سه‌شنبه شب به وقت امريكا و در بامداد چهارشنبه به وقت تهران دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده به ساختمان كپيتول هيل محل مجلس نمايندگان امريكا رفت تا سخنراني سالانه خود را با چند روز تاخير برگزار كند. سخنراني‌اي كه بنا بود در روزهاي پاياني ماه ژانويه ايراد شود اما به دليل تعطيلي دولت اين سخنراني به تاخير افتاد. سخنراني سالانه رييس‌جمهور امريكا كه به «وضعيت اتحاد» معروف است، اقدامات يك‌سال گذشته دولت و چشم‌انداز آينده كشور تشريح مي‌شود. اما براي ترامپ سخنراني امسال يك تفاوت عمده با دو سخنراني ديگر او در كنگره امريكا داشت. در دو سخنراني گذشته كه اولي مربوط به روزهاي نخست رياست‌جمهوري ترامپ بود و بايد در خصوص برنامه‌هاي آينده خود مي‌گفت و در سال دوم از عملكرد خود دفاع مي‌كرد، در هر دو سخنراني جمهوري‌خواهان هم اكثريت مجلس نمايندگان را در اختيار داشتند و هم سنا تحت كنترل آنها بود و رياست جلسه را معاون رييس‌جمهور به عنوان رياست رسمي سنا و رييس مجلس نمايندگان از حزب جمهوري‌خواه برعهده داشت. اما در سخنراني سه‌شنبه شب اكثريت مجلس نمايندگان در اختيار دموكرات‌ها بود و نانسي پلوسي دموكرات و رييس مجلس نمايندگان ميزبان اين سخنراني بود. ديگر دونالد ترامپ به مانند دوسال گذشته مورد تشويق هر دو رييس جلسه قرار نمي‌گرفت و حتي در مواردي نانسي پلوسي به كنايه صحبت‌هاي او را تشويق مي‌كرد و در مواردي به‌طور كامل با او مخالفت مي‌كرد. همچنين در اين سخنراني دموكرات‌ها حضور بسيار پررنگي داشتند. بخصوص نمايندگان دموكرات زن كنگره با لباس‌هاي يكدست سفيد به نشانه دفاع از حقوق راي‌دهندگان زن در اين نشست حضور داشتند. دونالد ترامپ در سخنراني خود از خط‌مشي دولت دفاع كرد و برنامه‌هايش را در مورد نيمه دوم دوره چهارساله اول رياست‌جمهوري خود ارايه داد. او باز هم از ديوار مرزي دفاع و تاكيد كرد كه ديواري هوشمند را خواهد ساخت. او نسبت به تحقيقات دخالت روسيه در انتخابات امريكا انتقاد كرد و سعي كرد تا دموكرات‌ها را در زمينه مهاجران و ديوار مرزي تحت فشار قرار دهد.
اما واقعيت آن است كه با نگاه به سخنراني دونالد ترامپ در كنگره امريكا نشاني از اتحاد وجود ندارد. اين مراسم كاملا دوبخشي بود كه يك طرف معترض و ناراحت و طرف ديگر تنها تشويق‌كننده بود. البته دونالد ترامپ سعي كرد در بخش‌هايي از صحبت‌هاي خود پيشنهاداتي كه مي‌تواند مورد توافق دو حزب باشد را ارايه دهد اما مجموعه شواهد در هنگام سخنراني و پس از آن نشاني از توافق دو حزبي وجود نداشت.
