سارا معصومي
سرانجام انتظارها براي ثبت ساز و كار مالي ويژه ازسوي سه كشور اروپايي براي تسهيل كار با ايران در دوره تحريم‌ها به پايان رسيد. 31 ژانويه 2019 به تاريخ جديدي در تقويم فعاليت‌هاي مشترك برجامي اروپا و ايران در چند سال گذشته تبديل شد. وزراي خارجه سه كشور اروپايي در بيانيه‌اي مشترك ثبت ابزار ويژه براي تسهيل معاملات تجاري مشروع با ايران در چارچوب تلاش‌ها براي حفظ برجام را اعلام كردند. ژان ايو لودريان از فرانسه، هايكو ماس از آلمان و جرمي هانت از انگليس از ثبت ساز و كار جديدي خبر دادند كه عنوان «ابزار حمايت از معاملات تجاري» با نام اختصاري INSTEX را به خود اختصاص داده است. تا پيش از اين رسانه‌ها و تحليلگران مسائل ايران از اين ساز و كار با عنوان عمومي SPV (حساب با كاربرد ويژه) ياد مي‌كردند كه از اين پس اين عنوان عام جاي خود را به INSTEX داده است.
بيانيه چه مي‌گويد؟
بيانيه سه كشور اروپايي هر چند درباره ساز و كاري نوپاست اما جزييات چنداني را در خود جا نداده و بيشتر به بيان خطوط كلي در اجرا پرداخته است. در اين بيانيه آمده است:
گروه سه كشور اروپايي بار ديگر تاييد مي‌كند كه تلاش‌هايش براي حفظ ترتيبات اقتصادي برجام به اجراي كامل تعهدات در زمينه هسته‌اي از سوي ايران به ويژه همكاري كامل و به‌موقع با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مشروط است.
«اينس تكس» از معاملات تجاري اروپايي مشروع با ايران با تمركز، در گام اول، بر اساسي‌ترين بخش‌ها براي مردم ايران همچون توليدات دارويي، كالاهاي پزشكي و توليدات كشاورزي - غذايي حمايت خواهد كرد.
هدف «اينس تكس»، در بلندمدت، گشوده شدن به روي همه بازيگران اقتصادي كشورهاي ثالث خواستار تجارت با ايران است و گروه سه كشور اروپايي مطالعه امكان‌هاي رسيدن به اين هدف را ادامه خواهد داد.
ايجاد «اينس تكس» اولين گام كليدي برداشته شده از سوي كشورهاي گروه سه كشور اروپايي است. اجراي عملياتي اينس تكس رويكردي تدريجي خواهد داشت:
گروه سه كشور اروپايي با «اينس تكس» به كار روي جزييات ملموس و عملياتي براي مشخص كردن چگونگي كاركرد آن ادامه خواهد داد.
گروه سه كشور اروپايي همچنين با ايران براي اينكه نهادي سازگار و كارآمد و شفاف كه براي عملياتي كردن «اينس تكس» لازم است ايجاد شود كار خواهد كرد.
«اينس تكس» براساس شديدترين استانداردهاي بين‌المللي در زمينه مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم (AML/CFT) و با رعايت تحريم‌هاي اتحاديه اروپا و سازمان ملل متحد كار خواهد كرد. از اين لحاظ، گروه سه كشور اروپايي از ايران انتظار دارد كه همه عناصر برنامه اقدام FATF خود را به سرعت اجرا كند.
گروه سه كشور اروپايي اراده خود براي پيگيري گسترش «اينس تكس» به كشورهاي اروپايي علاقه‌مند براي عملياتي كردن اين ابزار حمايت از معاملات تجاري با ايران با تبعيت از مراحل مشخص شده مذكور را خاطرنشان مي‌كند.
ظريف از گام بسيار پرتاخير اول سخن گفت
نخستين واكنش رسمي ايران به ايجاد ساز و كار مالي اروپا براي كار با ايران، از جانب محمدجواد ظريف، وزير خارجه صورت گرفت. ظريف ساعتي پس از اعلام ثبت اين ساز و كار در توييترش در اين باره نوشت: «ايران از INSTEX (ساز و كار ويژه مالي اروپا و ايران) -گام بسيار پرتاخير اول- در اجراي تعهدات مه 2018 اعضاي اروپايي برجام براي حفظ برجام با تضمين بهره‌مندي ايرانيان از مزاياي اين توافق پس از اعمال مجدد تحريم غيرقانوني امريكا استقبال مي‌كند. ما براي تعامل سازنده با اروپا با شرايط برابر و احترام متقابل آماده هستيم.»
