مساله موش‌هاي تهران هيچگاه حل نشد؛ فقط شهرداري تهران در دوره محمدباقر قاليباف سرپوشي روي اين مساله گذاشت. اگر مي‌خواهيد بدانيد چگونه سرپوش گذاشت، كافي است به خيابان‌هاي شريعتي يا وليعصر سري بزنيد. همه نهرها و جوي‌هاي كنار خيابان با بلوك‌هاي مخصوص پوشانده و سنگفرش شدند تا موش‌ها در تاريكي زير پوست شهر زندگي كنند. مساله موش‌ها در تهران هرازچندگاهي بر سر زبان‌ها مي‌افتد. يك روز گفته مي‌شود ميليون‌ها موش در شهر جولان مي‌دهند. روز ديگر گفته مي‌شود موش‌ها به حال مردمان شهر مضرند و ده‌ها موضوع ديگر. به‌تازگي شايعه‌اي در شهر پيچيده و گفته شده است پيمانكار طرف قرار‌داد شهرداري كه قرار بوده به مساله موش‌ها رسيدگي كند، خودش موش به شهر مي‌آورده تا قراردادش تمديد شود؛ ادعايي كه مديرعامل شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهر تهران آن را قويا رد كرده و درباره‌اش توضيح داده است.
فرهاد افشار، مديرعامل شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهر تهران با بيان اينكه شركت‌هاي پيمانكاري در حوزه مقابله با حيوانات موذي تنها براي «فعاليت، ميزان تجهيزات و منافذي كه در حوزه مقابله با موش‌ها مسدود مي‌كنند» از اين شركت پول دريافت مي‌كنند، گفت: ورود موش‌هاي زنده از ساير نقاط ديگر به شهر تهران براي دريافت پول از اساس شايعه‌اي بيش نيست.
موضوعي كه پرونده آن شايد به شكل جدي، 5-4 سال پيش باز شد.
ماجرا از چه قرار بود؟
تابستان 4 سال قبل بود كه محمد حقاني، رييس كميته محيط زيست شوراي شهر در صحن علني شورا رسما اعلام كرد كه در تهران بيش از 50 ميليون موش وجود دارد. به دنبال اين اعلام، دقيقا روز اول مهرماه سال 1393 بود كه روزنامه اعتماد طي گزارشي با تيتر «سهميه هر تهراني چهار موش» به بررسي اين مساله پرداخت و در آن دوباره به نقل از محمد حقاني اعلام كرد كه در تهران بيش از 50 ميليون موش وجود دارد... وي در آن گزارش موش‌هاي تهران را به سه دسته موش‌هاي خانگي، «رات»هاي سياه و «رات»هاي قهوه‌اي تقسيم كرده گفته بود: بيشترين موش‌هاي تهران، «رات»هاي قهوه‌اي يا نروژي است كه اتفاقا خطرناك‌ترين آنها نيز محسوب مي‌شوند و نوعي موش صحرايي هستند.
وي درمورد آمار ۵۰ ميليوني موش‌هاي پايتخت نيز گفت: دراين مورد آمارمختلفي وجود دارد. گروهي از سازمان‌ها ۲۰، گروهي ديگر ۳۰ و گروهي ۶۰ و حتي ۷۰ ميليون موش را اعلام كرده‌اند. اما آنچه مسلم است تعداد آنها كمتر از ۳۰ ميليون نيست.
حقاني دليل وجود بيشترين جمعيت موش‌ها درمناطق6 و ۲۰ را به ترتيب رستوران‌ها و فست‌فودها درمنطقه6 و زمين‌هاي كشاورزي درمنطقه ۲۰ دانسته و گفت: از سال ۱۳۸۲، شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهرتهران متولي مقابله با موش‌ها شد كه بعدها اين مسووليت به ستاد محيط‌زيست و توسعه پايدار شهرداري منتقل شد؛ گرچه برخلاف شعارها و گزارش‌هايي كه داده مي‌شود، به دليل عدم شناخت درست و مقطعي و گذرا بودن مقابله، تا امروز شهرداري توفيقي در مهار جمعيت موش‌ها نداشته است.
اين عضو شوراي شهر چهارم با اعلام اينكه براي كشتن هر موش ۱۲۰ هزارتومان و درنتيجه براي كشتن تمام ۳۰ ميليون موش ۳ هزار و ۶۰۰ ميليارد تومان بودجه لازم است.
«قاسم علي‌اكبر»، پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم كه در آن نسبت به افزايش نجومي تعداد موش‌ها و احتمال حمله آنها به انسان‌ها خبرداده بود. وي در مورد صحت ادعاي وجود ۵۰ ميليون موش در تهران به «اعتماد» گفت: من حتي معتقدم كه تعداد بيشتر از اين ارقام است چرا كه متاسفانه روش‌هاي نادرست براي مقابله با موش‌ها باعث شده تا نه تنها از تعداد آنها كم نشود كه حتي باعث مقاوم شدن و جهش يافتن گونه‌هاي موش‌هاي تهران و درنهايت چند برابر شدن آمار آنها طي سال‌هاي اخير شده است.
