نااميدي مقام‌هاي واشنگتن از ماندن بن سلمان در قدرت
صداهايي كه دامن وليعهد را گرفت
شهاب شهسواري
در شرايطي كه رسانه‌هاي تركيه جزييات لحظه به لحظه ترور خاشقجي و بخشي از محتواي فايل‌هاي صوتي از لحظات ترور او را منتشر كرده‌اند، وزير خارجه عربستان سعودي در يك مصاحبه با روزنامه شرق‌الاوسط گفته است كه كشورش اجازه نخواهد داد پادشاه و وليعهد به اين اقدام متهم شوند. او در عين حال تاكيد كرده است كه رييس‌جمهور تركيه به عربستان سعودي اطمينان داده است كه منظور او از صدور دستور ترور «در بالاترين سطح» به معناي متهم كردن پادشاه و وليعهد عربستان سعودي نيست. همزمان در امريكا، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور كه ابتداي هفته جاري گزارش سيا در مورد نقش وليعهد عربستان سعودي را «ناقص و مقدماتي» خوانده‌بود، در مصاحبه‌اي با فاكس نيوز ادعا كرده است كه اين قتل به امريكا ارتباطي ندارد و امري «معمول است» كه توسط دولت‌هايي مانند چين انجام مي‌شود. با اين حال رسانه‌ها گزارش مي‌دهند كه سازمان‌هاي اطلاعاتي امريكا و مقام‌هاي امنيتي اين كشور كاملا از محمد بن سلمان نااميد شده‌اند و خود را براي عربستان بدون اين شاهزاده جنجالي آماده مي‌كنند. خبرگزاري رويترز در گزارشي اختصاصي از تلاش شاهزادگان ارشد سعودي براي تعيين جانشين براي پادشاه كنوني اين كشور خبر مي‌دهد، به نوشته اين رسانه بريتانيايي، شاهزادگان مخالف محمد بن سلمان، معتقدند كه بعد از مرگ پادشاه كنوني بايد فرد ديگري به جز اين شاهزاده جنجالي جانشين او شود. اين گزارش احمد بن عبدالعزيز، برادر تني پادشاه كنوني را گزينه اصلي جانشيني سلمان بن عبدالعزيز معرفي مي‌كند.
«از كنسولگري جاسوسي نكرده‌ايم»
وجود فايل‌هاي صوتي كامل از لحظات ترور جمال خاشقجي، اين اتهام را متوجه دولت تركيه كرده است كه اين اطلاعات را از طريق جاسوسي و شنود از محل كنسولگري به دست آورده است. با اين حال وزير دفاع تركيه هرگونه جاسوسي از ساختمان ديپلماتيك عربستان در استانبول را تكذيب مي‌كند. خلوصي آكار، وزير دفاع تركيه در گفت‌وگوي روز دوشنبه خود با شبكه خبري بي‌بي‌سي تاكيد كرده است كه منبع فايل‌هاي صوتي كه در اختيار دولت تركيه قرار دارد «جاسوسي يا شنود از كنسولگري عربستان» نيست. او با اين حال تاكيد كرد كه نمي‌تواند منبع اين فايل‌هاي صوتي را افشا كند. وزير دفاع تركيه در پاسخ به سوالي ديگر در مورد احتمال انتشار عمومي اين فايل‌هاي صوتي پاسخ داد: «در شرايط كنوني چنين قصدي نداريم، اما به شرايط بستگي دارد، با نظر دادستان در صورت لزوم امكان انتشار بخش‌هايي از اين فايل‌ها وجود دارد.» فايل‌هاي صوتي ضبط شده از لحظات ترور جمال خاشقجي، توسط دولت تركيه به چندين دستگاه امنيتي خارجي تحويل داده‌شده است، فايل‌هاي صوتي كه گفته مي‌شود مدارك انكارناپذيري از نقش مقام‌هاي ارشد سعودي در اين جنايت افشا مي‌كند.
