سفر بي‌نتيجه وزير خارجه امريكا به رياض و آنكارا
براي پيگيري پرونده روزنامه‌نگار مفقود سعودي
هيچ‌كس مسووليت نمي‌پذيرد
شهاب شهسواري
مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريكا بعد از سفر به عربستان سعودي و ديدار با پادشاه، وليعهد و وزير خارجه اين كشور به تركيه رفت تا در آنكارا با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه اين كشور ديدار كند. در شرايطي كه اين سفر به دستور رييس‌جمهور امريكا، دونالد ترامپ براي روشن كردن پرونده روزنامه‌نگار ناپديدشده سعودي، جمال خاشقجي انجام مي‌شود، اما هيچ‌يك از مقام‌هاي رسمي سه كشور امريكا، عربستان و تركيه، هنوز حاضر به اظهارنظر رسمي در مورد سرنوشت اين روزنامه‌نگار نشده‌اند. پمپئو پيش از ترك رياض به خبرنگاران گفته‌بود كه مقام‌هاي سعودي «قول داده‌اند هر كسي در اين زمينه مسووليتي داشته‌باشد محاكمه شود، حتي اگر مقام بلندپايه‌اي باشد.» اما او هيچ توضيحي در مورد جزييات گفت‌وگوهايش يا مسووليت اين پرونده نگفت. روز چهارشنبه روزنامه يني شفق تركيه گزارشي از بخش‌هايي از محتواي فايل صوتي كه ادعا مي‌شود از لحظات ترور جمال خاشقجي ضبط شده است را منتشر كرده است. به نوشته يني شفق در بخش‌هايي از اين فايل صداي محمد العطيبي سركنسول عربستان در استانبول شنيده مي‌شود كه به تيم ترور سعودي مي‌گويد: «اين كار را بيرون بكنيد، من را به دردسر مي‌اندازيد.» در بخشي ديگر از اين گزارش ادعا مي‌شود صداي يكي از شكنجه‌گران سعودي شنيده مي‌شود كه مي‌گويد: «اگر مي‌خواهي زنده به عربستان ببريمت، خفه شو.»
مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه بعد از ديدار با مايك پمپئو در جمع خبرنگاران اين ديدار را «سودبخش و مثمر ثمر» توصيف كرد، اما در مورد جزييات اطلاعاتي كه ممكن است مايك پمپئو از ديدارش با پادشاه و وليعهد سعودي در اختيار تركيه قرار داده‌باشد، چيزي نگفت. چاووش اوغلو همچنين اعلام كرد كه مقام‌هاي سعودي روز سه‌شنبه به تيم امنيتي تركيه اجازه نداده‌اند كه از محل اقامت سركنسول عربستان در استانبول بازرسي كنند. اقامتگاه سركنسول عربستان، محلي است كه رسانه‌هاي تركيه ادعا مي‌كنند ترور جمال خاشقجي در آنجا اتفاق افتاده است. به گفته چاووش اوغلو، مقام‌هاي سعودي گفته‌اند به دليل حضور «خانواده سركنسول سعودي» در محل، امكان بازديد وجود ندارد. وزير خارجه تركيه همچنين خبر داد كه سركنسول سعودي روز سه‌شنبه خاك تركيه را ترك كرده است و به رياض بازگشت. وي در پاسخ به سوال خبرنگاران تاكيد كرد كه محمد العطيبي، سركنسول سعودي در استانبول با اختيار خود خاك تركيه را ترك كرده و اخراج او مطرح نبوده است.
تلاش براي «ماست‌مالي»
همزمان روزنامه نيويورك تايمز در گزارشي با اشاره به هويت 15 فردي كه ادعا مي‌شود به عنوان تيم ترور جمال خاشقجي به تركيه سفر كرده‌اند مي‌نويسد: «براساس تحقيقات مستقل روزنامه نيويورك تايمز، دست‌كم 9 نفر از اين افراد مستقيما در نهادهاي دولتي و نظامي عربستان كار مي‌كنند و يكي از آنها از جمله افرادي است كه در سفرهاي خارجي محمد بن سلمان در كنار او حاضر بود.» به نوشته نيويورك‌تايمز، يكي از اين افراد به نام ماهر عبدالعزير مطرب، پيش از اين به عنوان ديپلمات سعودي در لندن معرفي شده‌بود. نيويورك تايمز در اين گزارش مي‌نويسد: «وجود اين افراد بلندپايه نزديك به وليعهد عربستان سعودي در تيم ادعايي ترور خاشقجي، ادعاي دخالت عناصر خودسر در قتل او را توسط دولت سعودي كاملا غيرممكن مي‌كند.» احتمال انجام اين قتل توسط افراد خودسر، اولين‌بار از سوي دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا مطرح شد. ترامپ اخيرا بار ديگر با تكرار نظريه خودش در مورد افراد خودسر در مصاحبه‌اي گفته است كه «نبايد در مورد عربستان شتابزده قضاوت كرد.» وي در مورد گزارش‌هايي كه در مورد نقش وليعهد عربستان در اين پروند مطرح مي‌شود آن را با كارزار رسانه‌اي و شكايت‌هاي به قول او «جعلي» در مورد خشونت جنسي عليه نامزد خودش براي عضويت در ديوان عالي امريكا مقايسه كرده است.
