حميدرضا خراساني
بازارهاي داخلي ارز و طلا دردومين روز هفته، دو خبر مهم داشتند. در بازار ارز، مسافران كشورهاي خارجي متوجه شدند كه از اين به بعد مي‌توانند ارز مورد نياز خود را از بانك‌ها اما به قيمت بازار آزاد تهيه كنند. در بازار طلا نيز روند افت سكه‌ها ادامه داشت تا سكه بهارآزادي به كانال 3 ميليون تومان بازگردد. سكه امامي نيز بيشتر به مرز 4 ميليون تومان نزديك شد.
يكشنبه، روند بازار آزاد ارز كاهشي ماند تا علاوه بر تثبيت آرامش در اين بازار، هيجان و سوداگري در بازار طلا نيز كاهش يابد. دلار امريكا روز گذشته به كانال 12 هزار تومان رفت و بيشتر ارزهاي عمده ديگر نيز از آن پيروي كردند.
بانك مركزي هفته گذشته با ابلاغيه تازه‌اي كه ورود ارزهاي بازار ثانويه به بازار آزاد را مجاز كرد، روند بازار را كاهشي كرد. شنبه، عبدالناصر همتي با حضور در كميسيون اقتصادي مجلس اطمينان خاطر بيشتري به فعالان بازار داد. او گفت كه علاوه بر صرافي‌ها، به صادركنندگان نيز مجوز داده شده بخشي از ارز حاصل از صادرات خود را به شكل اسكناس وارد بازار ثانويه كنند. رييس بانك مركزي، همچنين در جلسه‌اي ديگر از رسانه‌ها خواست به حذف خريدهاي رواني از بازار كمك كنند.
خبرديگربانك مركزي كه روز يكشنبه منتشر شد، درباره ارزهاي مسافرتي بود. 30 تيرماه بود كه در راستاي اجراي سياست‌هاي جديد ارزي دولت، بعد از اجراي سياست يكسان‌سازي نرخ ارز از سوي دولت و قاچاق اعلام شدن خريد و فروش‌هاي ارزي دولت تصميم گرفت تا به مسافران براي سفر به كشورهاي نزديك ۵۰۰ يورو و براي سفر به كشورهاي دورتر هزار يورو آن هم يك بار در سال اختصاص دهد و اين در شرايطي است كه هر گونه خريد و فروش ارز از سوي دولت نيز مصداق قاچاق عنوان شده و مسافران اجازه نداشتند در بازار آزاد ارزي براي سفر خود تامين كنند كه در عالم واقع هيچ‌گاه اين دستور دولت از سوي مسافران اجرايي نشد.
البته از سوي ديگر دولت اعلام كرده بود؛ خروج ارز در هر سفر بيش از ۵ هزار يورو ممنوع بوده و مسافران نمي‌توانند رقمي بيش از آن را كه از هر منبعي اعم از رسمي يا غيررسمي تامين كرده باشند از كشور خارج كنند.
بر اين اساس از روزهاي پاياني تير ماه زمزمه حذف ارز مسافرتي بر سر زبان‌ها افتاد و در برخي شعب بانكي هم ارزي در قالب ارز مسافرتي پرداخت نشد تا عزم دولت براي حذف ارز مسافرتي جدي‌تر شود و در نهايت با تاييد اين اخبار از روز اول مرداد ماه رسما ارز مسافرتي حذف شد.
البته در همان زمان حتي بحث بر سر دونرخي شدن ارز بر سر زبان افتاد و كسرايي‌پور مديركل سياست‌ها و مقررات ارزي بانك مركزي اعلام كرد: «نحوه پرداخت ارز مسافرتي تا چند روز آينده مشخص مي‌شود كه بر اين اساس ممكن است تامين ارز مسافرتي با دو نرخ دولتي و بازار ثانويه صورت گيرد اما بايد مكانيسم آن از سوي دولت و بانك مركزي اعلام شود.»
با اين حال بعد از گذشت 50 روز از حذف ارز مسافرتي به يك‌باره دوباره شعب ارزي بانك‌ها شروع به پرداخت ارز مسافرتي كردند. البته برگشت ارز مسافرتي به بانك‌ها با تغييري در نحوه پرداخت نسبت به قبل همراه نيست و فقط قيمت آن هم‌سطح بازار شده است، يورو براي مسافران تا ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان قيمت خورده است.