روايت لحظه به لحظه ترور
اما محتواي اين نوارها پنهان نمانده است و رسانه‌هاي تركيه به صورت مرتب بخش‌هايي از گفت‌وگوها و رويدادهايي را كه صداي آنها در اين فايل‌هاي شنيده‌مي‌شود، منتشر كرده‌اند. جامع‌ترين روايت از مكالمات ضبط شده در هنگام قتل خاشقجي از سوي پايگاه خبري «خبرترك» منتشر شده است. بر اساس گزارشي كه خبرترك منتشر كرده است، فايل‌هاي صوتي رويدادهاي دو واحد از ساختمان‌هاي كنسولگري عربستان در استانبول را ضبط كرده‌اند. بر اساس اين روايت جديد خاشقجي از زمان ورود به كنسولگري در سه واحد اين ساختمان جابه‌جا مي‌شود. در واحد اول كه مركز صدور ويزاي كنسولگري است به نوشته خبرترك در اين فايل صداي چهار عضو تيم ترور سعودي شنيده مي‌شود كه درست در ساعت 13: 14 دقيقه دوم اكتبر، بلافاصله بعد از ورود جمال خاشقجي به ساختمان كنسولگري، او را بازداشت مي‌كنند. در اين فايل صداي جمال خاشقجي هم به گوش مي‌رسد كه مي‌گويد: «دستم را ول كن، فكر مي‌كني داري چه كار مي‌كني؟» بر اساس اين روايت يك فايل صوتي 7 دقيقه‌اي از جدل و دعواي لفظي ميان خاشقجي و چهار عضو تيم ترور در واحد اول ساختمان كنسولگري وجود دارد و بعد از آن جمال خاشقجي به واحدي ديگر منتقل مي‌شود كه دفاتر مديريتي در آن واقع شده‌اند. به گزارش خبرترك يك فايل چهار دقيقه‌اي ديگر از واحد دوم كنسولگري وجود دارد كه در آن نه تنها «صداي جدال لفظي» بلكه صداي «شكنجه جسمي و دعواي يدي» ميان تيم ترور و جمال خاشقجي شنيده مي‌شود. بر اساس اين گزارش علاوه بر چهار نفري كه در واحد اول خاشقجي را بازداشت كردند، صداي افراد ديگري هم در اين فايل شنيده مي‌شود كه يكي از آنها «ماهر عبدالعزيز مطرب» مامور امنيتي نزديك به محمد بن سلمان است. ماهر مطرب به محض ورود خاشقجي به واحد دوم كنسولگري خطاب به او مي‌گويد: «خيانتكار! مجازات خواهي شد.» اين وب‌سايت خبري مي‌نويسد كه دستگاه‌هاي امنيتي تركيه تعلق صدا به ماهر عبدالعزيز مطرب را بعد از مقايسه آن با نمونه صداي ضبط شده از او در گمرك ورودي تركيه تاييد كرده‌اند. بر اساس اين روايت فايل‌هاي صوتي موجود 11 دقيقه شكنجه شديد و يك ساعت و 15 دقيقه سكوت كامل در واحد دوم را ضبط كرده‌اند. بعد از حدود يك ساعت و نيم به گفته مقام‌هاي امنيتي تركيه تيم ترور سعودي تلاش مي‌كند تا امواج راديويي در محل را مختل كند و دستگاه‌هاي جمر خود را روشن مي‌كند. اين گزارش در عين حال از وجود 19 تماس تلفني ثبت شده ميان ماهر مطرب و سعود قحطاني مشاور ارشد محمد بن سلمان خبر مي‌دهد. اين تماس‌ها از واحد سوم ساختمان كنسولگري يا محلي كه سركنسول عربستان در آن اقامت دارد با خاك عربستان برقرار شده است و به ادعاي اين گزارش به صورت جداگانه صداي اين تماس‌ها هم در اختيار مقام‌هاي امنيتي تركيه است. با اين وجود صداي ضبط شده‌اي