مذاكرات ژنو براي صلح يمن برگزار نشد
بهانه‌اي براي جنايت
شهاب شهسواري
شكست سازمان ملل در برگزاري مذاكرات صلح يمن، نگراني از افزايش درگيري‌هاي نظامي در اين كشور جنگ‌زده را به‌شدت افزايش داده است. روز شنبه و بعد از اينكه فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد و نماينده دولت مستعفي يمن، در ژنو براي سه روز منتظر حضور هيات فرستادگان انصارالله براي حضور در مذاكرات ماندند، با غيبت اين هيات شكست مذاكرات اعلام شد. رهبران انصارالله يمن اعلام كرده‌اند كه به دليل عدم همكاري و فقدان تضمين‌هاي لازم براي بازگشت اين هيات از ژنو به صنعا، هيات مذكور به مذاكرات اعزام نشده است. آخرين بار نشست نمايندگان دولت مستعفي تحت حمايت عربستان سعودي و هيات انصارالله، دو سال پيش در كويت برگزار شده‌بود. مذاكرات كويت بيش از 5 ماه طول كشيد، اما نهايتا بدون هيچ نتيجه‌اي پايان يافت. اسماعيل ولد شيخ، فرستاده وقت دبيركل سازمان ملل متحد، از ايجاد يك اجماع در ميان انصارالله و دولت مستعفي يمن بازماند، حالا بعد از دو سال مارتين گريفيتس، ديپلمات بريتانيايي كه به عنوان جانشين ولد شيخ معرفي شده است، حتي از برگزاري مذاكرات نيز باز ماند. با اين حال نماينده جديد سازمان ملل تاكيد كرده است كه هنوز از تلاش براي صلح نااميد نشده است و به زودي به مسقط و صنعا سفر مي‌كند تا در مذاكره با نمايندگان انصارالله براي برگزاري دور جديدي از گفت‌وگوهاي صلح مذاكره كند. كارشناسان نظامي و امنيتي معتقدند كه معلق ماندن فرآيند سياسي نتايج نگران‌كننده‌اي در ميدان جنگ ائتلاف تحت رهبري سعودي عليه مردم يمن برجا خواهد گذاشت.
بازي كي بود كي بود؟
رسانه‌هاي يمني خبر مي‌دهند كه ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي اجازه پرواز هواپيماي عماني حامل نمايندگان انصارالله را نداده است، نماينده سازمان ملل گفت كه «هيچ كس جلوي هيچ كس را نگرفته است و فقط مشكل تداركات مانع اين سفر شده است.» اما نماينده دولت تحت حمايت سعودي نه تنها سازمان ملل را به حمايت از انصارالله متهم كرد بلكه گفت انصارالله عمدا در اين مذاكرات حاضر نشده است. خالد اليماني، وزير خارجه دولت تحت حمايت عربستان سعودي، نماينده سازمان ملل را متهم كرد كه «با بي‌ميل نشان دادن در محكوم كردن انصارالله براي حضور نيافتن در مذاكرات، از شورشي‌ها حمايت مي‌كند.» مارتين گريفيتس، روز شنبه در كاخ ملل ژنو در جمع خبرنگاران، اين موضوع را تاييد كرد كه نمايندگان انصارالله برخلاف ميل‌شان از سفر به ژنو بازمانده‌اند. به گزارش الجزيره گريفيتس تاكيد كرد: «مهم است كه بدانيم انصارالله علاقه‌مند بود در اين گفت‌وگوها شركت كند و از اينكه نتوانستند به اينجا برسند بسيار نااميد و متاسف شده‌اند. ما تمام تلاش خود را كرديم تا بتوانيم اطمينان كافي به نمايندگان انصارالله براي انجام اين سفر بدهيم... اما در اين مسير موفق نبوديم.»
سيدعبدالملك بدرالدين، دبيركل انصارالله يمن همچنين گفت: «ائتلاف متجاوز سعودي تلاش مي‌كرد سفر هيات ملي اعزامي به ژنو در سايه خطرات و تهديدهاي فراوان صورت گيرد و هيچ تضميني براي حفظ امنيت و سلامت اين هيات وجود نداشته باشد و بازگشتي نيز براي اعضاي اين هيات در كار نباشد.» وي افزود: «تنها شرط هيات انصارالله ورود ايمن به ژنو بود.» دبيركل انصارالله در ادامه اظهار كرد: «دليل شكست مذاكرات ژنو، عدم عزم راسخ امريكا، انگليس، كشورهاي غربي و ائتلاف سعودي براي حضور جدي در اين مذاكرات بود. توجيهاتي كه براي عدم سفر هيات ملي يمن به مذاكرات ژنو از سوي متجاوزان مطرح مي‌شود، هيچ‌گونه اعتبار و صحتي ندارد و هدف اين توجيهات فقط تدوام تجاوزگري است.»
