شهاب شهسواري
نشست بي‌برنامه و شتاب‌زده ورشو، بستري براي گاف‌هاي مكرر ديپلماتيك از سوي مقام‌هاي امريكا و اسراييل بود كه در مصاحبه و پيام شبكه‌هاي اجتماعي خود، اظهاراتي را مطرح كردند كه به سرعت مجبور به اصلاح آن شدند. از تهديد نتانياهو به مشاركت با كشورهاي عربي براي «جنگ عليه ايران»، اظهارات متناقض وزارت خارجه و معاون رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در مورد «درخواست از اروپا براي خروج از برجام»، اظهارات مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده در مورد هدف‌گيري مردم ايران از طريق تحريم‌ها، اظهارات وكيل شخصي ترامپ در مورد تلاش براي براندازي حكومت در ايران و تنش ديپلماتيك ميان اسراييل و لهستان به دليل اظهارات نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در مورد مشاركت «ملت لهستان» در كشتار يهوديان، مجموعه‌اي از گاف‌هايي بودند كه مقام‌هاي امريكايي و نتانياهو مجبور به اصلاح يا تكذيب آن شدند. وزراي خارجه لهستان و امريكا در نشست خبري پاياني اين كنفرانس ادعا كردند كه هر چند ايران موضوع اصلي اين كنفرانس نبود، «اما هيچ يك از مقام‌ها حاضر به دفاع از رفتار ايران نشده‌اندو همه اتفاق نظر داشتند كه عامل اصلي مشكلات خاورميانه ايران است.» اين دو مقام توضيح ندادند كه چرا مدعوين اين جلسه، دستچين شده بودند و نه ايران و نه هيچ يك از شركا و دوستان ايران در اين كنفرانس حضور نداشتند. در بيانيه پاياني كه توسط اين دو وزير منتشر شد، نامي از ايران نيامده است.مايك پمپئو بعد از پايان كنفرانس ورشو به بروكسل سفر كرد تا با فدريكا موگريني، رييس سياست خارجي اروپا كه حاضر به شركت در اين كنفرانس نشده بود ديدار كند.
گاف‌هاي مكرر نتانياهو
بنيامين نتانياهو، با دو گاف جنجالي، گل سرسبد نشست خامدستانه ورشو بود. اولين گاف او اظهاراتش در مورد «جنگ با ايران» بود. ساعاتي پيش از آغاز كنفرانس ورشو، بنيامين نتانياهو ويديويي را در صفحه كاربري خود در فيس‌بوك منتشر كرد كه در آن مي‌گفت: «اين اتفاق بسيار خوبي است كه ما و كشورهاي عربي در مورد منفعت مشترك‌مان براي جنگ عليه ايران، علنا در يك نشست باز گفت‌وگو مي‌كنيم.» ساعاتي بعد از انتشار اين ويديو به زبان عبري، دفتر نتانياهو متن ترجمه‌اي از اين اظهارات منتشر كرد كه به جاي كلمه «جنگ عليه ايران» از «مبارزه با ايران» استفاده كرد، اما خبرنگاران آشنا به زبان عبري تاكيد مي‌كردند، كلمه‌اي كه نتانياهو در اين ويديو به كار برده است، در زبان عبري فقط به معناي جنگ استفاده مي‌شود. ويديوي منتشر شده از سوي نتانياهو، ساعاتي پس از انتشارش از روي صفحه شخصي او حذف شد. اين اظهارات جنگ‌طلبانه در شرايطي بيان مي‌شد كه برگزار‌كنندگان كنفرانس ورشو اين كنفرانس را «اشاعه صلح و امنيت در خاورميانه» نامگذاري كرده بودند.
