اردوغان رفتار ترامپ را
تشبيه به كودتا كرد و آن را جنگ اقتصادي خواند
اعتياد امريكا به تحريم
ظريف: دركنار همسايگان‌مان ايستاده‌ايم
شهاب شهسواري
يك سال و نيم از رياست جمهوري ترامپ در امريكا مي‌گذرد و حالا تعداد كشورهايي كه اين رهبر تازه امريكا براي تحريم آنها اقدام كرده است به يازده كشور مي‌رسد. جويس كرم، خبرنگار يك روزنامه اماراتي در واشنگتن، فهرست اين كشورها را به اين شرح مي‌نويسد ايران، روسيه، چين، كره شمالي، پاكستان، سوريه، ونزوئلا، كوبا، ليبي و كلمبيا، 10 كشوري بودند كه دولت امريكا عليه آنها تحريم‌هاي تازه وضع كرده‌بود. اين 10 كشور به جز اتحاديه اروپا، مكزيك، كانادا و ژاپن هستند كه به تازگي با تنبيه‌هاي تعرفه‌اي براي واردات كالاها مواجه شده‌اند اما حالا تركيه هم به اين فهرست اضافه شده است، دولت امريكا هم مقام‌هاي رسمي تركيه را تحريم مي‌كند و هم رييس‌جمهور اين كشور دو برابر شدن تعرفه واردات محصولات فلزي از اين كشور را اعلام كرد. متحد نظامي و امنيتي امريكا در ناتو، حالا به هدف طعنه‌هاي رييس‌جمهور امريكا بدل شده است و تهديدها و لفاظي‌هاي آنكارا هم در برابر هم افزايش يافت. تا جايي كه اردوغان گفته است اگر واشنگتن رويكرد خود را در برابر آنكارا تغيير ندهد، به دنبال متحدان تازه‌اي خواهد رفت. همزمان با اين تهديدها و هشدارهاي دو طرف، ارزش برابري پول ملي تركيه در برابر امريكا به‌شدت در حال سقوط است. لير در يك روز 17درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داد، دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا با خوشحالي به اين موضوع واكنش نشان داد و اعلام كرد تعرفه‌هاي واردات فولاد و آلومينيوم از تركيه را دوبرابر كرده است، اردوغان واشنگتن را تهديد كرد كه اگر رويكرد خود را عوض نكند آنكارا دنبال دوستان و متحدان جديدي خواهد رفت. اقتصاد تركيه حال و روز خوبي ندارد و اعتياد امريكا به تهديد و تحريم كشورهاي مستقل هم فشار اقتصادي اين كشور را چند برابر كرده است. ارزش لير تركيه، از ابتداي سال جاري ميلادي تاكنون، تقريبا نصف شده است. وقتي سال 2018 شروع شد، شهروندان تركيه مي‌توانستند با پرداخت 3.5 لير، يك دلار امريكا بخرند، اما عصر روز جمعه قيمت هر دلار در صرافي‌هاي تركيه به 6.5 لير رسيد. بازارهاي سهام تركيه هم روزگار خوبي ندارند، شاخص سهام ETF روز جمعه 13.3 درصد سقوط كرد؛ بزرگ‌ترين سقوط ارزش سهام در يك روز. از ابتداي 2018 تاكنون شاخص سهام ETF با 42 درصد كاهش مواجه شده است.
همزمان با اين تحولات، آنكارا براي فشار به امريكا رويكرد خود به روسيه را افزايش داده است. روز جمعه، روساي جمهور روسيه و تركيه تلفني با يكديگر گفت‌وگو كردند و قرار است كه فردا، سرگي لاوروف وزير خارجه روسيه به تركيه سفر كند. روابط نظامي و امنيتي تركيه با روسيه، بخشي از مشكلات تازه در روابط با واشنگتن است، مقام‌هاي امريكايي نسبت به قرارداد تركيه براي خريد سامانه ضد موشك اس-400
از روسيه اعتراض دارند و آن را به نوعي عامل تضعيف ناتو در برابر روسيه مي‌دانند.
