امريكا، عراق و تحريم ايران
علي موسوي‌خلخالي
هفته گذشته ريك پري، وزير انرژي ايالات متحده امريكا با سفر به عراق از دولتمردان اين كشور خواست مراودات تجاري خود را به‌ويژه در بخش انرژي با ايران محدود كنند. ريك پري كه با هياتي 120 نفره كه 50 نفر از آنها از مديران ارشد شركت‌هاي امريكايي بودند، براي شركت در نشست اتاق بازرگاني امريكا در عراق به اين كشور سفر كرده بود با مديران امريكايي همراه خود تلاش داشت با ارايه پيشنهادهاي جذاب تجاري و صنعتي عراق را وادار كند از ايران فاصله بگيرد و به تحريم‌هاي امريكا عليه آن بپيوندد. از جمله مدير شركت ژنرال الكتريك تعهد داد كه شركتش مي‌تواند ظرف 18 ماه نيازهاي برق عراق را برآورده كرده و عراق را از هرگونه واردات انرژي برق بي‌نياز كند. شخص ريك پري نيز پيشنهاد داد كه عراق به جاي واردات گاز از ايران مي‌تواند روي واردات گاز از ايالات متحده حساب كند و همچنين امريكا به عراق كمك مي‌كند ظرف حداقل 6 ماه، ظرفيت بهره‌برداري از ذخاير گازي‌اش را تا 30درصد افزايش دهد. وي همچنين پيشنهاد داد كه ايالات متحده با سرمايه‌گذاري خود در بخش نفت و گاز عراق اين كشور را به رقيبي جدي در توليد گاز در منطقه تبديل كند. عراق سال‌هاست از كمبود انرژي رنج مي‌برد و در طول ساليان گذشته هيچ كدام از شركت‌هاي امريكايي پيشنهادهاي فعلي كه اكنون به عراق مي‌دهند را نداده بودند. پيش از اين، در تابستان گذشته، عراق قراردادي به ارزش 15 ميليارد دلار با شركت آلماني زيمنس امضا كرده بود كه تحت فشار دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا مجبور شد قرارداد جداگانه‌اي را با شركت ژنرال الكتريك به ارزش 25 ميليارد دلار براي تامين برق مورد نيازش به امضا برساند. اين‌گونه فشارها با توجه به سابقه غيبت حداقل 10 ساله امريكايي‌ها در بخش اقتصادي عراق، سبب شده تا عراقي‌ها نوعي بي‌اعتمادي نسبت به امريكايي‌ها پيدا كنند، چراكه بيم آن دارند در تامين نيازهاي‌شان بهانه‌تراشي كنند و در اجراي قراردادها تعلل به خرج دهند و هر چيزي را به عاملي براي فشار به بغداد تبديل كنند. از سوي ديگر مدت زمان اين قراردادها حداقل 18 ماهه است. براي همين دولت عراق نمي‌تواند روي توليد برق آنها حداقل براي دو تابستان
پيش رو، كه اوج مصرف برق در عراق سوزان است، حساب كند؛ مساله‌اي كه در ديدار مقام‌هاي عراقي با وزير انرژي امريكا نيز بر آن تاكيد شد. ثامر الغضبان، وزير نفت عراق حتي در ديدارش با ريك پري گفت با وجود فشارهاي دولت امريكا، باتوجه به نياز مبرم كشورش به گاز و برق ايران، نمي‌تواند حداقل تا 18 ماه آينده، واردات گاز از ايران را قطع كند. امريكايي‌ها روي فشارهاي خود بر عراقي‌ها بسيار حساب كرده‌اند.
آنها گمان مي‌كنند با اين فشارها مي‌توانند دولت عراق را وادار كنند از تجارت با ايران دست بكشد يا مراودات تجاري خود با ايران را كاهش دهد. براي همين بر جذابيت پيشنهادهاي اقتصادي خود افزوده‌اند؛ پيشنهادهايي كه قبلا وجود نداشتند. در كنار آن فشارهاي سياسي تازه‌اي را عليه عراقي‌ها آغاز كرده‌اند تا آنها را از هرگونه تعامل با ايران بترسانند. از جمله مقامات امريكايي با روساي بانك‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي عراقي خود مستقيما تماس مي‌گيرند و آنها را از همكاري با ايراني‌ها برحذر مي‌دارند.