«رضا قديمي»، مديرعامل وقت شركت ساماندهي آن روزها نيز در گفت‌وگويي با «اعتماد»، ادعاهاي مطرح در اين گزارش را كاملا تكذيب كرده، ضمن رد سخنان علي‌اكبر تلويحا وي را فردي سودجو خوانده اعلام كرد كه تهران فقط چيزي حدود 5/1 تا 2 ميليون موش دارد. سال بعد رضا قديمي در جلسه نشست مشتركي با حضور رحمت‌الله حافظي با ذكر اينكه چيزي حدود ٢٥٠ هزار موش در تهران كم شده است مدعي شد كه تهران تنها 5/1 ميليون موش دارد. ضمن آنكه مدعي شد كه آمارگيري از موش‌ها به روشي كاملا علمي و از طريق يك دانشگاه معتبر انجام شده است.
دوباره موش‌ها...
دي 96 بود كه فاطمه ذوالقدر، نماينده مردم تهران، ري، شميرانات، اسلامشهر و پرديس در مجلس پرده از حقيقت برداشت و اعلام كرد كه در كنار موضوع آلودگي هواي تهران به عنوان يك بحران زيست‌محيطي، وجود حيوانات موذي همچون موش‌ها دومين ابرچالش كلانشهر تهران است. از سوي ديگر، مهرداد بائوج لاهوتي، نماينده مجلس با تاكيد بر اينكه وجود جمعيت گسترده موش در پايتخت يكي از مهم‌ترين معضلات آشكار اين شهر است، بيان كرد: موش‌ها در سطح شهر تهران به‌طور گسترده پراكنده بوده و به صورت مداوم نيز در حال زاد و ولد هستند كه اين امر نه‌تنها در زمان وقوع زلزله بلكه در ساير برهه‌هاي زماني هم مي‌تواند به عنوان عامل شيوع بيماري‌ها براي مردم مشكلاتي را ايجاد كند. به گزارش خانه‌ملت، رييس اداره حفاظت محيط‌زيست استان تهران هم در مورد سرنوشت موش‌ها بعد از وقوع بحران‌ها و خطرات‌شان براي مردم زلزله‌زده گفته است: قطعا اگر بحراني رخ دهد، اين موجودات مي‌توانند از عوامل تشديدكننده خسارات باشند و حتي مي‌توانند براي افرادي كه زير آوار مانده و زخمي مي‌شوند، مشكلات بسياري را به وجود آورند. با اين حال احمد صادقي، رييس مركز مديريت محيط‌زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران وجود موش‌هاي آدم‌خوار در زلزله احتمالي را تكذيب كرد و گفت: مسوولان به جاي انتشار نگراني و حرف‌هاي بي‌پشتوانه، سيستم‌هاي مديريت بحران را با همكاري مناسب و مسووليت محوله با هماهنگي رييس مديريت بحران شهر تقويت كنند.
پيام محبي، رييس جامعه دامپزشكان ايران حتي پا را از اين نيز فراتر گذاشته، درباره شايعات پيدايش موش‌هاي آدم‌خوار در خرابه‌هاي پس از زلزله، گفت: موش‌هايي كه در حال حاضر در تهران وجود دارند، تا حد زيادي وحشي بوده و در صورت به وجود آمدن شرايط لازم، به ساير موجودات حمله مي‌كنند.
در اين آشفته بازار اما به نظر مي‌رسد پيمانكاراني كه مسوول از بين بردن موش‌ها هستند از همه بيشتر سود مي‌كنند. به نحوي كه حتي گفته مي‌شود پيمانكاران براي دريافت پول بيشتر، موش‌هاي زنده‌اي را از حاشيه شهرها به تهران مي‌آورند و آنها را رها مي‌كنند. موضوعي كه البته ديروز افشار، مديرعامل ساماندهي مشاغل شهرداري تهران در واكنش به آن گفته بود: ورود موش‌هاي زنده از ساير نقاط ديگر به شهر تهران براي دريافت پول از اساس شايعه‌اي بيش نيست!