پرداخت ارز مسافرتي بار ديگر در بانك‌ها آغاز شد؛ اما در حال حاضر فقط در هفت شعبه بانك ملي اين پرداخت انجام مي‌شود. اينكه ارز مسافرتي با چه شرايطي به متقاضيان تحويل مي‌شود، پيگيري از شعب از اين حكايت دارد كه تغييري در نحوه پرداخت نسبت به قبل اتفاق نيفتاده و فقط نرخ متفاوت است. بر اين اساس هر مسافر فقط يك بار در سال مي‌تواند از شعب بانك ارز مسافرتي دريافت كرده و سقف آن براي كشورها متفاوت است؛ به گونه‌اي كه براي كشورهاي همسايه و مشترك‌المنافع حداكثر ۵۰۰ يورو و براي ساير كشورها تا ۱۰۰۰ يورو به مسافر پرداخت خواهد شد. پرس‌وجو از شعب بانك ملي از اين حكايت دارد كه پرداخت دلار انجام نمي‌شود و فعلا فقط يورو است و نرخ آن بر اساس نرخ اعلامي بانك مركزي به‌‌طور روزانه تعيين مي‌شود، البته با نرخ بازار تفاوت چنداني نخواهد داشت؛ به گونه‌اي كه امروز اين ارز حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ تا ۱۴ هزار و ۸۰۰ قيمت‌گذاري شده و در بازار آزاد به حدود ۱۵ هزار تومان مي‌رسد. مسافران مي‌توانند حدود هفت روز قبل از سفر به شعب منتخب بانك ملي مراجعه كرده و درخواست دريافت ارز را اعلام كنند.
ارز مسافرتي از ابتداي سال جاري تاكنون بارها دچار نوسان شده است؛ به‌طوري كه در ۲۰ فروردين و در سياست جديد ارزي مسافران مي‌توانستند با مراجعه به شعب بانك‌ها حداكثر تا ۱۰۰۰ يورو دريافت كرده، اما نرخ آن حدود ۴۲۰۰ تومان در هر دلار و تا مرز ۵۰۰۰ تومان براي هر يورو بود. در ادامه و با توجه به اختلاف قيمتي كه با بازار آزاد وجود داشت و مسائلي كه به وجود آمد، در بسته جديد ارزي، ارز مسافرتي به صرافي‌ها محول شد. از اين رو صرافي‌ها مي‌توانستند بر اساس ارز خريداري شده به مسافران پاسخگو بوده و البته قيمت‌ها در مدت اخير هم‌سطح بازار آزاد بود. اما همان‌طور كه در بسته جديد ارزي بانك‌ها هم فرصت ارايه ارز خدماتي داشتند، از شعب بانك ملي (ميرداماد، امام حسين، بازار، اسكان، مركزي، هفتم تير، استاد معين و كاشف) در اين رابطه اقدام كردند و بعيد نيست كه به زودي در ساير بانك‌ها نيز رايج شود.
جو رواني را خنثي كنيد
رييس كل بانك مركزي در نشستي با حضور اساتيد دانشگاه‌ها و صاحبنظران حوزه اقتصاد ضمن بررسي مهم‌ترين تحولات متغيرهاي كليدي اقتصاد به ويژه بازار ارز، به بحث و بررسي راهكارهاي ثبات فضاي اقتصادي پرداخت.در اين جلسه كه بيش از سه ساعت به طول انجاميد، صاحبنظران اقتصادي از طيف‌هاي مختلف فكري و سياسي در فضايي صميمي و دوستانه و با صراحت كامل به ارايه نقطه نظرات خود در موضوعات «بازار ارز و مسائل روز نظام بانكي»پرداختند.اساتيد حاضر در هم‌انديشي ضمن تاكيد بر هدفمند بودن سياست‌هاي بانك مركزي و لزوم تدوين برنامه منسجم به موضوعاتي ازجمله «كنترل نقدينگي»، «فرهنگ‌سازي براي عدم ورود مردم به بازار سفته بازي از طريق رسانه‌هاي جمعي»، «حفظ و تقويت ذخاير ارزي كشور»، «تعميق بازار ثانويه ارز»، «جلوگيري از اضافه برداشت بانك‌ها»، «حفظ ارزش پول ملي با استفاده از سياست‌هاي صحيح و آينده‌نگر»، «افتتاح حساب‌هاي ارزي و متصل به طلا»، «احياي اعتماد به نظام بانكي» و «بهره‌گيري از تجارب ساير كشورها در خصوص بازار ارز» اشاره كردند. همچنين هماهنگي بيشتر بين سياست‌هاي پولي و مالي و طراحي سازوكار تقويت استقلال بانك مركزي از ديگر موضوعات مورد اشاره اساتيد و صاحبنظران اقتصادي بود.رييس كل بانك مركزي در اين جلسه ضمن تشكر از اجابت دعوت صاحبنظران اقتصادي و اساتيد دانشگاهي براي حضور در جلسه خاطرنشان كرد: از همه صاحبنظران و به‌ويژه رسانه‌ها درخواست مي‌كنيم با توجه به شرايط اقتصادي كشور از ايجاد جو رواني كه موجب انتظارات منفي درجامعه و بازار مي‌شود، ممانعت كنند.در آغاز اين جلسه در گزارش مبسوطي آخرين تحولات متغيرهاي كلان اقتصادي و اقدامات بانك مركزي در بازار ارز براي حاضرين تشريح شد.