بحران سوريه به نقطه پايان نزديك مي‌شود

ميثم   سليماني

هنگامي كه در سال 2011 بحران سوريه آغاز شد، از همان ابتداي كار اكثر كشورهاي عربي تلاش كردند تا اين كشور را در يك بايكوت جدي قرار دهند. عضويت سوريه در اتحاديه عرب به حالت تعليق درآمد و سفارتخانه‌ها در دمشق يك به يك بسته شد و بسياري منتظر پايان حكومت اسد در سوريه بودند تا با دولتي جديد مراودات خود را آغاز كنند. اما حالا هفت سال از اين بحران مي‌گذرد. حاكميت دولت سوريه بار ديگر به كشور بازگشته است و رفته رفته روابط عادي دولت با ساير كشورها در حال شكل‌گيري است. ابتدا مرزهاي ميان اردن و سوريه بازگشايي شد و هياتي از اردن به ديدار بشار اسد رفت تا مقدمه‌چيني براي احياي دوباره روابط آغاز شود. روز يكشنبه عمر البشير رييس‌جمهور سودان به سوريه سفر كرد تا پس از 7 سال اولين رييس‌جمهور در ميان كشورهاي عربي باشد كه به دمشق سفر مي‌كند. در حال حاضر مي‌توان گفت كه با توجه به مجموعه شرايط با سفر يكي از رهبران اتحاديه عرب مي‌توان اين انتظار را داشت تا بار ديگر روند به رسميت شناخته شدن دولت سوريه در ميان كشورهاي عرب از سر گرفته شود.

به گزارش خبرگزاري دولتي ساناي سوريه ديدار ميان عمرالبشير و بشار اسد عصر روز يكشنبه صورت گرفته است. به گفته رسانه‌هاي دولتي و عكس‌هايي كه منتشر شده نشان مي‌دهد كه بشار اسد شخصا به فرودگاه دمشق رفته و از عمرالبشير استقبال كرده است.

طبق گزارش‌هاي منتشر شده دو رهبر در گفت‌وگو‌هاي خود بر ضرورت ايجاد اصول جديد در ميان كشورهاي عربي بر مبناي احترام به حاكميت كشورها و عدم دخالت در امور داخلي كشورها تاكيد كردند. آنها همچنين عنوان كردند كه اكنون بيشتر كشورهاي عربي دچار بحران‌هاي حل نشده هستند.

اتحاديه عرب در پايان سال 2011 و بالا گرفتن درگيري‌ها در داخل سوريه و سركوب تظاهر‌كنندگان در ابتداي تظاهرات‌ها اتحاديه عرب عضويت سوريه در اين اتحاديه را به حالت تعليق در آورد. حالا برخي معتقدند كه سفر عمرالبشير مي‌تواند تبديل به سيگنالي براي بازگشت سوريه به اين اتحاديه شود. خبرها حاكي از آن است كه عمر البشير پس از بازديد از دمشق به خارطوم پايتخت سودان بازگشته است.

عمر‌البشير آخرين بار در سال 2008 به سوريه سفر و از پايتخت اين كشور ديدن كرد.عمر‌البشير هرچند به جرم جنايت عليه بشريت تحت پيگرد قضايي بين‌المللي قرار دارد، اما سال گذشته براي شركت در نشست اتحاديه عرب به اردن سفر كرد و دستگير نشد. حتي امريكا به درخواست عربستان تحريم‌هاي سودان را با دستور دونالد ترامپ برطرف كرد و پيگرد قضايي عمر‌البشير عملا ارزش اوليه خود را از دست داده است. همچنين برخي معتقدند كه عمرالبشير شايد پيغامي از سوي عربستان به سوريه فرستاده باشد تا باب روابط با كشورهاي عربي با سوريه گشوده شود.

سيگنال مثبت

اين سفر در حالي صورت مي‌گيرد كه سيگنال‌هاي ديگري براي بازگشت سوريه به جامعه بين‌المللي مطرح مي‌شود. مولود چاووش اوغلو وزير خارجه تركيه نيز در سخناني عنوان كرد كه اگر يك انتخابات دموكراتيك و با نظارت بين‌المللي در سوريه برگزار شود و بشار اسد مجدد انتخاب شود حاضر است كه به رسميت شناختن اسد و دولت سوريه را مورد بررسي قرار دهد. او در اجلاس دوحه عنوان كرد كه اگر انتخابات دموكراتيك و معتبر باشد همه بايد كار با اسد را مد نظر قرار دهند. وي در ادامه افزود كه البته اين انتخابات بايد بسيار شفاف، معتبر، دموكراتيك و عادلانه باشد و در پايان بايد مردم سوريه تصميم بگيرند كه چه كسي پس از انتخابات كشور را كنترل خواهد كرد. وزيرخارجه تركيه همچنين عنوان كرد، فرآيند تهيه پيش‌نويس قانون اساسي سوريه بايد تحت چارچوب سازمان ملل متحد انجام شود. همه افراد واجد شرايط نيز بايد بتوانند كه در انتخابات شركت كنند و راي دهند.