از رويدادهاي بعدي براي خاشقجي بعد از انتقال جسدش به واحد سوم وجود ندارد. بر اساس اين گزارش با توجه به مواد شيميايي كه پليس تركيه بر روي ديوارهاي ساختمان محل اقامت سركنسول پيدا كرده است، جسد خاشقجي احتمالا در اين محل سربه‌نيست شده است. اما اين تمام مدارك صوتي ادعايي نيست! وب‌سايت خبر ترك از فايل ديگري هم خبر مي‌دهد كه صداي ماموران تيم ترور سعودي بعد از مرگ خاشقجي را ضبط كرده‌اند. تلاش براي از بين بردن فيلم‌هاي دوربين مدار بسته و خارج كردن هاردديسك‌هاي كامپيوترهاي محل بعد از اين شروع مي‌شود. بر اساس اين گزارش مصطفي المديني، يكي از اعضاي ترور كه به عنوان بدل خاشقجي به استانبول سفر كرده است بعد از ترور اين روزنامه‌نگار، تلاش مي‌كند لباس‌هاي او را بپوشد و خطاب به همكارانش مي‌گويد: «خيلي ترسناكه لباس‌هاي كسي را بپوشم كه 20 دقيقه پيش كشتيم.» او در ادامه نسبت به كوچك بودن سايز كفش‌هاي خاشقجي براي پاي خود شكايت مي‌كند كه در پاسخ مقام ارشدش به او اجازه مي‌دهد تا براي خروج از كنسولگري در برابر دوربين‌ها حق دارد كفش‌هاي خودش را به پا داشته‌باشد. تصاوير اين فرد در لباس‌هاي خاشقجي بعد از مرگ او در حال خروج از كنسولگري و بازديد از محل‌هاي توريستي شهر استانبول توسط رسانه‌ها منتشر شده است.
عادل جبير: شاه و وليعهد خط قرمزند
وزيرخارجه عربستان سعودي در گفت‌وگويي با روزنامه فرامنطقه‌اي الشرق‌الاوسط ضمن انتقاد از «برخي اظهارات مقام‌هاي تركيه كه باعث بروز اختلاف ميان دو كشور مي‌شود» گفته است «اتهام به محمد بن سلمان، تهمت به همه مردم عربستان است.» عادل الجبير گفته است: «ما در پادشاهي سعودي معتقديم كه اتهام‌ها عليه وليعهد سعودي هيچ پايه و اساسي ندارند و ذره‌اي از واقعيت در آنها نيست. اين اتهام‌ها چه رسما مطرح شوند و چه از طريق افشاي اطلاعات ادعايي به رسانه‌ها، كاملا از سوي ما تكذيب مي‌شوند.» وي در پاسخ به برخي گمانه‌زني‌ها در مورد نقش وليعهد سعودي در اين جنايت گفته است: «اينها هم براساس درزهاي اطلاعاتي بيان شده‌اند و تا جايي كه من مي‌دانم ارزيابي‌ها و گمانه‌زني‌ها هستند، نه يك نتيجه‌گيري قطعي.» عادل الجبير همچنين ادعا كرده است كه منظور رييس‌جمهور تركيه از «بالاترين سطح قدرت در عربستان» كه دستور اين ترور را صادر كرده است «وليعهد عربستان» نيست. به گفته وزير خارجه عربستان، «آنكارا به ما اطمينان داده است كه هدف رييس‌جمهور تركيه از اين اظهارات متهم كردن وليعهد نبود.» جبير نهايتا تاكيد كرده است كه عربستان به كسي اجازه نمي‌دهد پادشاه و وليعهد را متهم كند چرا كه «رهبري عربستان كه شامل خادم حرمين شريفين [شاه عربستان، سلمان بن عبدالعزيز] و وليعهد مي‌شود، خط قرمز محسوب مي‌شوند و ما به هيچ كس اجازه نمي‌دهيم براي آسيب رساندن يا دور زدن آنها تلاش كند.»
