اميد سازمان‌هاي جاسوسي به حشرات بيونيك
سنجاقك‌هاي جاسوس
در دهه 1970 و زماني كه جنگ سرد در اوج بود، دفتر تحقيق و توسعه آژانس مركز اطلاعات ايالات متحده دستگاه كوچكي براي شنود ساخت اما طريقه هدايت اين دستگاه آنقدر ضعيف بود كه امكان نداشت با ورودش به مكاني، توجه‌ها را به خود جلب نكند.
پس از اينكه مهندسان سيا (CIA) از ايده خرزنبور مكانيكي دست كشيدند، سنجاقكي را معرفي كردند. اين دستگاه با عنوان «Insectothopter» (يا حشره بالدار) ربات‌حشره‌اي است كه نخستين حامل هوايي بي‌نام اين سازمان ناميده شد كه به اندازه حشره‌اي واقعي بود. اين ربات‌حشره پتانسيل‌هايي داشت و تحت شرايط ايده‌آل مي‌توانست طي 60 ثانيه تا شعاع 200 متري پرواز كند.
بيونيك يا خلاقيت‌شناسي طبيعت به علمي گفته مي‌شود كه محققان و دانشمندان با الگوبرداري از سامانه‌ها، ساختارها و سازوكارهاي طبيعت و موجودات زنده براي ابداع و اختراع و پيشبرد فناوري و حل مسائل فني- مهندسي مورد استفاده قرار مي‌دهند و سنجاقك عاقلانه‌ترين انتخاب مهندسان سيا به شمار مي‌رود چراكه سنجاقك‌ها حشرات فرز و تندي هستند كه قادرند در هوا شناور بمانند و حتي به عقب پرواز كنند. همچنين مي‌توانند با سه بال زدن، 180 درجه بچرخند. حشره بالدار سازمان سيا با 6 سانتيمتر طول و 9 سانتيمتر پهنا با اندازه‌هاي سنجاقك همخواني دارد. علاوه بر اين سنجاقك‌ها در هر قاره‌اي به غير از قاره جنوب زندگي مي‌كنند؛ بنابراين حضور آنها حداقل در فصل مناسب، توجهي را به خود جلب نمي‌كند.
طبق توصيف سيا طريقه كار اين ربات‌حشره بدين شكل است: «دو پرتوي ليزري در دونوار فلزيِ دُم اين حشره كار گذاشته شده كه آن را هدايت مي‌كند. اين پرتو ليزري به عنوان رابط اطلاعاتيِ حسگر صوتي كوچك درون اين دستگاه نيز كار مي‌كند. موتوري كوچك نيز بال‌ها را تكان مي‌دهد؛ كيسه سوخت شامل مايعي است كه دستگاه را به حركت مي‌اندازد.» اما سبك‌ترين بادها اين ربات‌حشره يك گرمي را از مسير منحرف مي‌كند. هنوز مشخص نيست هدايت ليزري و رابط اطلاعاتي هرگز عمل كرده‌اند يا خير. چرا كه اين حامل هوايي بي‌نام در هيچ ماموريت جاسوسي شركت نداشته است.
با گذشت چند دهه سنجاقك‌ها مدل محبوب محققان براي ساخت حامل‌هاي هوايي ديگر شده‌اند. در سال 2005 دانشجويان دانشگاه تكنولوژي هلند دستگاه DelFly را معرفي كردند كه براي شركت در رقابت‌هاي بين‌المللي حامل‌هاي هوايي كوچك ساخته بودند. طرح اصلي با طول بال 50 سانتيمتر و وزن 21 گرم، بزرگ‌تر از سنجاقك بود. مدتي بعد چندين نسخه جديد معرفي شد؛ دل‌فلاي ميكرو كه با طول بال 10 سانتيمتر و وزني حدود 3 گرم، اندازه‌اي واقعي‌تر داشت. اين سنجاقك رباتيك دوربيني ويدئويي را حمل مي‌كند و حاوي فرستنده‌اي بود كه ويدئوهايي زنده را از طريق آن ارسال مي‌كند. در سال 2008 در كتاب «ركوردهاي جهاني گينس» اين دستگاه «كوچك‌ترين دوربين هوايي» ناميده شد.
در همين حين، كمپاني‌هاي اسباب‌بازي سنجاقكي رباتيك را كه از طريق امواج راديويي كنترل مي‌شود، روانه بازار كردند. مجله «تايم»WowWee را يكي از بهترين اختراعات سال 2007 ناميد اگرچه در معرفي اين دستگاه آمده بود كه بادهاي جانبي چالشي براي اين ربات‌حشره محسوب مي‌شوند. اين حشره با بال‌هاي شفاف 20 سانتيمتري، تنه‌اي سبز و سفيد و چشماني درخشان مناسب جاسوسي نيست اما بچه‌ها طرفدار پروپاقرص آنند.
سال گذشته نيز مهندسان رويكردي متفاوت در ساخت بهتر سنجاقك‌هاي رباتيك اتخاذ كردند. محققان موسسه دريپر Draper در كمبريج ماساچوست و موسسه پزشكي هاوارد‌هيوز در حال دستكاري ژنتيك سنجاقك‌هاي حقيقي هستند؛ اين سايبورگ با نام DragonflEye در نخستين آزمايش خود سربلند بيرون آمد. او داراي كيسه‌اي كوچك است كه انرژي‌اش را از پنل خورشيدي مي‌گيرد و اپراتوري از راه دور اين سنجاقك را كنترل مي‌كند. طبق گفته محققان مي‌توان از اين موجود نيمه‌حشره و نيمه‌ماشين براي «گرده‌افشاني كنترل‌شده» استفاده كرد و همچنين اين سايبورگ مي‌تواند در عمليات‌هاي نظارتي و جاسوسي موفق عمل كند. جسي ويلر، مهندس پزشكي ارشد كه در اين پژوهش شركت دارد، مي‌گويد به زودي اين سايبورگ براي حمل محموله‌هايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. او به سايت علمي Spectrum. iEEE گفته است: «علاوه بر رديابي، سيستم DragonflEye تكنولوژي جديدي را معرفي كرده كه طيف وسيعي از حشرات را به حسگرهاي محيط‌‌زيستي تجهيز و به طور بالقوه رفتارهاي مهم آنها از جمله گرده‌افشاني را هدايت مي‌كند.» مهندسان با دستكاري ژنتيكي سيستم عصبي اين سايبورگ مي‌خواهند او قادر به واكنش به پالس‌هاي نور باشد. بنابراين ژن حاوي پروتيين‌هاي حساس به نور را به آن تزريق كردند و عصب‌ها وقتي در برابر نوري قرار مي‌گيرند كه خط اتصال «كيسه» مي‌فرستد، فعال مي‌شوند. سپس عصب‌ها رفتار معمول خود يعني ارسال سيگنال به بال‌ها براي تشويق پرنده به پرواز را پيش مي‌گيرند.
در حالي كه تكنولوژي به كار رفته در اين دستكاري‌هاي ژنتيكي بسيار پيچيده و هزينه‌بر است اما دست بردن در كار طبيعت و طبيعت جاسوسي نگراني‌هاي اخلاقي را ايجاد كرده است.