استقبال و گلايه توأمان قاسمي از تروييكاي اروپايي
واكنش رسمي‌تر ايران به ثبت اين ساز و كار چند ساعت پس از بيانيه رسمي سه وزير خارجه از سوي بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه انجام شد. قاسمي با استقبال از اعلام ساز و كار مالي اتحاديه اروپا با ايران اظهار داشت: جمهوري اسلامي ايران اقدام اخير اتحاديه اروپايي براي ثبت و اعلام ساز و كار ويژه مالي با ايران را اولين گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ايران مندرج در بيانيه ماه مه ۲۰۱۸ وزراي خارجه ايران و سه كشور اروپايي، دانسته و خواهان اجرايي شدن كامل تمامي تعهدات اتحاديه اروپا در كوتاه‌ترين زمان ممكن است.
قاسمي افزود: پس از خروج امريكا از برجام با وجود مواضع سياسي اتحاديه اروپايي در ارتباط با حفظ برجام و ضرورت انتفاع اقتصادي ايران از آن و اقدامات محدود اتحاديه همچون به‌روز رساني مقررات مسدودساز، متاسفانه تاكنون نتيجه ملموس و اقدام عملي در راستاي انتفاع ايران را شاهد نبوده‌ايم. اقدام اتحاديه اروپا در تاسيس ساز و كار ويژه مالي بسيار دير صورت گرفت و لازم است سه كشور و اتحاديه اروپايي اطمينان حاصل كنند كه اين اقدام بخشي از تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا را جبران كند.
سخنگوي وزارت امور خارجه تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران براي ادامه تعامل سازنده با اتحاديه اروپايي و كشورهاي عضو براساس احترام و تامين منافع متقابل آمادگي دارد. در عين حال با توجه به اجراي محدود و ناقص و همراه با تاخير فراوان تعهدات اتحاديه اروپا در بيانيه مه ۲۰۱۸ اعتقاد دارد كه اتحاديه اروپا بايد اين اقدام و ساير تعهدات خود را براي بهره‌مندي مردم ايران از منافع اقتصادي برجام تسريع كند.
جدال دوباره منتقدان و موافقان
واكنش‌ها به ايجاد ساز و كار مالي اروپا با ايران درست مانند واكنش‌ها نسبت به برجام و رفتار برجامي اروپا پس از خروج امريكا از اين توافق بود. منتقدان ابتكار اقتصادي اروپا را ناكافي دانستند اما موافقان توافق هسته‌اي آن را مقدمه‌اي مي‌دانند كه مي‌تواند اندك اندك راه را براي فعاليت‌هاي بيشتر اقتصادي ايران در روزهايي كه تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا بازگشته، هموار كند. در 48 ساعت گذشته، تحليل‌ها پيرامون ثبت اين ساز و كار مالي دو بعد اقتصادي و سياسي را به خود اختصاص داد. در حوزه اقتصادي تمركز تحليل‌ها بر اين بود كه ساز و كار مالي جديد اروپا در مرحله نخست از اقلام غيرتحريمي آغاز خواهد شد و در نتيجه نمي‌توان در اين مقطع از دورزده شدن تحريم‌هاي امريكا توسط اين ساز و كار سخن گفت اما در ميان و بلندمدت هدف اين ساز و كار پوشش اقلام تحريمي امريكا براي كمك به عادي‌سازي رابطه تجاري اروپا با ايران يا هر كشوري كه تحت تحريم واشنگتن قرار دارد، خواهد بود. در حوزه سياسي اما بيشترين تمركز مباحث بر برداشته شدن نخستين گام از سوي اروپا براي استقلال تجاري از چرخه دلار و خارج شدن تدريجي ولو آرام از سايه هژموني امريكا بود. پيش از اعلام ثبت اين ساز و كار، دولت ترامپ هشدارهاي بسياري به متحدان اروپايي درباره اين مساله داده بود اما برخي از مقام‌هاي اروپايي مي‌گويند يكي از دلايل تطويل اعلام ثبت INSTEX، رايزني‌هايي بوده كه اروپا با امريكا در اين زمينه داشته است. پس از بيانيه سه وزير خارجه درباره ثبت اين ساز و كار سخنگوي سفارت امريكا در برلين ادعا كرد اين ساز و كار از ميزان فشارهاي ايالات متحده بر ايران نمي‌كاهد. سخنگوي سفارت امريكا با بيان اينكه