نااميدي سيا از محمد بن سلمان
بابي گوش، ستون‌نويس سياست خارجي بلومبرگ در يادداشتي براي اين پايگاه خبري امريكايي مي‌نويسد «دستگاه امنيتي امريكا به دونالد ترامپ اجازه نخواهد داد تا نقش وليعهد عربستان در ترور جمال خاشقجي را لاپوشاني كند.» ترامپ شنبه هفته جاري بعد از انتشار بخش‌هاي از يك گزارش آژانس اطلاعات مركزي امريكا (سيا) كه محمد بن سلمان را به عنوان آمر ترور خاشقجي معرفي كرده‌بود، اين گزارش را رد كرد و ادعا كرد قرار است به زودي گزارش كامل‌تري از سوي سيا منتشر شود. اما اين تحليلگر مسائل خاورميانه در يادداشت خود براي بلومبرگ با اشاره به پرونده ترور «اورلاندو لتلير» مخالف شيليايي ساكن امريكا به دستور آگوستو پينوشه مي‌نويسد: «يازده سال طول كشيد تا سيا ارزيابي خود را از اين ترور منتشر كند و مستقيما به نقش ديكتاتور شيلي در اين ترور اشاره كند.» وي در ادامه با اشاره به حمايت سيا از پينوشه تاكيد مي‌كند اينكه سيا در طول چند هفته بعد از ترور جمال خاشقجي با انتشار گزارشي مستقيما وليعهد عربستان را هدف قرار داده است، از جدي بودن اين اتهام‌ها مي‌نويسد و مي‌گويد: «اين بازه زماني گوياي چند چيز است. اول اينكه سيا مطمئن شده است كه مداركي براي مسووليت اتهامي شاهزاده وجود دارد. دوم اينكه قطعا در سيا اين ارزيابي وجود دارد كه شخص وليعهد عربستان اهميت زيادي براي منافع امنيتي امريكا در منطقه خاورميانه نخواهد داشت. اگر دستگاه جاسوسي امريكا با رييس‌جمهور در مورد نقش مهم وليعهد عربستان موافق بود، امكان نداشت كه اين گزارش مقدماتي را به رسانه‌ها درز بدهد. اين درز اطلاعاتي از آن جهت مهم است كه سيا مستقيما با مراكز اطلاعاتي و امنيتي عربستان همكاري مي‌كند و قطعا چنين ارزيابي مهمي را به عنوان يك پرونده ساده تلقي نمي‌كند. مساله سوم اين است كه سيا تصميم گرفته است تا نقشي در اين لاپوشاني اطلاعاتي بازي نكند.» به نوشته اين تحليلگر امريكايي بايد منتظر عواقب سخت‌تر و اقدامات سنگين‌تري عليه عربستان بود و «بر خلاف ژنرال پينوشته، محمد بن سلمان امروز از حمايت‌هاي سيا برخوردار نيست.»
ادعا در مورد پيشنهاد پمپئو به بن سلمان
پايگاه ميدل ايست‌اي گزارش كرده كه يك منبع بلندپايه عربستاني به اين پايگاه گفته ملك سلمان، پادشاه عربستان و وليعهدش محمد بن سلمان قصد دارند با نقشه راهي كه مايك پمپئو، وزير امور خارجه امريكا تهيه كرده خودشان را در مقابل رسوايي قتل جمال خاشقچي، روزنامه‌نگار منتقد حكومت عربستان در شهر استانبول محافظت كنند. به نوشته ايسنا، طبق اين گزارش مايك پمپئو اين طرح را در ديدار با ملك سلمان و محمد بن سلمان در رياض در ماه گذشته ميلادي شخصا تحويل آنها داده است. به گفته اين منبع كه به مذاكرات پمپئو با رهبران عربستان آگاه بوده اين طرح شامل يك گزينه براي نسبت دادن قتل خاشقجي به يك عضو بي‌گناه خاندان حاكم به منظور محافظت از مقامات عاليرتبه در مقابل اين رخداد است. اين منبع گفت كه هنوز اين شخص مورد نظر انتخاب نشده و رهبران عربستان استفاده از اين طرح را براي زماني كه فشارها بيش از حد بر محمد بن سلمان افزايش يابد در نظر گرفته‌اند. اين منبع تصريح كرد: اگر چنين اتفاقي بيفتد ما شگفت‌زده نخواهيم شد. وزارت امور خارجه امريكا اين ادعاهاي اين منبع عربستاني را رد كرده و آنها را «صحبت‌هاي كاملا غلط درباره ماموريت ديپلماتيك وزير امور خارجه امريكا در سفر به عربستان» خوانده است.