واقعيت آن است كه به لحاظ سياسي امريكا با شكافي مواجه است كه در تاريخ اين كشور بي‌سابقه است. اما ترامپ در سخنراني خود سعي كرد، پيشنهاداتي را ارايه دهد تا به نحوي نشان دهد به دنبال برطرف كردن اين شكاف است. ترامپ در بخش‌هاي اول سخنراني گفت: همان‌طور كه ما شاهد شروع به كار كنگره‌اي جديد هستيم، من آماده هستم با شما براي رسيدن به پيشرفت‌هاي تاريخي براي همه امريكايي‌ها همكاري كنم. ميليون‌ها شهروند امريكايي هم‌اكنون مارا تماشا مي‌كنند، در اين اتاق بزرگ جمع شده‌ايم و اميدواريم كه ما نه به عنوان دو حزب بلكه به عنوان يك ملت كشور را اداره كنيم. در سخنراني ديشب اما لحظات محدودي بود كه ترامپ توانست تشويق دو حزبي را براي خود داشته باشد. يكي اشاره او به تعداد و ركورد حضور زنان در كنگره امريكا بود و ديگر اداي احترام به يكي از بازماندگان هولوكاست بود كه تولد 81 سالگي خود را جشن مي‌گرفت.
اما ديگر فضاي يكپارچه در جلسه شكل نگرفت. او در سخنراني رويكرد خود را حفظ كرد و در خصوص مخالفت با سقط جنين، مهاجرت و بحث تحقيقات در مورد انتخابات رياست‌جمهوري سخن گفت. سناتور دموكرات ريچارد بلومنتال در مصاحبه با يواس‌اي تودي در خصوص سخنان ترامپ در خصوص ساخت ديوار در مرز با مكزيك گفت او مي‌خواهد ديوار بسازد نه پل. با اين حال ترامپ در سخنان خود تاكيد فراواني بر مبارزه مداوم با مهاجرت و ساخت ديوار در مرز جنوبي داشت. گفتني است، بحث تامين بودجه ديوار مرزي حدود 35 روز دولت را به تعطيلي كشاند و ترامپ مجبور شد در نهايت تن به بازگشايي دولت به شكل موقت دهد. حالا او در سخنراني خود عنوان كرد كه كنگره 10 روز فرصت دارد تا با ساخت ديوار موافقت كند تا جلوي تعطيلي دوباره دولت گرفته شود.
او عنوان كرد: من امشب از شما مي‌خواهم تا از مرز جنوبي خطرناك امريكا با عشق و محبت به شهروندان امريكايي و كشورمان دفاع كنيد. با اين حال ترامپ تاكيد كرد كه من اين مرز را خواهم ساخت. تاكنون دموكرات‌ها هيچ تغيير موضعي در اين زمينه نداده‌اند. با اين وجود رييس‌جمهور كماكان تهديد مي‌كند كه با اعلام وضعيت اضطرار ملي مي‌تواند بدون تاييد كنگره آن را به تصويب برساند.
به نوشته رسانه‌هاي امريكايي اگر ترامپ اعلام وضعيت اضطراري كند، اين حركت مي‌تواند به او اجازه دهد، ميلياردها دلار در مسير ساخت ديوار هزينه كند. اما اين اتفاق مي‌تواند تبديل به يك چالش قانون اساسي در امريكا شود كه پايان خوشايندي نمي‌توان براي آن متصور بود.
رييس‌جمهور ايالات متحده در سخنراني 82 دقيقه‌اي خود به تحقيقات در مورد دخالت روسيه در انتخابات امريكا اشاره كرد كه طي دو سال اول دوره رياست‌جمهوري او در جريان بوده است. ترامپ مي‌گويد: اين تحقيقات كه توسط بازپرس ويژه رابرت مولر و چندين كميته كنگره دنبال مي‌شود، مانع از ورود كشور به اتحاد شده است. ترامپ در اين خصوص گفت: يك معجزه اقتصادي در ايالات متحده رخ داده است و تنها چيزي كه مي‌تواند آن را متوقف كند، جنگ‌هاي احمقانه سياسي و يك تحقيقات مضحك حزبي است. وي در ادامه افزود: در جايي كه صلح و قانون وجود دارد، جنگ و تحقيق نمي‌تواند وجود داشته باشد، اين كار درستي نيست. ترامپ تاكيد كرد كه ما بايد در خانه متحد باشيم تا دشمنان‌مان را در خارج از كشور شكست دهيم.