واشنگتن به‌دنبال دريافت اطلاعات بيشتر در مورد اين ساز و كار است، گفت: «همان‌طور كه رييس‌جمهور به صراحت گفت، مجموعه‌هايي كه فعاليت‌هاي قابل تحريم با ايران داشته باشند، خود را در معرض تبعات شديدي قرار مي‌دهند كه از دست دادن دسترسي به نظام مالي ايالات متحده و ناتواني در انجام تجارت با ايالات متحده يا شركت‌هاي امريكايي، از جمله آنهاست.» با وجود اين اظهارنظر هنوز مشخص نيست كه آيا امريكا مي‌تواند در مسير تحريم اين ساز و كار يا اعمال محدوديت بر سر اجراي آن گام بردارد يا خير.
چهره‌اي مانند مارك دوبيتز كه از چهره‌هاي مشهور ضدايراني و حامي تحريم ايران در واشنگتن است در توييتي با انتقاد از ثبت اين ساز و كار مالي براي كار با ايران به دولت ترامپ هشدار داد كه بايد هرچه سريع‌تر و پيش از آنكه اين ساز و كار پا بگيرد، آن را متوقف كند. وي همچنين تاكيد كرد كه هدف اين ساز و كار برخلاف آنچه گفته شده تسهيل تجارت كالاهاي غيرتحريمي نيست چراكه در حال حاضر كانال‌هايي براي اقلامي مانند دارو و مواد غذايي وجود دارد. البته در داخل ايران چهره‌هاي مخالف توافق اين ساز و كار را ناكافي دانسته و ادعا كردند كه اين ساز و كار صرفا به مبادله دارو و غذا مي‌پردازد و مرتفع‌كننده نيازهاي ايران آن‌طور كه در برجام وعده داده شده بود، نيست.
ايران، نخستين حلقه از شكاف فراآتلانتيكي
اسفنديار باتمانقليج، كارشناس مسائل اقتصادي مقيم لندن در مطلبي براي بلومبرگ به بررسي ابعاد سياسي اين توافق پرداخت. نوشتار وي در 48 ساعت گذشته مورد استقبال رسانه‌ها و تحليلگران بسياري در حوزه روابط سياست خارجي ايران قرار گرفت. باتمانقليج از جمله كارشناس‌هايي است كه اعتقاد دارد 8 ماه زمان بسيار زيادي براي به‌راه‌اندازي ساز و كار مالي مستقل از امريكا براي اروپا نيست و با همين نگاه مطلب خود را آغاز كرده و مي‌نويسد: سپتامبر گذشته بود كه فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام كرد كه اعضاي اروپايي برجام حسابي با كاربرد ويژه براي كمك به تجارت قانوني با ايران در سايه بازگشت تحريم‌هاي ثانويه امريكا راه‌اندازي خواهند كرد. چهار ماه پس از اين تاريخ، ساز و كار مالي كه مي‌توان آن را SPV يا INSTEX خواند در فرانسه رسما ثبت شد و مديريت آن را هم مديرعاملي آلماني برعهده خواهد داشت. اجرايي شدن اين ساز و كار چند ماه طول خواهد كشيد اما ثبت آن اقدامي بسيار مهم در تلاش‌هاي اروپا براي مقابله با قدرت اقتصادي امريكاست. سرعت قابل‌توجهي كه در سايه آن اين ساز و كار شكل گرفت نشان‌دهنده حس ضرورتي است كه اروپا براي استقلال از امريكا احساس مي‌كند. خزانه‌داري فرانسه نقش بسيار مهمي در تبيين اين ساز و كار داشت و در تماس مستقيم با كميسيون اروپا و همچنين وزراي خارجه تروييكاي اروپايي بود. تنها اندكي پس از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌اي با ايران، وزير اقتصاد فرانسه در اظهاراتي بي‌سابقه اعلام كرد كه اروپايي‌ها به اين درك و فهم مشترك رسيده‌اند كه اروپا ديگر نمي‌تواند در مسيري كه امروز در آن قرار دارد و چاره‌اي جز تسليم شدن در برابر تصميم‌هاي امريكا را ندارد، ادامه بدهد. به گزارش «اعتماد»، خبرنگار وال استريت ژورنال نيز در مجموعه توييت‌هايي از نقش چشمگير وزير اقتصاد فرانسه در راه‌اندازي ساز و كار مالي ويژه براي كار با ايران نوشته بود و تاكيد كرده بود كه اگر قرار بود بيانيه توسط كساني قرائت شود كه بيشترين كمك را به ثبت INSTEX كرده‌اند اين كار بايد توسط وزراي اقتصاد سه كشور اروپايي به خصوص وزير اقتصاد فرانسه صورت مي‌گرفت.
