رييس سازمان زمين‌شناسي خبر داد
شناسايي پديده «فرونشست زمين»
در 17 استان ايران
گروه اجتماعي|با بالا گرفتن بحران كمبود منابع آب در ايران برخي از كارشناسان در سال‌هاي اخير گزينه استفاده از آب‌هاي «ژرف» و آب‌هاي «كارستي» را مطرح كرده‌اند و در اين باره تحقيقاتي هم در كشور انجام شده است. انجام تحقيقات در عين حال منتقداني هم داشته است، منتقداني كه مي‌گويند رفتن به سمت يافتن منابع جديد آب موجب مي‌شود استراتژي تغيير الگوي مصرف آب جدي گرفته نشود. با حفر يك حلقه چاه آب ژرف در منطقه سيستان و همچنين انجام تحقيقات درباره آب‌هاي «كارستي» در نقاط مرزي ايران و شناسايي برخي ذخاير آبي اين خطر را بيش از پيش جدي‌تر هم كرده كه استراتژي كاهش مصرف كمرنگ شود و مديران تصميم‌گير به استفاده از منابع جديد آبي دل ببندند. اما ديروز راضيه لك، رييس سازمان زمين‌شناسي كشور در نشست خبري با خبرنگاران و در پاسخ به پرسش «اعتماد» درباره امكان سنجي استفاده از اين ذخاير، آب پاكي را روي دست خوش‌خيالان ريخت و گفت: «آب ژرف در ايران وجود دارد. مطالعات هم اين را تاييد كرده است. اما بايد بدانيم كه آب ژرف بحران آب در ايران را حل نمي‌كند. مصرف آب در ايران بي‌رويه بوده است و در اين زمينه با استانداردهاي جهاني بسيار فاصله داريم. در اين شرايط بايد شيوه‌هايي كه منجر به اصلاح الگوي مصرف مي‌شود را در پيش بگيريم. بنا نداريم از اين منابع آب استراتژيك به اين راحتي استفاده كنيم.» لك در تشريح وضعيت ايران در زمينه منابع آب ژرف، توضيح داد: «ابر حوضه‌‌هايي در كشور وجود دارد كه برخلاف آب‌هاي كارستي در بسياري از مناطق اين آب‌ها در حال ورود به كشور هستند. اين منابع آبي به ويژه از سمت كوه‌هاي هندوكش افغانستان و آناتولي در شمال غرب ايران به سمت ايران جاري است. آب‌هاي ژرف مشكلي از بحران آب كشور حل نمي‌كنند، اما در شمار آب‌هاي راهبردي است كه تجديدپذيري و كيفيت آنها مهم است. تنها آب‌هاي ژرف كه از طريق گسل‌ها وارد كشور يا خارج مي‌شوند، براي مصرف قابل اتكا هستند.»به گفته لك درباره تجديدپذيري و كيفيت آبي كه از چاه تحقيقاتي در سيستان به دست آمده هم فعلا نمي‌توان اظهارنظر كرد زيرا: «جزييات داده‌ها در اختيار سازمان زمين‌شناسي قرار ندارد». رييس سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني درباره تحقيقات اين سازمان براي شناسايي منابع آب كارستي هم تاكيد كرد: «شناسايي منابع آب كارستي به ويژه در مناطق مرزي، ضرورت دارد و مي‌تواند در صورت نياز آب شرب را تامين كند. اما آب كارستي قرار نيست به منابع آبي كشور اضافه شود. بلكه اين منابع راهبردي در زمان خاص براي نسل‌هاي آينده ممكن است مورد استفاده قرار گيرد.»مسعود مرسلي، مشاور رييس سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني هم كه مسووليت تحقيق روي منابع آب را بر عهده دارد، در اين باره گفت: «درباره حجم آب‌هاي ژرف قابل استحصال هم بايد تامل كرد. برخي از نتايج چاه حفر شده در سيستان و بلوچستان اميدوار‌كننده است و برخي ديگر نااميد‌كننده. نبايد درباره اين آب‌ها افراط و تفريط كنيم. بايد مراقب باشيم كه در اين باره بزرگنمايي نشود.»