در حال حاضر اكثريت دموكرات جديد در مجلس نمايندگان خواستار يك شفافيت كامل در پرونده دخالت روسيه در انتخابات امريكا هستند. مايكل كوهن وكيل پيشين دونالد ترامپ قصد دارد، اين هفته در كنگره شهادت دهد و نقش او در ارتباط با روسيه و اتهامات پرداخت حق‌السكوت به دستور ترامپ نيز بررسي شود.
سياست خارجي
اما در بحث سياست خارجي سخنان ترامپ به چند بخش عمده تقسيم مي‌شود كه در بحث نخست صحبت‌هاي خود به كره شمالي پرداخت. او رسما اعلام كرد كه با كيم جونگ اون رهبر كره شمالي در روزهاي 27تا28 فوريه در ويتنام ديدار خواهد كرد. او گفت: اگر من رييس‌جمهور ايالات متحده نبودم، اكنون در يك جنگ بزرگ با كره شمالي به سر مي‌برديم. كارهاي زيادي بايد انجام شود، اما ارتباط من و كيم جونگ اون خوب است.
ترامپ در بخشي ديگر به بحث ناتو پرداخت. در حال حاضر بيش از دوسال است كه ترامپ با متحدان امريكا در پيمان آتلانتيك شمالي بيش از همكاري، سروكله مي‌زند، زيرا او معتقد است كه متحدان به صورت ناعادلانه با امريكا برخورد كرده‌اند. اما او به نسبت سال‌هاي گذشته موضع ملايم‌تري نسبت به متحدان اروپايي گرفت و گفت كه ايالات متحده بيش از 100ميليارد دلار هزينه‌هاي دفاع از متحدان خود را تامين كرده است. در بحث روسيه نيز دونالد ترامپ روي تصميم خود در خروج از پيمان موشك‌هاي ميان‌برد با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي كه در دوره جنگ سرد ميان شوروي و امريكا منعقد شد، مصر است. او اشاره به يك توافق جديد كرد كه شامل چين نيز مي‌شود. تحليلگران معتقدند خروج از اين معاهده باعث ترس از يك مسابقه تسليحاتي جديد مي‌شود. اما ترامپ همه اين نگراني‌ها را ناديده گرفت و رسما عنوان كرد كه از اين معاهده خارج مي‌شود.
در مورد ونزوئلا ترامپ عملا مخالفت خود را نيكولاس مادورو رييس‌جمهور ونزوئلا اعلام كرد و خوان گوايدو را به رسميت شناخت. در حال حاضر اكثر كشورهاي اروپايي امريكا را در اين زمينه همراهي مي‌كنند، اما هنوز مشخص نيست كه اين قمار ديپلماتيك ترامپ تا چه حد مي‌تواند موفق باشد. ترامپ تاكيد كرد، اجازه نخواهد داد كه ونزوئلا به يك كشور سوسياليست تبديل شود.
در بحث تجارت نيز دونالد ترامپ معتقد است كه اكنون رقباي امريكا احترام زيادي براي اين كشور قائل هستند و ديگر سياست‌هاي فاجعه‌بار دهه‌هاي گذشته در قبال چين نيز از بين رفته و عنوان كرد كه در حال مذاكره با شي جين پينگ رييس‌جمهور چين براي يك توافق تجاري جديد است. در مورد داعش نيز ترامپ عنوان كرد كه وقت آن فرا رسيده است كه نيروهاي امريكايي از مناطق جنگي در خاورميانه خارج شود. وي افزود: كشورهاي بزرگ خود را درگير جنگ‌هاي بي‌پايان نمي‌كنند.
ترامپ در ادامه نيز به بحث افغانستان پرداخت و از نيروهاي امريكايي براي خدمت در افغانستان قدرداني كرد و گفت كه اكنون فرآيند سياسي براي حل مشكل افغانستان آغاز شده است. گفتني است امريكايي‌ها اكنون درحال مذاكره با طالبان براي رسيدن به صلح هستند.
