اهداف جنگ در جنوب سوريه
قاسم محبعلي
در هفته گذشته ارتش سوريه حملاتي را به مناطقي از شرق سوريه انجام داد كه طبق توافق ميان امريكا و روسيه بنا نبود درگيري در اين منطقه صورت گيرد، اما واقعيت آن است كه مديريت جنگ در سوريه را روسيه برعهده دارد و بسيار بعيد است ارتش سوريه بدون هماهنگي روس‌ها وارد درگيري شود كه در طرف مقابل آن اسراييل و امريكا حضور دارند و مي‌تواند منجر به يك جنگ جدي و تمام عيار شود.
بنابراين يك بازي پيچيده در اين منطقه از سوريه شكل گرفته و احتمالا روس‌ها با چانه‌زني‌هايي كه از طريق كانال‌هاي ديپلماتيك خود با امريكايي‌ها، اسراييلي‌ها و حتي اردني‌ها كه با سوريه همسايه هستند، ايجاد كردند، در روي زمين نيز با استفاده از ابزارهايي كه در اختيار دارند كه اصلي‌ترين آن ارتش و دولت سوريه است، صحنه نبرد را مديريت مي‌كنند. در طرف مقابل نيز همين شرايط وجود دارد، آنها نيز با ابزاري كه در اختيار دارند كه از جمله آنها ارتش آزاد و مخالفان دولت سوريه هستند به دنبال افزايش قدرت چانه‌زني خود هستند. بنابراين بسيار بعيد است كه روس‌ها بي‌گدار به آب بزنند چرا كه خط قرمز روس‌ها در جنوب سوريه، عدم درگيري با اسراييل و امريكا است. اگر تفاهمي با آنها صورت نگيرد در نهايت بعيد است روسيه اجازه دهد دولت سوريه وارد جنگي شود كه مي‌تواند ابعاد منطقه‌اي پيدا كند. از همين رو بايد توجه داشت كه روس‌ها اين احتياط را در نظر دارند و دولت و ارتش سوريه تا آنجايي قدرت بازيگري دارند كه روس‌ها ميدان بازي را تعيين كنند. البته اين به آن مفهوم نيست كه طرف مقابل، يعني امريكايي‌ها و اسراييلي‌ها علاقه‌مند نباشند كه ارتش سوريه و روسيه به جنوب بروند و امنيت مرزهاي ميان سوريه با اردن و سرزمين‌هاي اشغالي را ارتش سوريه تامين كند، چرا كه عملا با حضور آنها بازيگران خارج سيستم و ناشناخته و كنترل نشده از دور خارج مي‌شوند. بنابراين ممكن است ضمن اينكه آنها علاقه‌مند هستند اين كارها صورت گيرد اما به دنبال آن هستند تا ما به ازاي توافق اينچنيني را از روسيه بگيرند. البته اين طبيعي است كه هرطرفي تلاش مي‌كند قدرت چانه‌زني خود را افزايش دهد و ممكن است طرفين به سمت آن پيش بروند كه بخواهند آستانه تحمل يكديگر را مورد آزمايش قرار دهند. از همين رو شايد روس‌ها و ارتش سوريه بخواهند با اقدامات خود اين موضوع را ارزيابي كنند كه امريكايي‌ها تا كجا حاضرند وارد مداخله جدي در سوريه شوند و آيا حاضرند وارد دخالت مستقيم در سوريه شوند يا در نهايت به حمايت اطلاعاتي و لجستيكي از مخالفان بسنده خواهند كرد. طبيعتا زماني كه امريكايي‌ها هشدار مي‌دهند به اين مفهوم است كه هنوز توافقي صورت نگرفته است و تا وقتي كه توافقي ايجاد نشود بسيار بعيد است كه روس‌ها وارد سه منطقه جنوب، شمال شرق و ادلب شوند. اين سه منطقه تفاوت عمده‌اي با مناطقي مانند غوطه دارد، زيرا در اين مناطق تنها مخالفين و شورشيان حضور داشتند و تهديدي براي مرزهاي رژيم اسراييل، تركيه، اردن يا كردها مطرح نبود. هرچند ارتش سوريه قصد دارد با اقدامات و عمليات‌هاي محدود خود را آماده يك حمله بزرگ در اين منطقه كند اما بايد اين موضوع را به زماني سپرد كه تفاهم صورت گرفته باشد. در آنجا جنگ و درگيري‌ها تفاهم شده است. وقتي كه شاهد آن هستيم امريكايي‌ها و اسراييلي‌ها نقاطي از خاك سوريه را هدف قرار مي‌دهند و روس‌ها واكنشي جدي نشان نمي‌دهند مشخص مي‌شود كه جنگ در شرايطي ادامه دارد اما در نقاطي كنترل شده و تفاهم شده پيش مي‌رود تا گسترش پيدا نكند. از طرفي ديگر توافق ميان امريكا و روسيه بر سر جنوب سوريه به شكل موقت و بنا به شرايط زماني و مكاني آن دوره بوده است. بنابراين با توجه به تغييرات زماني و مكاني ممكن است توافق به شكست بينجامد. اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه گاهي سياست‌هاي اعلامي با سياست‌هاي اعمالي متفاوت است. به اين معني كه ممكن است در زبان امريكايي‌ها موضوعي را مطرح كنند اما لزوما آن را اعمال نمي‌كنند. به‌طور مثال درخصوص كردها تاكيد كردند كه ما به‌شدت از آنها حمايت مي‌كنيم اما در عمل نه در عفرين و نه در منبيج پشت آنها نايستادند و با تركيه بر سر كنترل اين مناطق به توافق رسيدند بدون اينكه كردها را وارد بازي كنند. در مورد جنوب هم ممكن است شبيه همين كار را با روس‌ها و دولت سوريه انجام دهند. بنابراين آنها نيز علاقه‌اي ندارند كه تخم مرغ‌هاي خود را در سبد گروه‌هاي شناخته و ناشناخته در جنوب سوريه بگذارند. بلكه از آنها به عنوان ابزار فشار براي پيشبرد منافع خود استفاده مي‌كنند و مشخص نيست كه هدف به قدرت رساندن گروه‌هاي شورشي باشد. بنابراين ممكن است روس‌ها نيز اهداف بزرگ‌تري را دنبال كنند و بسته به شرايط و موقعيت سياست خود را تغيير دهند.