميمگيري ميكند. اين در حالي است كه حيدري در صحبتهاي خود بعد از اعلام فيلمهاي بخش مسابقه تاكيد كرد به هيچوجه فيلمي به بخش مسابقه سينماي ايران اضافه نميشود. دبير جشنواره فجر اما حرفي از چرايي عدم حضور فيلم تهمينه ميلاني در بخش سوداي سيمرغ نزد. البته خود كارگردان بعد از اعلام ليست نهايي فيلمهاي مسابقه، در صفحه شخصياش دليل پذيرفته نشدن اثرش در بخش مسابقه را اينگونه روايت كرد: «واقعيت اين است كه فيلم بدليل موضوع آن (خشونت خانگي) كه از نظر من و همسرم اولويت فرهنگي است و ميتواند راهگشاي زوجهاي جوان به زندگي بهتر شود، مورد پذيرش هيات انتخاب قرار نگرفته است و فقط همين. اميدوارم در اكران عمومي تاثير خود را در كاهش خشونت خانگي بگذارد. به نظر ما عوامل فيلم شايستگي تشويق داشتند كه ممكن نشد. » دبير جشنواره فيلم فجر در بخش ديگري از صحبتهاي خود اعلام كرد، كميته انتخاب جشنواره مسووليت همه فيلمهايي كه انتخاب نشدند برعهده ميگيرد: «امسال همه فيلمهايي كه فرم پر كرده بودند، مورد ارزيابي قرار گرفتند و تنها فيلمي كه از نظر موضوعي و محتوايي و مميزي موردبحث بود، فيلم آقاي عياري بود و بقيه فيلمها مشكل مميزي نداشتند.» اين حرف حيدري به اين معناست كه دليل بازماندن فيلمهاي ارايه شده به جشنواره از بخش مسابقه ملي، تنها ساختار و فرم بوده است. او در ميان صحبتهاي خود يادآور شد كه در تجربه دو دوره برگزاري جشنواره فجر، هيچوقت فردي سفارشي در خصوص فيلمها نكرده است.
در پايان حيدري توضيحاتي درباره تغييرات شيوه برگزاري جشنواره سي و پنجم داد. به گفته او جمعآوري آراي مردمي براي اهدا سيمرغ بلورين بهترين فيلم از نگاه تماشاگران امسال براي نخستين بار به صورت مجازي و توسط سايت در تهران انجام ميشود. همچنين جشنواره سيو پنجم نهم بهمن ماه در برج ميلاد افتتاح ميشود و اختتاميه آن هم 21 بهمن است. فيلمهاي جشنواره فجر در برج ميلاد يك روز زودتر يعني 10 بهمن منتقدان و اصحاب رسانه روي پرده ميرود و مردم هم ميتوانند از 11 بهمن مخاطب آثار جشنواره سي و پنجم در سينماها باشند. همچنين در اين دوره از جشنواره با اختيار رييس سازمان سينمايي جايزهاي به اثر منتخب صنف فيلم كوتاه اهدا ميشود.