اما به نوشته فايننشال تايمز دونالد ترامپ سخت‌ترين سخنان خود را براي ايران نگه داشت. او در يك بخش كوتاه به ايران اشاره كرد و از تصميم خود براي خروج از برجام دفاع كرد. او مدعي شد كه ايران يك رژيم راديكال و حامي اصلي تروريسم دولتي در جهان است. وي تاكيد كرد: آنها خيلي خيلي بد هستند. ترامپ همچنين ايران را رژيمي خطرناك خواند كه يهوديان را تهديد به نسل‌كشي مي‌كند.
انتقاد پلوسي از سخنراني ترامپ
نانسي پلوسي رييس مجلس نمايندگان امريكا پس از سخنراني دونالد ترامپ در بيانيه‌اي نسبت به سخنان رييس‌جمهوري انتقاد كرد. پلوسي عنوان كرد: «بررسي حقايق در مورد همه سخنان نادرستي كه رييس‌جمهور امشب بيان كرد، چند روز زمان نياز دارد. رييس‌جمهور ترامپ به جاي به وجود آوردن ترس و بحران‌سازي در مورد مرز بايد راه‌حل‌هاي قوي و هوشمندانه‌اي در خصوص امنيت مرزي ارايه دهد. متاسفانه در حالي كه ما در مورد تهديدات براي امنيت امريكايي‌ها صحبت مي‌كنيم، رييس‌جمهور به خشونت‌هاي فراگير مربوط به سلاح كه جان مردم را در سراسر كشور مي‌گيرد، كاملا بي‌اعتنا بود.» وي در ادامه افزود: «رييس‌جمهور ترامپ اكنون بايد براي همكاري كردن با دموكرات‌ها در جهت تقويت امنيت سلامتي و اقتصادي خانواده‌هاي امريكايي، گام‌هاي ملموسي بردارد. مردم امريكا پس از دو سال سخنان توخالي رييس‌جمهور، سزاوارند شاهد نتايجي واقعي باشند.»
واكنش دموكرات‌ها به سخنراني ترامپ
سناتور كوري بوكر: رييس‌جمهور دو سال گذشته را صرف تلاش براي تفرقه ميان ما كرده است.
سناتور امي كلوبوچار: وي (ترامپ) موجب پيشرفت ما نمي‌شود و موجب افزايش چالش‌ها مي‌شود.
سناتور كريستن گيليبرند: رييس‌جمهور ترامپ سال‌هايي را براي متحد كردن كشور در اختيار داشت اما به جاي آن تصميم گرفت، كشور را دچار تفرقه كند.
الكساندريا اوكازيوكورتس عضو مجلس نمايندگان: فكر مي‌كنم رييس‌جمهور آماده نبود. سخنانش حاوي هيچ برنامه‌اي نبود.
سناتور شرود براون: ترامپ كار كافي براي طبقه كارگر انجام نداده است. واقعيت اين است كه براي بسياري از مردم در اين كشور، كارهاي سخت آن طور كه بايد، درآمد ندارد. رييس‌جمهور ترامپ اين را درك نمي‌كند و وي از كاخ سفيد براي توانگر كردن افرادي مانند خودش استفاده كرده است.
محمدجواد ظريف:
ارمغان ترامپ ويراني‌است
محمدجواد ظريف پس از سخنراني دونالد ترامپ و اتهام‌زني به ايران در خصوص تهديد به نسل‌كشي يهوديان در توييتر خود نوشت: «ايراني‌ها از جمله هموطنان يهودي ما در حالي ۴۰ سال پيشرفت با وجود فشار امريكا را گرامي مي‌دارند كه دونالد ترامپ بار ديگر اتهاماتي را عليه ما در سخنراني سالانه خود مطرح مي‌كند. خصومت ايالات متحده به حمايت اين كشور از ديكتاتورها، قصاب‌ها و افراط‌گرايان منجر شده است. ترامپ براي منطقه ما تنها ويراني به ارمغان آورده است.»