مساله موش‌ها به‌قدري اهميت دارد كه هر‌ساله مديران و كارشناسان محيط‌زيست درباره‌اش حرف بزنند اما جاي خالي راهبرد مشترك و روشن در اين سخن‌گفتن‌ها ديده مي‌شود. اسماعيل كهرم، كارشناس برجسته محيط‌زيست، درباره اهميت موش‌ها پيش از اين در «اعتماد» نوشته است: «موش چه اعجوبه‌اي است كه در انبار ناوهاي هواپيمابر هم لانه مي‌كند، زاد و ولد مي‌كند و كسي هم از پس او برنمي‌آيد. بنده چند سال قبل كتابي به عنوان «حيات وحش در خانه شما» را منتشر كردم و مطالعات فراوان در مورد انواع جانوراني كه در اين كتاب ذكر كرده بودم، آغاز كردم. از توانايي‌هاي موش متعجب و نگران شدم. نگران از اين بابت كه اگر به آنها شانس بدهيم، مانند قرن ١٩ موجب شيوع بيماري طاعون خواهند شد. در قرن نوزدهم بيش از يك‌چهارم از جمعيت اروپا جان باختند! بنده شاهد بودم كه علما و فضلاي انگليسي از‌جمله اكولوژيست‌ها تصميم گرفتند يك تونل ٥٠٠ متري را با آنچه در اختيار داشتند؛ سموم، گرمايش، سرمايش، الكتريسيته، انواع امواج و غيره را از شر موش‌ها برهانند! نتوانستند كه نتوانستند و عجز خود را اعلام كردند!» همين بخش از نوشته كهرم نشان‌دهنده اهميت ماجراست. يكي از دلايلي كه تصميم‌گيري درباره مديريت مساله موش‌ها را با مشكل مواجه مي‌كند، نبود آمار دقيق در اين حوزه است. مشكلي كه البته فقط محدود به مساله موش‌ها نيست و مديران شهري در بسياري ديگر از مسائل شهر هم با فقدان داده‌هاي قابل استناد روبه‌رو هستند.
همه‌چيز در كنترل است ...!
با وجود تمام اين ضد و نقيض‌ها، صدراعظم نوري، رييس كميسيون سلامت و محيط زيست شوراي شهر معتقد است كه در مورد موش‌ها چيز غيرعادي و خاصي در تهران وجود ندارد. وي در گفت‌وگو با «اعتماد»، در مورد ادعاي برخي از كارشناسان كه معتقدند در زير پاي تهراني‌ها دريايي از لشكرهاي موش‌ها قرار دارد، گفت: اينها همه تصورات ذهني برخي از آدم‌هاست و اصلا جنبه علمي ندارد. فكر مي‌كنم قبل از اينكه بخواهيم موضوعي را مطرح كنيم حداقل از لحاظ عقلاني آن را بسنجيم ... !
وي در مورد آمار موش‌هاي تهران بدون اينكه رقم مشخصي را ذكر كند، گفت: مرجع مقابله با موش‌ها، شركت ساماندهي مشاغل تهران است كه در جلساتي كه با ما داشته، گزارش‌هايي را ارايه داده كه در ظاهر نشان مي‌دهد كارهاي خوبي را در اين زمينه انجام داده‌اند و برنامه‌هاي خوبي را نيز براي آينده ارايه داده‌اند . اما در مورد موش‌ها بايد يك كار علمي مورد وثوقي انجام شود، وگرنه نمي‌توان به همين سادگي به آمارهاي مختلفي كه ارايه مي‌شود استناد كرد و باعث تشويش اذهان عمومي شد .
نوري در پايان تاكيد مي‌كند: اصولا موش‌ها جزيي از چرخه اكوسيستم طبيعي جهان هستند و نبايد از بين بروند بلكه بايد جمعيت آنها كنترل شود. بهترين راه براي اينكار نيز، حفظ بهداشت عمومي در معابر و به خصوص حساسيت در جمع‌آوري زباله‌هاست كه اميدواريم هموطنان با درك اهميت مساله، آن را رعايت كنند !
بدين‌ترتيب به نظر مي‌رسد در مورد موش‌ها نيز مانند بسياري ديگر از موضوعات شهري، همچنان همان نقطه‌اي قرار داريم كه بوده‌ايم. يعني نه آمار قابل اعتمادي از تعداد موش‌ها داريم و نه روش علمي قابل دفاعي براي كنترل جمعيت موش‌ها. به بياني اگر متهم به تشويش اذهان عمومي نشويم، بي‌راهه نباشد كه بگوييم، آمار 30 تا 50 ميليوني موش‌ها شايد، چندان هم دور از ذهن نباشد! كه اگر چنين باشد، بايد منتظر كليد خوردن يك فيلم هاليوودي در آينده‌اي شايد نزديك و شايد دور، در تهران باشيم. فيلمي ترسناك و ....
محمد حقاني پيش از اين گفته بود: از سال ۱۳۸۲، شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهرتهران متولي مقابله با موش‌ها شد كه بعدها اين مسووليت به ستاد محيط‌زيست و توسعه پايدار شهرداري منتقل شد؛ گرچه برخلاف شعارها و گزارش‌هايي كه داده مي‌شود، به دليل عدم شناخت درست و مقطعي و گذرا بودن مقابله، تا امروز شهرداري توفيقي در مهار جمعيت موش‌ها نداشته است.
زهرا صدراعظم نوري: مرجع مقابله با موش‌ها، شركت ساماندهي مشاغل تهران است كه در جلساتي كه با ما داشته، گزارش‌هايي را ارايه داده كه در ظاهر نشان مي‌دهد كارهاي خوبي را در اين زمينه انجام داده‌اند و برنامه‌هاي خوبي را نيز براي آينده ارايه داده‌اند . اما در مورد موش‌ها بايد يك كار علمي مورد وثوقي انجام شود، وگرنه نمي‌توان به همين سادگي به آمارهاي مختلفي كه ارايه مي‌شود استناد كرد.