گاف دوم نتانياهو، در روز دوم نشست و پس از ديدار او با وزير خارجه لهستان رخ داد. روزنامه جروزالم پست گفت‌وگويي از نتانياهو منتشر كرد كه در آن «ملت لهستان» به همكاري با نازي‌ها در جنگ جهاني دوم متهم شده بودند. انتشار اين گفت‌وگو باعث تنش در روابط لهستان و تل‌آويو شد، آن هم درست در روزي كه لهستان به خواست امريكا كنفرانس ضدايراني و براي حمايت از سياست‌هاي نتانياهو و كارزار تبليغاتي او براي انتخابات فروردين ماه در سرزمين‌هاي اشغالي تشكيل داده بود. وزارت خارجه لهستان بلافاصله بعد از انتشار اين مصاحبه، سفير رژيم اشغالگر سرزمين‌هاي فلسطيني را احضار كرد و از او توضيح خواست. روزنامه جروزالم پست، متن مصاحبه مذكور را از وب‌سايت خود حذف كرد و دفتر نخست‌وزير رژيم صهيونيستي با انتشار بيانيه‌اي تاكيد كرد كه در اظهارات نتانياهو «به برخي لهستاني‌ها» اشاره شده است نه «ملت يا كشور لهستان». اين تنش‌ها باعث شده است كه در برگزاري اجلاس چهارجانبه هفته آينده با حضور رهبران لهستان، چك، مجارستان و رژيم صهيونيستي در قدس اشغالي ترديد ايجاد شود. رييس‌جمهور لهستان، آندژي دودا با انتشار پيامي در توييتر خود گفته است كه «به نظر نمي‌رسد اسراييل جاي مناسبي براي برگزاري اين نشست باشد.» سخنگوي حزب حاكم در لهستان هم اعلام كرده است كه قرار است قطعنامه‌اي براي محكوميت «اظهارات غيرمسوولانه در حاشيه كنفرانس لهستان» در پارلمان به راي گذاشته شود. هر چند بعد از حضور سفير رژيم صهيونيستي در وزارت خارجه لهستان، سخنگوي اين وزارتخانه، اظهارات نتانياهو را به گردن روزنامه‌نگاران انداخت و آن را «نمونه‌اي از خبرپراكني دستكاري شده از سوي رسانه‌ها» عنوان كرد. همزمان اقدامات نتانياهو، با انتقاد از سوي رقباي انتخاباتي او در سرزمين‌هاي اشغالي مواجه شده است. ياري لاپيد، رهبر حزب مخالف يش‌اتيد، صبح جمله با انتشار ويديويي تاكيد كرد: «سفر او [نتانياهو] به لهستان به يك فاجعه سياسي و تبليغاتي بدل شده است. ... به جاي اينكه لهستاني‌ها براي كشتار ميليون‌ها يهودي از ما عذرخواهي كنند، نتانياهو براي دومين بار مجبور به عذرخواهي از آنان شد.»
تكرار تاريخ در فرم كمدي
داليا داسا كايه، پژوهشگر ارشد موسسه رند در امريكا با انتشار يادداشتي در نشريه نيورپابليك، هدف از كنفرانس ورشو را نشاندن مقام‌هاي ارشد عربي با اسراييل پاي يك ميز و آغاز يك روند گفت‌وگو براي صلح خاورميانه توصيف مي‌كند و آن را «تقليدي خامدستانه از تلاشي مشابه در 3 دهه قبل با برگزاري كنفرانس مادريد در دوران بوش پدر» توصيف مي‌كند. به نوشته اين پژوهشگر امريكايي جيمز بيكر، وزير خارجه وقت امريكا 8 ماه به تمام كشورهاي خاورميانه سفر كرد تا بتواند آنها را براي شركت در اين كنفرانس قانع كند. در قياس مايك پمپئو، وزير خارجه كنوني امريكا، فقط يك ماه قبل از برگزاري كنفرانس ورشو، خيلي خامدستانه و شتاب‌زده برگزاري اين كنفرانس را اعلام كرد. به نوشته داسا كايه، سال 1991 موضوع كنفرانس مادريد با حضور سران عربي و اسراييلي موضوعات مهمي مانند كنترل تسليحات، امنيت منطقه‌اي، توسعه اقتصادي، محيط زيست، آب و پناه‌جويان بود، اما در كنفرانس ورشو، كل دستور كار به يك كلمه خلاصه مي‌شد: «ايران» به نوشته اين پژوهشگر «اجلاس مادريد، بي‌نقص نبود و ايران و خيلي ديگر از كشورهاي مخالف اسراييل از آن كنار گذاشته شده بودند ... سال‌هاست كه تلاش‌هاي مادريد به بن‌بست رسيده است، اما اين كنفرانس، اقدامي بود كه ارزش تكرار دارد، اما قطعا كنفرانس ورشو جايگزين آن نمي‌شود.»