از سال 2011 سوريه درگير يك جنگ داخلي گسترده است كه بيش از 400هزار كشته و ميليون‌ها آواره و زخمي برجا گذاشته است. در اين 7 سال كشور شرايط پيچيده‌اي را تجربه كرد. ابتدا تظاهرات مسالمت‌آميز در اين كشور شكل گرفت. رفته‌رفته اين تظاهرات به يك جنگ داخلي تبديل شد و سپس تروريست‌هايي مانند داعش در سوريه قدرت گرفتند و امروز پس از سال‌ها درگيري و جنگ اكثر تروريست‌ها از بين رفته و جنگ به مراحل پاياني خود نزديك مي‌شود. تركيه از ابتداي امر از كناره‌گيري بشار اسد حمايت كرد و تمام شرايط خود را بر مبناي رفتن بشار اسد از قدرت تنظيم مي‌كرد اما حالا به نظر مي‌رسد دولت اين كشور به اين درك رسيده است كه بايد رويكرد پيشين خود را تغيير دهد.

فرستاده ويژه در سوريه

حسين جابري انصاري دستيار ارشد وزير امور خارجه ايران در امور ويژه سياسي روز يكشنبه به دمشق سفر كرد و مورد استقبال بشار اسد رييس‌جمهوري اين كشور قرار گرفت. ايران به همراه روسيه در تلاش است تا كميته‌اي براي تنظيم قانون اساسي سوريه تعيين كنند، اقدامي كه بايد مورد تاييد همه طرف‌هاي درگير در سوريه قرار بگيرد.

چند روز پيش نيز الكساندر لاورنتيف نماينده ويژه رييس‌جمهور روسيه در امور سوريه به تهران سفر كرد و با جابري انصاري آخرين هماهنگي‌ها را در خصوص كميته قانون اساسي سوريه انجام داد. گفته مي‌شود كه جابري انصاري در سفر خود به دمشق آخرين هماهنگي‌ها را در خصوص شكل نهايي اين كميسيون با دولت مركزي سوريه و شخص بشار اسد انجام داد و به نظر مي‌رسد انعطاف زيادي در اين مسير براي رسيدن به يك توافق صورت گرفته است. اسد در اين ديدار بر اهميت تلاش‌هاي كشورهاي دوست و متحد سوريه به ويژه ايران و روسيه براي جلوگيري از دخالت برخي كشورهاي غربي در روند سياسي سوريه تاكيد كرده است. در حالي اكنون صحبت از تشكيل كميته قانون اساسي سوريه مي‌شود كه چندي پيش استفان دي‌ميستورا نماينده دبيركل سازمان ملل در امور سوريه نسبت به اين موضوع ابراز نااميدي كرده بود و عنوان كرد اين موضوع در يك بن‌بست كامل به سر مي‌برد.

نشست سه‌جانبه در ژنو

روز گذشته خبرگزاري اسپوتنيك به نقل از وزارت امورخارجه روسيه گزارش داد كه امروز (سه‌شنبه) وزراي خارجه كشورهاي ضامن آتش‌بس در سوريه در ژنو دور هم جمع مي‌شوند تا در خصوص كميته قانون اساسي سوريه به بحث و تبادل نظر بپردازند. همچنين حريت تركيه به نقل از يك مقام آگاه در وزارت امورخارجه اين كشور عنوان كرده است كه وزراي خارجه ايران، روسيه و تركيه در ژنو حاضر خواهند شد تا به‌طور رسمي تشكيل كميته قانون اساسي سوريه اعلام شود تا يك پيشرفت جدي براي حل سياسي بحران سوريه در طول هفت سال گذشته برداشته شود. انتظار مي‌رود اين نشست با حضور سرگئي لاوروف وزيرخارجه روسيه، محمدجواد ظريف وزير خارجه ايران و مولود چاووش اوغلو وزير خارجه تركيه به ميزباني استفان دي‌ميستورا نماينده ويژه سازمان ملل در امور سوريه برگزار شود. حريت همچنين گزارش داده است كه در اين نشست تشكيل يك كميته‌اي 45 نفره براي نوشتن قانون اساسي جديد سوريه تعيين مي‌شود كه بناست اين كميته مراحل بعدي فرآيند سياسي در سوريه را اعلام كند. با اين وجود تا زمان تنظيم اين گزارش وزارت امور خارجه ايران سفر آقاي ظريف به ژنو در روز سه‌شنبه را تاييد رسمي نكرده است. اما مجموعه شواهد حاكي از آن است كه اين نشست سه‌جانبه روز سه‌شنبه برگزار خواهد شد و تبديل به گامي جديد براي حل بحران سوريه مي‌شود. لازم به ذكر است ولاديمير پوتين در نشست چهارجانبه سران آلمان، تركيه، فرانسه و روسيه در استانبول وعده داده بود تا قبل از پايان سال 2018 اين كميته براي تشكيل قانون اساسي جديد سوريه تعيين خواهد شد.