در بخش‌هاي ديگري از گزارش بلومبرگ آمده كه مقام‌هاي اروپايي شكاف‌هاي فراآتلانتيكي ميان اروپا و امريكا بر سر تحريم ايران را نشانه‌اي از بحران‌هاي جدي‌تري مي‌دانند كه تنها در شرايطي اجتناب‌ناپذير خواهد بود كه اروپا فكري براي مقابله با قدرت اقتصادي امريكا و تسلط دلار بكند. در ماه دسامبر بود كه كميسيون اروپا با انتشار گزارشي با عنوان «به سمت نقش بين‌المللي جدي‌تر به يورو» نوشت كه تحريم‌هاي امريكا عليه ايران و چالشهاي اخيري كه براي قوانين بين‌المللي به وجود آمده همگي لزوم تقويت نقش يورو در بازارهاي جهاني را نشان مي‌دهد.
ساز و كار مالي ويژه اروپا، نخستين نهاد اروپايي است كه به عنوان بخشي از افزايش استقلال اقتصادي اروپا راه‌اندازي مي‌شود. دولت ترامپ مي‌گويد اين ساز و كار نمي‌تواند به سرانجامي برسد و عالي‌ترين مقام وزارت خزانه‌داري امريكا در امور تحريم نيز مي‌گويد كه بسيار بعيد است كه تمام كمپاني‌هاي اروپايي بتوانند با اين وسيله تحريم‌هاي امريكا را دور بزنند. باتمانقليج در بخش‌هاي پاياني اين مطلب مي‌نويسد: در حالي كه دولت ايران اميدوار است در سايه اين ساز و كار كمپاني‌هاي اروپايي بتوانند به تدريج از آن براي انجام تجارت با تهران استفاده كنند اما مشخص نيست كه اين كمپاني‌ها چنين ريسكي را مي‌پذيرند يا خير. حتي اگر اين مكانيسم محدود به تجارت كالاهاي غيرتحريمي شود باز هم جهش بزرگي از سوي اروپاست. يكي از مقام‌هاي سابق وزارت خارجه امريكا در اين باره گفته بود كه تجربه راه‌اندازي ساز و كار مالي ويژه در اروپا براي مقابله با تحريم‌هاي ايران مي‌تواند درس‌هايي به اروپايي‌ها براي استفاده از اين سيستم در ساير موارد بدهد. ريچارد نفيو كه معمار تحريم‌هاي ايران در دوره باراك اوباما بود نيز پيش از اين هشدار داده بود كه استفاده نادرست و غيرسازنده دولت ترامپ از قدرت اقتصادي مي‌تواند به توسعه استراتژي‌هاي جديدي براي عبور ايمن از كنار تحريم‌هاي امريكا منتهي شود. ساز و كار مالي ويژه اروپا يكي از همين موارد است.