انتشار ويديويي از يك پنل غيرعلني در ورشو، موضوع جنجالي ديگري بود كه توسط دفتر بنيامين نتانياهو رخ داد. نتانياهو در مقابل خبرنگاران مدعي شده بود كه در فضايي «بسيار دوستانه» با «مقام‌هاي كشورهاي عربي در مورد تهديد ايران گفت‌وگو كرده است». او براي اثبات اين ادعا ويديويي را در اختيار خبرنگاران همراهش قرار داد. ويديويي كه توسط يك گوشي تلفن همراه ضبط شده است و نشان مي‌دهد نتانياهو در يك پنل غيرعلني در كنفرانس ورشو پاي سخنراني ديپلمات‌هاي ارشد 3 كشور عربي حاشيه خليج‌فارس نشسته است. به نوشته فاكس‌نيوز، همراهان نتانياهو قرار بود اين ويديوي
25 دقيقه‌اي را كه از نشستن نخست‌وزير رژيم صهيونيستي پاي سخنان وزير خارجه امارات متحده عربي، عبدالله بن‌زايد، وزير خارجه بحرين، احمد بن خالد و وزير مشاور در امور خارجه دولت عربستان سعودي و عادل جبير نشسته است، فقط در اختيار خبرنگاران همراه او در سفر قرار دهند، اما به دليلي كه مشخص نشده است، اشتباه تصادفي بود يا عمدي، آن را در شبكه اجتماعي يوتيوب منتشر كردند. هر چند اين ويديو ساعاتي بعد از كانال يوتيوب دفتر نتانياهو پاك شد، اما متن سخنان مقام‌هاي حاضر در نشست توسط خبرنگاراني كه اين ويديو را ديده بودند، منتشر شد. خالد بن احمد، وزير خارجه بحرين در سخنان خود در اين نشست مدعي مي‌شود: «مهار تهديد ايران از مساله فلسطين مهم‌تر است.» اظهارنظري جنجالي‌اي كه با واكنش رسانه‌هاي عربي مواجه شده است. اين مقام بحريني كه اظهارنظرهاي ضدايراني شهره است، حكومت ايران را «يك حكومت نئوفاشيست» ناميد. وزير خارجه امارات متحده عربي در سخناني در دفاع از كشتار مردم فلسطين توسط رژيم اشغالگر، با اشاره به رژيم صهيونيستي به عنوان «كشور» گفت: «هر كشوري حق دفاع از خود دارد.» عادل جبير هم در سخنان خود ايران را به تضعيف تشكيلات خودگردان فلسطيني با حمايت از گروه‌هاي حماس و جهاد اسلامي متهم كرد.
«فشار به ايرانيان براي قيام»
اظهارنظر دو روز پيش وكيل شخصي رييس‌جمهور امريكا در تجمع يك گروه تروريستي در ورشو، در مورد تلاش امريكا براي براندازي حكومت در ايران، اين‌بار در مصاحبه وزير خارجه ايالات متحده امريكا با شبكه خبري سي‌بي‌اس، تلويحا تاييد شد. مايك پمپئو در اين مصاحبه در پاسخ به سوالي با اين مضمون كه آيا تصور مي‌كنيد فشارهاي امريكا ايران را پاي ميز مذاكره بكشاند، گفت: «ما متقاعد شده‌ايم كه اين [فشارها] باعث مي‌شود كه مردم قيام كنند و رفتار رژيم را تغيير دهند.» پمپئو در پاسخ به اين سوال كوچك‌ترين اشاره‌اي به تلاش براي گفت‌وگو يا حل و فصل مسائل با ايران نكرد و هدف دولتش را «فشار براي وادار كردن مردم به قيام» اعلام كرد. اما برخي كارشناسان معتقدند كه دولت دونالد ترامپ خيلي زودتر از آنكه به آرزويش براي براندازي برسد، ممكن است جاي خود را به دولتي ديگر بدهد. علي واعظ، پژوهشگر انديشكده گروه بين‌المللي بحران در بلژيك به پوليتيكو مي‌گويد: «واقعيت اين است كه هر دو طرف منتظر تغيير نظام در پايتخت مقابل هستند، اما به نظر مي‌رسد عقربه‌هاي ساعت براي نظام واشنگتن خيلي تندتر از عقربه‌هاي ساعت براي تهران مي‌دود.»
وي در بخش ديگري از گفت‌وگوي خود براي اولين‌بار تاييد كرد كه تحريم‌هاي امريكا مستقيما اقتصاد و مردم ايران را هدف قرار گرفته است و گفت: «امروز آنها [ايرانيان] ضعيف‌ترند. اقتصادشان نابود شده و مردم ايران بسيار كلافه شده‌اند.» روز چهارشنبه، بيرون محل برگزاري كنفرانس ورشو، وكيل شخصي ترامپ در جمع اعضاي گروه تروريستي مجاهدين خلق (منافقين)، بر خلاف ادعاهاي مكرر دولت امريكا مبني بر فقدان هر برنامه‌اي براي براندازي حكومت در ايران اعلام كرد كه امريكا براي «بركناري حكومت در ايران» تلاش مي‌كند. او همچنين وعده داد كه بعد از بركناري حكومت ايران، با گروه تروريستي مذكور در ايران جشن برگزار كند. رودي جولياني، شهردار پيشين نيويورك، هر چند كه در حال حاضر وكيل شخصي دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا محسوب مي‌شود، اما اظهارنظرهاي او از سوي دستگاه ديپلماسي امريكا «نظرات شخصي» عنوان مي‌شود.