رجب طيب اردوغان اما از مردم كشورش خواسته است كه براي مقابله با وضعيت كنوني و به گفته او «جنگ اقتصادي» ارز و طلاي خود را براي فروش به بازار بياورند. او تاكيد كرد كه كشورش آماده است تا به كشورهايي كه اين «جنگ اقتصادي» را آغاز كرده‌اند، واكنش نشان دهد. به گزارش آسوشيتدپرس، اردوغان در سخنراني‌اي خطاب به هوادارانش گفت: «يوروها، دلارها و طلاهايي كه زير بالش‌هاي خود نگهداري مي‌كنيد را به بانك‌ها ببريد و به لير تبديل كنيد.» اردوغان تاكيد كرد: «ما با يك هجوم اقتصادي مواجهيم، بايد از كشورمان دفاع كنيم. اين جنگ اقتصادي كه عليه ما آغاز شده است، تفاوتي با تلاش براي كودتا عليه ما ندارد. من از تمام كشور مي‌خواهم كه توليدها و صادرات كشور را افزايش دهد.» اردوغان روز جمعه در جمع هوادارانش در شهر گوموش‌خانه در شمال درياي سياه تاكيد كرد: «آنان كه تصور مي‌كنند تركيه بر اثر دستكاري‌هاي اقتصادي در مقابل آنها زانو خواهد زد، هيچ دركي از ملت ما ندارند. آنها نمي‌توانند از ادبيات تهديدآميز و زبان باج‌خواهانه عليه اين ملت استفاده كنند. به خصوص آزار و اذيت چيزي نيست كه ملت ما را از پا در بياورد.»
مذاكرات بي‌نتيجه
بعد از تماس تلفني مايك پومپئو، وزير خارجه امريكا با همتاي تركش، مولود چاووش اوغلو، سفر هيات ديپلماتيك تركيه به واشنگتن دي‌سي به رياست معاون وزير خارجه تركيه و گفت‌وگوها با جان سوليوان، نفر دوم وزارت خارجه امريكا، به نظر مي‌رسيد كه همه‌چيز در حال حل شدن است. حتي به نظر مي‌رسيد توافق‌هايي در مورد آزادي اندرو برانسون، مبلغ مسيحي امريكايي كه در تركيه بازداشت است به وجود آمده است. اما همه‌چيز بار ديگر به هم خورد. رهبران دو كشور به تندي در مقابل يكديگر ايستاده‌اند و يكديگر را تهديد مي‌كنند. به نوشته يك روزنامه اماراتي، در آخرين دور گفت‌وگوها ميان تركيه و امريكا پيشنهادهايي در مورد معاوضه مهمت آتيلا، بانكدار تركيه كه در امريكا محبوس است با زنداني امريكايي در تركيه مطرح شده است. مقام‌هاي امريكايي و تركيه، هنوز چنين پيشنهادي را تاييد نكرده‌اند و يك منبع آشنا با مذاكرات به روزنامه نشنال امارات گفته است كه پرونده مهمت آتيلا روي ميز مذاكرات قرار نداشت. مهمت آتيلا، بانكدار اهل تركيه، سال گذشته در پرونده رضا ضراب، تاجر ثروتمند ايراني- تركيه‌اي به اتهام كمك به دور زدن تحريم‌ها عليه ايران محاكمه و به حبس محكوم شده‌بود. پيش از اين نيز در يك مرحله تركيه و امريكا براي تبديل بازداشت اندرو برانسون، كشيش امريكايي به حصر خانگي توافق كرده‌بودند و تركيه اين مبلغ مذهبي را از زندان به خانه تحت نظر منتقل كرده‌بود، اما بلافاصله بعد از اين اتفاق، معاون اول رييس‌جمهور امريكا، مايك پنس، كه يكي از سياستمداران بسيار تندروي مذهبي در امريكا محسوب مي‌شود و از سوي گروه‌هاي تندروي مسيحي انجيلي حمايت مي‌شود، با انتشار توييتي گفته بود امريكا به چيزي جز آزادي اين كشيش امريكايي راضي نمي‌شود.
جنگ قلمي
اختلاف‌ها ميان واشنگتن و آنكارا، رهبران دوكشور را دست به قلم كرده است تا با استفاده از رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي موضع خود را براي طرف ديگر روشن كنند، هر چند براي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، يك گوشي تلفن همراه و يك پيام كمتر از 280 حرفي كفايت مي‌كند تا ادعاهاي تند و اظهارات معمولا توهين‌آميز يا خصمانه خود را عليه ديگر كشورهاي بيان كند. او روز جمعه در توييتي ضمن اعلام دو برابر شدن تعرفه واردات فولاد و آلومينيوم از تركيه، از سقوط ارزش پول ملي اين كشور ابراز خوشحالي كرد. دونالد ترامپ در حساب كاربري توييتر خود نوشت: «همين الان اجازه دادم كه تعرفه واردات فولاد و آلومينيوم براي تركيه در شرايطي كه ارزش پول ملي‌شان، لير تركيه، در حال سقوط شديد در برابر دلار بسيار قوي ما است، دوبرابر شود. آلومينيوم حالا 20 درصد و فولاد 50 درصد تعرفه دارد. روابط ما با تركيه در حال حاضر اصلا در شرايطي خوبي نيست!»