شناسايي منابع آب «كارستي»
«كارست» پديده‌اي در پوسته زمين است كه با شكستگي‌ها و قابليت انحلال توده‌سنگ مربوط مي‌شود كه در نتيجه آن يك سيستم آب زيرزميني شكل مي‌گيرد. سنگ‌هاي كربناته بر اثر درز و شكاف و انحلال در طول زمان زمين‌شناسي داراي فضاهاي خالي و حفره‌هايي مي‌شوند. به آبي كه درون اين سنگ‌ها جمع مي‌شود، آب كارستي گفته مي‌شود. حالا به گفته راضيه لك، رييس سازمان زمين‌شناسي ايران، در نتيجه مطالعات در چند منطقه اين منابع آبي شناسايي شده است: «روي آبخوان‌هاي مرزي از جمله كوه‌هاي هزار مسجد در حوضه آبريز قره‌قوم (خراسان شمالي) متمركز شديم كه نتايج آن اميدبخش بود.» مسعود مرسلي، مشاور رييس سازمان زمين‌شناسي و مجري اين طرح مطالعاتي هم گفت: اكنون در منطقه خليج‌فارس و درياي عمان خروجي زيادي از آب‌هاي كارستي وجود دارد و در سه منطقه جنوب شرق بوشهر، هندورابي و ميناب منابع قطعي آب‌هاي كارستي شناسايي شده است و از وجود آن اطمينان داريم.
23 مخاطره در ايران
رييس سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني در بخش ديگري از نشست خبري كه ديروز در محل اين سازمان برگزار شد به مخاطره خيز بودن ايران هم اشاره كرد: «ايران از 32 مخاطره طبيعي ، گرفتار 23 مخاطره طبيعي است و به همين دليل ايران در زمره كشورهاي پرمخاطره طبيعي قرار گرفته است.» لك تصريح كرد كه اين وضعيت موجب شده تا سازمان زمين‌شناسي بر رعايت اصول توسعه پايدار و رعايت موازين علمي در توسعه كشور تاكيد كند.مساله تغيير اقليم و ريزگردها از جمله مخاطراتي است كه ايران با آن روبه روست. به گفته لك سازمان تحت مديريت او در زمينه مطالعه روي ريزگردها و كانون‌هاي داخلي مسووليت دارد: «بر اساس همين مسووليت ما از كل كشور نمونه‌برداري‌هايي را انجام داده‌ايم و به يافته‌هايي نيز دست يافته‌ايم. در ابتدا تصورها بر اين بود كه كانون ريزگردها در خارج از كشور است، ولي مطالعات ما نشان داد كه برخي از كانون‌هاي ريزگرد منشا داخلي دارند كه از جمله مي‌توان به درياچه‌هاي خشك‌شده اشاره كرد.»
خطر فرونشست زمين و فروچاله‌ها
افزايش فرونشست زمين در ايران يكي از نشانه‌هاي مصرف بيش از اندازه ذخاير منابع آبي در كشور است. در حال حاضر به گفته رييس سازمان زمين‌شناسي ايران، 300 دشت و 17 استان با مساله «فرونشست» و «فروچاله» روبه رو هستند كه زنگ خطر را به صدا درآورده است. به گفته راضيه لك فرونشست زمين اگر در يك منطقه بيش از 4 ميليمتر باشد مي‌توان از واژه بحران براي آن منطقه استفاده كرد اما اسفبار بودن وضعيت دشت‌هاي ايران با توضيحات لك بيشتر روشن مي‌شود: «فرونشست در دشت نيشابور به 12 سانتيمتر و در دشت مشهد به 25 سانتيمتر افزايش يافته و در اين زمينه 609 محدوده مطالعاتي مشخص شده است.» لك درباره فروچاله‌ها هم گفت: «پديده فروچاله كه به دليل برداشت بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني اتفاق مي‌افتد، از فرونشست متفاوت است بيشتر در دشت‌هاي كشور با پديده فرونشست روبه‌رو شده‌ايم.»
تهيه نقشه راه بخش معدن در ايران
رييس سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني همچنين از تهيه نقشه راه بخش معدن در ايران خبر داد: «اين نقشه راه چهار ساله وظايف دستگاه‌هاي مرتبط را روشن كرده و از موازي‌كاري‌ها در اين حوزه جلوگيري مي‌كند. اين سند به زودي از سوي وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ مي‌شود.» به گفته او توجه به توسعه پايدار و رعايت ضوابط زيست محيطي از جمله ويژگي‌هاي اين سند است. عباس گلمحمدي، معاون اكتشاف سازمان زمين‌شناسي هم گفت: «اهميت محيط‌زيست در تك تك بندهاي نقشه راه فعاليت‌هاي معدني كشور ديده شده است. به طور مشخص از 70 بند، 5 بند مستقيم به رفع چالش‌هاي مردم و معارضين و محيط زيست اختصاص يافته است. براي اين كار هم تشكيل ستادهايي پيش‌بيني شده است.»