درخواست از اروپا براي خروج از برجام
مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا كه به عنوان بلندپايه‌ترين مقام امريكايي در كنفرانس ضدايراني ورشو شخنراني كرد، براي اولين‌بار رسما از كشورهاي اروپايي خواست كه از اجراي برجام خودداري كنند و براي شكستن قوانين بين‌المللي به امريكا بپيوندند. معاون رييس‌جمهور امريكا همچنين در بخشي از سخنان خود ادعا كرد: «ايران به دنبال احياي امپراتوري باستاني پرشيا، تحت حكومت آيت‌الله‌هاست.» پنس در بخشي ديگر از سخنان خود مدعي شد: «توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) جلوي ايران را در رسيدن به سلاح هسته‌اي نگرفت.» پنس در ادامه گفت: «بعضي‌ها به اجراي تعهدات ايران در توافق هسته‌اي اشاره مي‌كنند، اينجا اصلا مساله ما تعهدات ايران در توافق نيست، بلكه خود توافق است.» معاون رييس‌جمهور امريكا در سخنراني خود در اجلاس ضد ايراني ورشو گفت: «وقت آن رسيده است كه شركاي اروپايي ما از توافق هسته‌اي با ايران خارج شوند و در فشار ديپلماتيك و اقتصادي به ايران بپيوندند.» وي در ادامه گفت: «شوربختانه گروهي از اصلي‌ترين شركاي اروپايي ما در اين زمينه به هيچ وجه همكاري نكرده‌اند. در واقع آنها تلاش‌هايي را براي ايجاد مكانيسم‌هايي براي شكستن تحريم‌ها ايجاد كرده‌اند.» وي در مورد ايجاد كانال ويژه مالي اينستكس، توسط كشورهاي اروپايي براي استمرار تجارت با ايران گفت: «ما اين اقدام را فقط اقدامي جهت دور زدن تحريم‌هاي امريكا عليه ايران مي‌دانيم، يك گام غلط كه تنها به افزايش قدرت ايران و تضعيف اروپا منجر مي‌شود و باعث مي‌شود تا شكاف ميان اروپا و امريكا بيش از گذشته افزايش پيدا كند.» پنس در بخشي ديگر از اظهارات و ادعاهاي خود مدعي شد: «ايران به دنبال يك هلوكاست جديد است.»
همكاري ضد ايراني بريتانيا در ورشو
وزير خارجه بريتانيا، از ميان وزراي خارجه كشورهاي عمده اروپايي تنها كشوري بود كه در كنفرانس ورشو شركت كرد. شرط او براي شركت در اين كنفرانس، برگزاري جلسه‌اي چهارجانبه با مقام‌هاي ايالات متحده، عربستان سعودي و امارات متحده عربي در مورد فرآيند صلح يمن بود. هر چند وزير خارجه بريتانيا، جرمي هانت در ديگر برنامه‌هاي كنفرانس ورشو شركت نكرد و مشاركت خود را به شركت در جلسه‌اي با مايك پمپئو، عبدالله بن‌زايد و عادل جبير، در روز اول كنفرانس خلاصه كرد، اما خروجي اين جلسه هم با زمينه كلي ضدايراني كنفرانس ورشو تفاوتي نداشت. در بيانيه اين نشست چهارجانبه، وزراي خارجه چهار كشور بدون اشاره به حملات عربستان سعودي و امارات متحده عربي به يمن، به انتقاد از ايران و انصارالله يمن پرداخته‌اند و اتهام‌هايي تكراري عليه ايران مطرح كرده‌اند. به گزارش العالم در بخشي از اين بيانيه، با اشاره به توافق طرفين درگير در يمن براي كاهش تنش در شهر ساحلي «الحديده» آمده است: وزرا از طرف‌هاي يمني خواستند توافقاتي را كه در دسامبر سال ۲۰۱۸ به دست آمد، فورا و كاملا اجرا كنند. اين بيانيه سپس با استقبال از چندين توافق به دست‌آمده ميان طرف‌هاي درگير و با حمايت از قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل گفته است: وزرا همچنين در مورد اثر ثبات‌زداي كمك‌هاي غيرقانوني ايران به حوثي‌ها از طريق تامين كمك‌هاي مالي، موشك‌هاي بالستيك و تسليحات پيشرفته بحث كردند! در ادامه اين بيانيه آمده است: در تلاش براي كاهش واردات غيرقانوني سوخت توسط حوثي‌ها، وزرا در مورد گام‌هايي براي محدود كردن فعاليت‌هاي تسهيل‌كننده ورود جريان نفت از ايران و در عين حال كسب اطمينان از وجود جريان نفت از طريق درياي سرخ بحث كردند.