رد پاي آب

در اينكه آب منشأ حيات گياهان، جانوران و انسان است و چرخه تنوع زيستي با منابع آب ارتباط مستقيم دارد، ترديدي نيست. اما افزايش جمعيت و گسترش فعاليت‌هاي انساني، مصرف فزاينده و آلودگي‌ها، همچنين اقداماتي كه به تغييرات كلان در اقليم كره مسكون منتهي شده و امروز تغيير اقليم ناميده مي‌شود، معادلات و چرخه متوازن طبيعت را بر هم زده است. يعني انسان رد پاي بزرگي از مصارف و آلودگي‌ها را در كره زمين از خود به جاي مي‌گذارد و رد پاي آب در اين ميان هر روز بزرگ‌تر و بزرگ‌تر مي‌شود. بهره‌وري مصرف در بخش كشاورزي و شهري پايين بوده و ميزان آلودگي و مديريت ناكارآمد منابع آب مزيد بر علت شده است. بر اين تصور آثار و عوارض تغيير اقليم مانند خشكسالي و افزايش دماي حداقل 8/1 درجه سانتيگراد و كاهش بارندگي پياپي حدود 20 درصد را بايد اضافه كرد. تمدن ديرينه و درخشان ايران در اقليم خشك و نيمه خشك شكل گرفته و ايرانيان با روش‌هايي مانند حفر قنات...

مديريت پايدار و سازگار با اقليم منابع آب را براي قرن‌ها انجام مي‌دادند تا اينكه افزايش جمعيت و برق‌دار شدن چاه‌ها از يك‌سو و سد‌سازي و ايجاد سازه‌هاي عظيم شبكه‌هاي توزيع آب از طرف ديگر معادلات را بر هم زد.

اين تحولات البته ابعاد منطقه‌اي و فرامرزي هم دارد كه بايد به آنها تغييرات اقليم ناشي از جنگ و ناامني در خاورميانه و فروپاشي ساختارهاي مديريتي و سياسي كشورهاي منطقه را اضافه كرد. از آن جمله ساخت مجموعه سدهاي گاپ در تركيه كه ده‌ها ميليارد مكعب آب دجله و فرات را از دسترس خارج مي‌كند و روي تالاب‌ها و رودخانه‌هاي سوريه و عراق اثر مستقيم داشته و به افزايش نوبت و شدت توفان‌هاي گرد و غبار منجر مي‌شود.

در اين ميان فراموش نشود كه اسراييل عامل اصلي فضاي پرتنش، درگيري‌هاي مسلحانه و مناقشات منطقه‌اي بوده و براي بقاي خود به بحران‌هاي منطقه‌اي دامن مي‌زند. در عين حال شرايط غيرعادلانه و فوق بحراني غزه روي ديگر سكه وجود رژيم صهيونيستي كه با آلودگي آب شرب آن شهر به ايجاد بيماري و نسل‌كشي فلسطينيان اقدام مي‌كند. بيش از 90 درصد آب شرب غزه براساس گزارش‌هاي متقن دچار آلودگي بالاست و البته اين مساله نيز مانند كشتار 100 شهروند غزه‌اي و جراحات بيش از 1000 نفر در ماه گذشته از ديده‌باني سازمان‌هاي نظارتي بين‌المللي مغفول مي‌ماند.

به هر حال در ايران رد پاي آب از طريق ساز و كار مديريتي شوراي عالي آب و كارگروه‌هاي فعال آن براي شرايط جديد كم آبي با برنامه‌ريزي‌هاي كوتاه‌مدت و بلندمدت درجهت اصلاح روش‌هاي مديريت منابع آب دنبال مي‌شود.

در اين مسير البته توجه جدي به موضوع ارزيابي زيست محيطي و خم نشدن درمقابل فشارهاي سياسي و منطقه‌اي در اجراي ضوابط زيست محيطي و حفاظت از صنايع آب، استقرار نگرش ارزش‌گذاري واقعي آب، تامين حقابه طبيعت، بازگشت به روش‌هاي سنتي و سازگار با اقليم، همكاري با سازوكارهاي جهاني مانند توافق پاريس براي صيانت از حقوق مردم ايران در موضوع تغيير اقليم، مميزي جدي‌تر سازه‌هاي آبي و مساله انتقال آب بين حوزه‌اي، تامين اعتبارات لازم براي بهينه‌سازي مصرف آب در بخش كشاورزي، اصلاح الگوي كشت و عدم كاشت محصولات پرآب‌بر و تنظيم اين معادله با واردات، همكاري با كشورهاي منطقه براي تامين پايدار منابع آب زيست محيطي تالاب‌ها و رودخانه‌هاي مرزي بايد با حساسيت و جديت مورد توجه قرار گيرد.

معاونت رييس‌جمهور در امور زنان و خانواده نيز ذيل شوراي فرهنگ عمومي در كارگروه اصلاح الگوي مصرف، پويش رد پاي آب را براي ارايه روش‌هاي كار بردي مصرف بهينه آب در خانواده‌هاي شهري و روستايي
دنبال مي‌كند.