مقامات ارشد عراقي گفته‌اند كه تسليم فشارهاي سياسي امريكايي‌ها نخواهند شد. عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير و برهم صالح، رييس‌جمهوري عراق چه در ديدار با مقام‌هاي ايراني و چه در ديدارهاي خصوصي خود با مقام‌هاي عراقي تاكيد كرده‌اند، تحريم‌هاي ايران را به هيچ‌وجه بر نمي‌تابند و همه تلاش خود را به‌كار مي‌گيرند تا اجازه ندهند به روابط اقتصادي ايران و عراق لطمه‌اي وارد شود. برهم صالح در تهران در ديدار با مقام‌هاي ايراني بر لزوم افزايش همكاري‌ها تاكيد كرد و وعده داد كه تمام تلاش خود را به كار مي‌گيرد تا تحريم‌هاي امريكا عليه ايران اثري در روابط اقتصادي تهران و بغداد نداشته باشد. عادل عبدالمهدي حتي به مقام‌هاي امريكايي گفته است كه اين تحريم‌ها يكجانبه هستند و به هيچ‌وجه حمايت جامعه جهاني را پشت سر خود ندارند، براي همين عراق خود را ملزم نمي‌بيند به آنها پايبند باشد. وي همچنين گفته است كه «نهايت مجازات براي عدم رعايت تحريم‌ها چه خواهد بود، عدم سفر به امريكا؟! براي ما اهميتي ندارد به امريكا نرويم.» اين اظهارات نشان مي‌دهد كه با وجود فشارها عراقي‌ها با امريكايي‌ها بر سر تعامل با ايران اختلاف دارند. اگرچه تلاش مي‌كنند اين اختلافات عيان نشوند تا به ابزاري براي بهره‌برداري جريان‌هاي رقيب تبديل نشود. يكي از نشانه‌هاي اختلاف امريكايي‌ها و عراقي‌ها اين است كه برخلاف دوره‌هاي پيش، نه رييس‌جمهوري و نه نخست‌وزير عراق، هر دو بعد از انتصاب‌شان رهسپار امريكا نشده‌اند. گفته مي‌شود عادل عبدالمهدي سفرهاي منطقه‌اي خود را به بعد از تكميل كابينه موكول كرده است اما برخي منابع آگاه مي‌گويند در آن موقع هم عبدالمهدي قصد دارد سفر نخست خود را به ايران اختصاص دهد. البته احتمالا سفري به امريكا خواهد داشت اما اين سفر بيش از آنكه تلاش براي نزديكي به امريكا باشد، تلاشي براي اقناع امريكايي‌ها خواهد بود كه عراق نمي‌تواند با تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران همراه شود حتي اگر با بي‌مهري ايالات متحده مواجه شود.
در اين ميان به نظر مي‌رسد موضع حمايتي اروپايي‌ها از مواضع ضدتحريمي دولت عراق نيز سبب شده تا اين كشور اراده بيشتري براي عدم همراهي با امريكايي‌ها داشته باشد.
از سوي ديگر روشن است كه ايران در حوزه امنيتي در عراق، نفوذ عميق دارد و عراقي‌ها خوب مي‌دانند تا چه اندازه گروه‌هايي نظير حشد‌الشعبي منافع ايران را منافع كلان شيعيان و كلا امنيت كلان منطقه‌اي مي‌دانند، براي همين در صورت افزايش فشارها به ايران حاضرند به سود ايران وارد عمل شوند. امريكايي‌ها مي‌دانند اين‌بار ناامن شدن عراق مي‌تواند به ضرر منافع امنيتي آنها نه‌تنها در عراق بلكه در منطقه تمام شود، از جمله در سوريه و كردستان كه امريكايي‌ها پايگاه‌هاي نظامي دراختيار دارند.
همه اينها نشان مي‌دهد كه امريكايي‌ها چاره‌اي ندارند كه با واقعيت كنار بيايند؛ واقعيتي كه نمي‌توانند به راحتي از آن چشم‌پوشي كنند. براي همين بسياري پيش‌بيني مي‌كنند كه امريكايي‌ها درنهايت مجبور شوند عراق را از تحريم‌هاي ايران معاف كنند و چه‌بسا اين معافيت طولاني‌تر از آن چيزي باشد كه گمان مي‌رود.