گمانه‌زني براي جانشيني محمد بن سلمان
خبرگزاري رويترز با انتشار گزارشي اختصاصي به نقل از سه منبع نزديك به دربار سلطنتي سعودي نوشته است كه بعد از جدي شدن مساله دخالت محمد بن سلمان در پرونده ترور جمال خاشقجي، گروهي از شاهزادگان و مقام‌هاي بانفوذ سعودي در حال‌برنامه‌ريزي براي تغيير وليعهد عربستان و قرار دادن يك فرد ديگر در صف جانشيني پادشاه هستند. به نوشته رويترز اين شاهزادگان سعودي تقريبا اطمينان دارند كه تا زماني كه پادشاه اين كشور زنده باشد امكاني براي جايگزين كردن پسر ارشد و محبوب او وجود ندارد، اما خود را آماده مي‌كنند تا بعد از مرگ پادشاه 82 ساله سعودي، بلافاصله براي جانشين كردن فرد ديگري به جز محمد بن سلمان به جاي او اقدام كنند. به نوشته رويترز، احمد بن عبدالعزيز، برادر تني پادشاه عربستان، اصلي‌ترين گزينه شاهزادگان براي جانشيني او است. احمد بن عبدالعزيز كه به تازگي بعد از 2 ماه و نيم تبعيد خودخواسته به عربستان بازگشته است، يكي از سه شاهزاده ارشد سعودي در شوراي بيعت بود كه با انتصاب محمد بن سلمان به عنوان وليعهد سعودي مخالفت كرده است. به نوشته رويترز هر چند كه محمد بن سلمان، وليعهد و نفر اول در صف جانشيني سلطنت محسوب مي‌شود، اما به لحاظ سنتي قانوني براي جانشيني او وجود ندارد و بعد از مرگ يا بركناري پادشاه، شوراي بيعت خواهد بود كه بر اساس نظر شاهزادگان ارشد و رهبران قبيله‌اي تصميم مي‌گيرد چه كسي جانشين پادشاه شود. بعد از بركناري محمد بن نايف، وليعهد قبلي عربستان سعودي از اين مقام كه از حمايت دولت امريكا براي جانشيني سلمان بن عبدالعزيز برخوردار بود، رويترز مي‌نويسد كه گروهي از مقام‌هاي امريكايي از احمد بن عبدالعزيز برادر پادشاه كنوني و وزير كشور عربستان در چهار دهه گذشته حمايت مي‌كنند و او را براي جانشيني مناسب مي‌دانند. به نوشته رويترز، برخي اقدامات جديد محمد بن سلمان از جمله دستور او براي بررسي گزينه‌هاي جايگزين امريكا براي خريد سلاح‌هاي پيشرفته به ويژه از روسيه، باعث بدبيني و بي‌ميلي بيشتر امريكايي‌ها به او شده است. اين رسانه به نقل از يك منبع ناشناس و «با موقعيت خود در دربار سعودي» مي‌نويسد: «قطعا دستگاه‌هاي امنيتي و نظامي عربستان با تصميم دربار براي جانشيني موافقت خواهند كرد و مقاومتي در برابر تصميم‌هاي اجماعي دربار از سوي دستگاه‌هاي امنيتي وجود ندارد.»