آغاز پاسخي محكم‌تر به يكجانبه‌گرايي ترامپ
واشنگتن پست نيز در گزارشي ضمن اشاره به اينكه فعلا اروپايي‌ها اين ساز و كار را به اقلام غيرتحريمي محدود كرده‌اند، وزن بيشتري به ابعاد سياسي اين ابتكار اروپايي داد و نوشت: در سايه اين ساز و كار براي آنكه پولي كه در نتيجه تجارت ميان ايران و اروپا رد و بدل مي‌شود، مشمول تحريم‌هاي امريكا قرار نگيرد، INSTEX نقش محلي براي رد و بدل اين بدهي و طلب را بازي خواهد كرد. هر چند كه اروپايي‌ها مي‌گويند اين ساز و كار فعلا به مواد غذايي و دارو محدود خواهد بود اما ايراني‌ها اميدوار هستند كه پس از مدتي از اين ساز و كار براي اقلام ديگر و تحريمي نيز استفاده شود. با وجود اين ابهام‌هاي اوليه اما كارشناسان مسائل بين‌الملل مي‌گويند كه راه‌اندازي اين ساز و كار به تنهايي اهميت نمادين بسياري دارد. اروپايي‌ها در ابتدا تلاش كردند مانع از خروج ترامپ از توافقي شوند كه به گفته سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا براي مهار برنامه هسته‌اي ايران مناسب است و البته تهران نيز به تمام مفاد آن پايبند بوده اما اين تلاش‌ها درنهايت ره به جايي نبرد و حالا شركاي نزديك واشنگتن مكانيسمي را براي مقابله با تحريم‌هاي ترامپ تعريف كرده‌اند. واشنگتن پست به نقل از الي گرانمايه، تحليلگر ارشد مسائل ايران به شكل‌گيري تيم‌هايي منسجم و يكدست در وزارتخانه‌هاي اروپايي براي مقابله با تحريم‌هاي امريكا به عنوان يك ابزار سياسي اشاره كرده و مي‌نويسد: هيچ‌كس توهم اين را ندارد كه ساز و كار مالي ثبت شده يك فرصت طلايي است اما اين ساز و كار مي‌تواند آغاز پاسخي محكم‌تر به امريكا باشد.
واشنگتن پست به نقل از دو كارشناس تحريم مي‌نويسد: براي مدت طولاني امريكا كنترل غيرقابل مناقشه‌اي بر سيستم مالي جهاني داشت اما اين وضعيت در حال تغيير است. بسياري از مقام‌هاي امريكايي در گذشته نگران اين بودند كه اگر امريكا مراقب نباشد با برداشتن گام‌هاي نسنجيده و خشن مي‌تواند ساير كشورها را به سمت ايجاد شبكه‌هايي براي استقلال اقتصادي از خود پيش ببرد.
واكنش امريكا مهم است
رسانه امريكايي نيويورك تايمز با بدبيني بيشتري به توانايي اجرايي INSTEX پرداخته و در بخش‌هايي از گزارشي در اين باره مي‌نويسد: وزير خارجه بلژيك در بوداپست
هر چند از ساز و كار مالي ويژه براي كار با ايران استقبال كرد اما گفت: «اروپا بايد به امريكا نشان دهد كه وقتي نوبت به مسائلي چون فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران يا آزمايش‌هاي موشك‌هاي بالستيك مي‌رسد، ما در كنار هم هستيم. درباره INSTEX نيز درنهايت اين كمپاني‌ها هستند كه تصميم مي‌گيرند با ايران كار كنند يا خير؟ به هر حال آنها ريسك قرار گرفتن در ليست تحريم‌هاي امريكا را هم در گوشه‌اي از ذهن خود خواهند داشت.» نيويورك تايمز در بخش‌هاي ديگري از اين گزارش نوشته كه ابتدا قرار بود INSTEX راهي براي دريافت وجوه نقد ايران از صادرات انرژي اين كشور باشد اما باتوجه به اينكه كمپاني‌هاي بزرگ پس از بازگشت تحريم‌هاي امريكا از ايران رفتند بعيد است اين ساز و كار در اين باره مورد استفاده قرار بگيرد. با وجود اين به نظر مي‌رسد كه ساز و كار تعريف شده بتواند كار با ايران را براي كمپاني‌هاي كوچك‌تر كه ريسك تحريمي از سوي امريكا متوجه آنها نيست، آسان‌تر كند. علاوه بر اين در سايه اين ساز و كار تجارت با ايران در اقلام غيرتحريمي هم آسان‌تر خواهد بود. ديپلمات‌هاي اروپايي نيز براي آنكه اين ساز و كار در مرحله نخست توجه امريكا را براي تحريم جلب نكند، اعلام كرده‌اند از آن صرفا براي كالاهاي غيرتحريمي استفاده خواهند كرد. نيويورك تايمز در پايان به نقل از يك كارشناس مسائل اقتصاد سياسي مي‌نويسد: واكنش امريكا به INSTEX بسيار مهم است. دولت ترامپ نشان داده كه در تحريم ايران شوخي ندارد و موارد تحريمي را بسيار جدي رعايت مي‌كند. امريكايي‌ها تاكنون بارها گفته‌اند كه كشورها بايد انتخاب كنند يا كار با واشنگتن يا تهران در حال تحريم.