اما پاسخ رجب طيب اردوغان، مفصل‌تر بود. رييس‌جمهور تركيه سراغ يكي از پرتيراژترين روزنامه‌هاي امريكا رفته و با انتشار يادداشتي در روزنامه نيويورك تايمز به دولت امريكا هشدار داد در صورت ادامه رويكرد خصمانه در برابر آنكارا، تركيه به ديگر متحدان و دوستانش روي مي‌آورد. اردوغان تاكيد كرده است: «اگر امريكا به استقلال تركيه احترام نگذارد و خطرهايي را كه كشور ما را تهديد مي‌كند، درك نكند، آنگاه دوستي ما در خطر سقوط قرار دارد.» اردوغان در ادامه اين يادداشت ضمن مقايسه ،كودتاي دو سال پيش تركيه را با حمله به بندر پرل هاربر امريكا در جنگ جهاني دوم مقايسه كرده است و تاكيد كرد «دولت امريكا از محكوم كردن قاطعانه اين كودتا و اعلام همبستگي با رهبران تركيه، بازماند.» اردوغان در ادامه به حمايت امريكا از «يگان‌هاي مدافع خلق» گروه شبه‌نظامي كرد در سوريه اشاره كرده است كه به اعتقاد آنكار شاخه‌اي از حزب كارگران كردستان (PKK) است و يك گروه تروريستي محسوب مي‌شود. اردوغان در ادامه با اشاره به پرونده كشيش زنداني امريكايي در تركيه نوشته است: «رييس‌جمهور ترامپ به جاي اينكه به فرآيند قضايي در كشور ما و به خواسته‌هاي من در ديدارهاي دوجانبه متعدد احترام بگذارد، تهديدهاي بسيار تندي را عليه يك دولت دوست مطرح كرده است و عليه چندين عضو كابينه ما اعلام تحريم كردند. اين تصميم غيرقابل قبول، غيرمنطقي و نهايتا بسيار به حال رابطه بلندمدت دوستانه ميان دو كشور مضر خواهد بود.»
اردوغان در اين يادداشت به دولت امريكا هشدار داده است: «پيش از آنكه خيلي دير شود دولت امريكا بايد از اين باور دست بردارد كه رابطه ميان دو كشور نامتقارن است و درك كند كه تركيه جايگزين‌هاي ديگري هم دارد.» اردوغان تهديد كرده است «شكست امريكا در تغيير دادن اين شيوه يكجانبه‌گرايانه و غيراحترام‌آميز، باعث مي‌شود تا ما تلاش براي پيدا كردن دوستان و متحدان جديد را آغاز كنيم.»
ساعاتي بعد از انتشار يادداشت رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور، ابراهيم كالين سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه با انتشار توييتي تهديد اردوغان را تكرار كرد و نوشت: «واشنگتن اين ريسك را پذيرفته است كه تركيه را به عنوان يك دوست كاملا از دست بدهد. تمامي جامعه تركيه با سياست‌هاي امريكا در بي‌توجهي به مطالبات امنيتي بحق تركيه مخالف است. تهديد، تحريم و آزار نتيجه نخواهد داد و فقط باعث مي‌شود كه عزم تركيه جزم‌تر شود.»
واكنش تند ظريف به رفتار شرم‌آور ترامپ
توييت رييس‌جمهور امريكا در مورد تركيه با واكنش بسيار منفي وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، محمد جواد ظريف مواجه شد كه اين رفتار او را «شرم‌آور» توصيف كرد و با تركيه به عنوان همسايه ايران اعلام همبستگي كرد. ظريف در واكنش به توييت ترامپ در حساب كاربري توييتر خود نوشت: «خوشحالي ترامپ از تحميل سختي اقتصادي بر تركيه به عنوان متحدش در ناتو، شرم‌آور است. امريكا بايد اعتيادش به تحريم و زورگويي را معالجه كند يا دنيا فراتر از ابراز محكوميت شفاهي در اقدامي متحد آنها را مجبور به ترك اعتياد خواهند كرد. ما در گذشته در كنار همسايگان‌مان ايستاديم و اكنون نيز همان‌گونه عمل خواهيم كرد.»