سفر وزير خارجه آلمان به عربستان لغو شد
روابط آلمان و عربستان سعودي پيش از ناپديد شدن روزنامه‌نگار شناخته‌شده سعودي هم آنچنان در شرايط خوبي نبود، اظهارات يك سال پيش زيگمار گابريل، وزير خارجه پيشين آلمان در مورد بازداشت سعد حريري، نخست‌وزير لبنان در سفر به رياض و استعفاي اجباري او از مقام خود، باعث شده‌بود كه رياض سطح روابط ديپلماتيك خود را با آلمان كاهش دهد. همين يك ماه پيش بود كه بعد از 10 ماه سردي در روابط دوجانبه، وزراي خارجه آلمان و عربستان سعودي در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد با يكديگر ملاقات كرده‌بودند و وعده داده‌بودند تا روابط ميان دو كشور را احيا كنند، اما چند هفته‌اي نگذشت كه پرونده جمال خاشقجي بار ديگر رابطه دو كشور را تحت تاثير قرار داد. هايكو ماس، وزير خارجه آلمان در نشست خبري خود در برلين به خبرنگاران گفته است كه سفر برنامه‌ريزي‌شده او به رياض براي ديدار با مقام‌هاي سعودي به حالت تعليق درآمده است. همزمان با اين خبر، يك سناتور جمهوريخواه امريكايي هم از استيو منوشين، وزير خزانه‌داري اين كشور خواسته است سفر خود را به رياض لغو كند. روز چهارشنبه كريستين لاگارد، مديرعامل صندوق بين‌المللي پول نيز اعلام كرد كه سفر برنامه‌ريزي شده خود را به عربستان براي شركت در يك همايش اقتصادي بين‌المللي لغو كرده است. به گزارش رويترز، يورگن هارت سخنگوي سياست خارجي ائتلاف سياسي محافظه‌كار صدر اعظم آلمان گفته است: «ما تصوير بسيار متناقضي از عربستان سعودي دريافت كرده‌ايم، به خصوص با چيزهايي كه در پرونده جمال خاشقجي در روزهاي اخير مي‌بينيم. آنچه در طول روزهاي آينده منتشر خواهد شد مي‌تواند تصوير ما را از عربستان سعودي تكميل كند. شايد اروپا مجبور شود كه اقدامات اصلاحي در مورد سياست‌هايش برابر عربستان سعودي اعمال كند. اين سخنگوي ائتلاف سياسي آنگلا مركل تاكيد كرده است: «ما بايد از اهرم‌هاي اقتصادي خودمان استفاده كنيم تا عربستان سعودي در مسير ايجاد ثبات در خاورميانه باقي بماند.» نوربرت روئتگن، رييس كميته روابط خارجي پارلمان آلمان هم در مصاحبه با يك شبكه تلويزيوني آلماني به‌شدت از سياست‌هاي دونالد ترامپ در برابر عربستان انتقاد كرده است و گفت: «يك عامل بسيار مهم در اين پرونده، رفتار رييس‌جمهور امريكا است. او تقريبا به شاهزاده سعودي گفته است كه مادامي كه به اندازه كافي از ايالات متحده امريكا سلاح و تجهيزات خريداري كني، آزادي عمل خواهي داشت.»
خواسته‌هاي جديد امريكا از آنكارا
چند متهم ديگر را هم آزاد كنيد
سفر مايك پمپئو به آنكارا براي گفت‌وگو در مورد پرونده روزنامه‌نگار ناپديد شده سعودي، درست چند روز بعد از آن انجام مي‌شود كه كشيش اندرو برانسون، مبلغ مسيحي امريكايي در خاك تركيه كه به دليل ارتباط با كودتا تابستان 2016 در اين كشور بازداشت شده‌بود، از حصر آزاد شد و اجازه يافت به امريكا بازگردد. براساس بيانيه سخنگوي وزارت خارجه امريكا، مايك پمپئو در سفر ديروزش به آنكارا مطالبات تازه‌اي از اين كشور مطرح كرده است؛ از جمله اينكه يك تبعه امريكايي ترك‌تبار به اسم «سركان گورگه» كه كارمند پيشين ناسا معرفي مي‌شود، از زندان‌هاي تركيه آزاد شود. اين شهروند دو تابعيتي مدتي كوتاه بعد از كودتاي ژوئن 2016 تركيه بازداشت شده‌بود. پمپئو در اين سفر همچنين با خانواده‌هاي كارمندان محلي سفارت امريكا در تركيه كه به دليل ارتباط با كودتا در زندان هستند ملاقات كرده است. براساس بيانيه وزارت خارجه امريكا، پمپئو در ديدار با همتاي تركيه‌اي‌اش به جز سركان گورگه خواستار آزادي اين كارمندان تبعه تركيه هم شده است. به گزارش سي‌ان‌ان پمپئو در عين حال در مسير برگشت از آنكارا به خبرنگاران همراهش گفته است كه امريكا به زودي در تحريم‌هايي كه به بهانه بازداشت كشيش برانسون عليه مقام‌هاي تركيه اعمال كرده‌بود، تجديدنظر خواهد كرد.