تقسيم كار هوشمندانه
سي‌ان‌بي‌سي در گزارشي در اين باره به زاويه جديدتري از مساله ساز و كار ويژه اشاره كرده و به نقل از الي گرانمايه مي‌نويسد: كليدي‌ترين ويژگي اس‌پي‌وي جديد (INSTEX)، مشاركت مستقل سهامداران و چهره‌هاي ارشدي است كه در تيم مديريت اين ساز و كار قرار گرفته‌اند. اينكه فرانسه، آلمان و بريتانيا كرسي‌هاي مختلف را ميان هم تقسيم كرده‌اند، مي‌تواند ريسك هدف تحريم‌هاي امريكا قرار گرفتن را كاهش بدهد. INSTEX از پشتوانه مستقل و ملي برخوردار است كه شايد بتواند آن را مشمول فشارهايي نكند كه مثلا تحريم‌هاي امريكا مي‌تواند بر مشتري‌هاي خصوصي كار با ايران وارد كند. سي‌ان‌بي‌سي در ادامه نوشته كه اين ساز و كار در روزهاي حساس اقتصاد ايران ثبت شده است چراكه خروج امريكا از برجام فشارهايي را بر اقتصاد ايران وارد كرده و همچنين دست منتقدان دولت حسن روحاني را بالا برده است. INSTEX چند ماه ديگر رسما اجرايي مي‌شود لذا منتفع شدن تهران از اين ساز و كار مالي هم زمان‌بر است.
فرصت‌ها و چالشهاي يك ساز و كار
علي واعظ، تحليلگر گروه بين‌المللي بحران در توضيحاتي مختصر از فرصت‌ها و چالش‌هايي گفته كه ابتكار اقتصادي جديد اروپا مي‌تواند براي ايران به همراه داشته باشد.
فرانسه، آلمان و انگليس ساز و كار ويژه مالي را راه‌اندازي كردند و نام آن را «ابزار حمايت از مبادلات تجاري» يا اختصارا INSTEX گذاشتند. اما اين ساز و كار در عمل چگونه كار مي‌كند؟
INSTEx سامانه‌اي است براي تسهيل روابط تجاري بين ايران و اروپا. به اين شكل كه صادرات ايران اعتباراتي را در اين سامانه ايجاد مي‌كند كه بعدا براي خريد كالا از اروپا مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد، بنابراين در اين روش نقل و انتقالات مالي از طريق بانك‌ها صورت نخواهد گرفت.
اين مكانيزم به منظور فرار از تحريم‌ها طراحي نشده و همان‌طور كه در بيانيه E3 آمده فعلا براي تجارت مواد غذايي و دارويي كه از تحريم‌هاي امريكا به خاطر مسائل بشردوستانه مستثني شده به‌كار مي‌رود. اين سيستم شبكه‌اي امن براي بانك‌ها و شركت‌هايي كه از تحريم‌ها مي‌هراسند فراهم خواهد كرد.
اما چرا اروپايي‌ها INSTEX را تاسيس كردند؟ قطعا از روي سادگي يا حرص و طمع نبوده است؛ همين چند روز پيش اتحاديه اروپا، ايران را به خاطر اقداماتش در اروپا تحريم كرد. به نظر مي‌رسد كه انگيزه اصلي حفظ برجامي باشد كه ايران همچنان به آن پايبند است و بدون آن مسائل پيچيده‌تر مي‌شود.