هر‌چند تاريخ برگزاري اين مذاكرات يك ماه پيش اعلام شده بود، اما نهايتا عربستان سعودي حاضر نشد تضمين‌هاي لازم براي حضور هيات انصارالله در مذاكرات را تامين كند. قرار بود اين مذاكرات كه با پيگيري مارتين گريفيتس، فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در امور يمن و ميانجي‌گري كويت و عمان عملي شده بود، با حضور نمايندگان انصارالله و وزير خارجه دولت مستعفي يمن، در ژنو راهكاري براي پايان جنگ سه ساله عربستان سعودي و متحدانش عليه مردم يمن پيدا كند. به گزارش انصارالله براي اين منظور مقرر شده‌بود كه نمايندگان انصارالله با استفاده از يك هواپيماي متعلق به عمان، از فرودگاه صنعا به سمت جيبوتي و پس از آن ژنو پرواز كنند. اما شرط انصارالله حذف مرحله بازرسي هواپيما در جيبوتي توسط نظاميان عربستان سعودي بود. سعودي‌ها در دور قبلي مذاكرات هيات انصارالله را دو ماه در فرودگاه جيبوتي گرفتار كرده بودند و اجازه بازگشت هواپيماي آنها را به صنعا صادر نمي‌كردند. اين رويداد باعث شد تا انصارالله براي اين دور از مذاكرات خواستار تضمين سازمان ملل براي بازگشت بدون مشكل هياتش به صنعا شود. يمني‌ها همچنين خواسته بودند كه اجازه انتقال بخشي از مجروحان بدحال از صنعا به اروپا داده شود. اما نهايتا مارتين گريفيتس اعلام كرد كه از تامين اين خواسته‌ها بازمانده و بعد از سه روز انتظار از پنجشنبه هفته گذشته تا شنبه هفته جاري براي آغاز مذاكرات، شكست اين مذاكرات را اعلام كند.
نگراني از افزايش بيشتر خشونت‌ها
تحليلگران معتقدند كه شكست دور جديد گفت‌وگوهاي صلح يمن، باعث شعله‌ور شدن هر‌چه بيشتر جنگ سه‌ساله در يمن شود. به گفته كارشناسان فقدان يك فرآيند آشتي و عدم مذاكره بين طرفين باعث مي‌شود كه هيچ يك از دو‌طرف محدوديتي براي رفتارهاي خود در ميدان جنگ قايل نباشند. گراهام گريفيت، پژوهشگر موسسه كنترل ريسك در امارات متحده عربي به خبرگزاري فرانسه مي‌گويد: «شعله‌ور شدن بيشتر درگيري‌هاي نظامي در يمن بر اثر شكست مذاكرات ژنو، تقريبا قطعي است. شكست اين مذاكرات در ائتلاف تحت رهبري سعودي اين باور را تقويت مي‌كند كه تنها راه مجبور كردن حوثي‌ها به پذيرش مصالحه، شكست در ميدان نظامي خواهد بود. همزمان افزايش درگيري‌هاي نظامي باعث مي‌شود كه انتقادها از ائتلاف تحت رهبري عربستان نيز به‌شدت افزايش پيدا كند و رفتارهاي عربستان در اين جنگ بيشتر زير ذره‌بين قرار بگيرد.» الكساندر ميترسكي، تحليلگر مسائل امنيتي و دفاعي به خبرگزاري فرانسه مي‌گويد: «اينكه مذاكرات صلح شروع نشده تمام شد و اينكه هيچ فرآيند صلحي در يمن وجود ندارد به اين معني خواهد بود كه دو طرف مخاصمه هيچ محدوديتي براي رفتار خود در آينده قايل نخواهند شد. عامل اصلي اين بي‌اعتمادي بين دو طرف، فقدان توازن قوا است.» اين تحليلگر مسائل دفاعي افزود: «سازمان ملل در اين ميان توان اين را ندارد كه بتواند نقش متعادل‌كننده را بين دو طرف بازي كند.» اين كارشناس تاكيد مي‌كند: «حالا كه مذاكرات متوقف شده است، تنها هدف سعودي‌ها اشغال بندر حديده به عنوان يكي از مهم‌ترين نقاط استراتژيك يمن است. آنها ديگر پس از اين نيازي به گفت‌وگو نمي‌بينند و فقط تلاش خواهند كرد واكنش‌هاي انتقادي جامعه جهاني را عليه عمليات خود، مديريت كنند.»