ريسك‌هاي INSTEX چيست؟ اگر در تسهيل تجارت‌هاي مجاز موفق نباشد، منافع ايران از برجام بر باد خواهد رفت و فشارهاي داخلي براي خروج افزايش پيدا مي‌كند. اگر هم موفق بشود، مورد حمله امريكا قرار خواهد گرفت؛ حتي اگر صرفا در حد تجارت دارو و غذا باقي بماند.
تاسيس اين ساز و كار پروسه‌اي پيچيده و فني بوده است و عملياتي شدن آن ماه‌ها زمان خواهد برد. در مقابل، تهران هم كارهاي نيمه تمام زيادي دارد كه به پايان ببرد از جمله اصلاح سيستم مالي داخلي و تصويب لوايح FATF .
چهره‌هاي اروپايي ضدامريكايي
«پر فيشر» ۶۹ ساله، مديريت اين كانال مالي را برعهده دارد. وي پيش‌تر رياست (كامرتس‌بانك) را برعهده داشت. فيشر ۲۹ سال سابقه مديريتي در امور بانكي دارد. به گزارش اشپيگل آلمان، هم پرفيشر و هم ديگر افرادي كه در اين كانال مالي مشاركت دارند بايد منتظر اقدامات امريكا باشند. اين افراد اگرچه از گذرنامه ديپلماتيك استفاده مي‌كنند، اما امريكا و ديگر كشورهاي خارج از اتحاديه اروپا مي‌توانند مانع از ورود اين افراد به خاك خود شوند. «ميگوئل برگر» رييس دپارتمان اقتصادي در وزارت خارجه آلمان، «ماريس گوردو مونتانيه» سفير پيشين فرانسه در چين و «سايمون مك‌دانلد» معاون امور خدمات ديپلماتيك وزارت خارجه انگليس نمايندگان سه كشور در اين ساز و كار خواهند بود.كليدي‌ترين ويژگي اس‌پي‌وي جديد (INSTEX)، مشاركت مستقل سهامداران و چهره‌هاي ارشدي است كه در تيم مديريت اين ساز و كار قرار گرفته‌اند. اينكه فرانسه، آلمان و بريتانيا كرسي‌هاي مختلف را ميان هم تقسيم كرده‌اند، مي‌تواند ريسك هدف تحريم‌هاي امريكا قرار گرفتن را كاهش بدهد.
نقش كليدي فرانسه
تنها اندكي پس از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌اي با ايران، وزير اقتصاد فرانسه در اظهاراتي بي‌سابقه اعلام كرد كه اروپايي‌ها به اين درك و فهم مشترك رسيده‌اند كه اروپا ديگر نمي‌تواند در مسيري كه امروز در آن قرار دارد و چاره‌اي جز تسليم شدن در برابر تصميم‌هاي امريكا را ندارد، ادامه بدهد. به گزارش «اعتماد»، خبرنگار
وال استريت ژورنال نيز در مجموعه توييت‌هايي از نقش چشمگير وزير اقتصاد فرانسه در راه‌اندازي ساز و كار مالي ويژه براي كار با ايران نوشته بود و تاكيد كرده بود كه اگر قرار بود بيانيه توسط كساني قرائت شود كه بيشترين كمك را به ثبت INSTEX كرده‌اند اين كار بايد توسط وزراي اقتصاد سه كشور اروپايي به خصوص وزير اقتصاد فرانسه صورت مي‌گرفت. «برونو لومر» وزير اقتصاد فرانسه پس از تثبيت INSTEX گفت: ساز و كار مالي كاملا مستقلي ايجاد كرديم كه مطلقا هيچ ربطي به امريكا نخواهد داشت، بر پايه دلار نخواهد بود و بدون دخالت امريكا به ما اجازه خواهد داد با ايران تجارت كنيم و تحريم‌ها را دور بزنيم. در كنار آلمان و انگليس ماه‌هاست كه براي ايجاد آن تلاش كرده‌ايم.