علي ربيعي
سخنگوي دولت شد
«برادر عباد»
زبان متصل دولت
مرجان زهراني
طلسم صندلي تريبون طبقه هشتم ساختمان كوثر نهاد رياست‌جمهوري بالاخره شكسته و علي ربيعي، سخنگوي دولت دوازدهم شد. روز گذشته محمود واعظي، رييس دفتر رييس‌جمهوري در توييتر خود نوشت: «همان‌گونه كه چهارشنبه در جمع خبرنگاران دولت گفتم، مراحل مقدماتي تعيين سخنگوي دولت انجام شد و ديروز آقاي دكتر ربيعي با رييس‌جمهوري ديدار و برنامه خود را تقديم كردند. ان‌شاءالله مراحل نهايي و صدور حكم ايشان هم در هفته آتي انجام خواهد شد.» او روز چهارشنبه در حاشيه جلسه هيات دولت خبر داده بود كه پايان هفته جلساتي ميان گزينه‌هاي منتخب سخنگويي با حسن روحاني برگزار شده و بالاخره سخنگو انتخاب خواهد شد. ربيعي پيش از اين و بعد از پايان كارش در وزارت كار، تعاون و رفاه اجتماعي به پاستور رفته بود و به نوعي نقش دستيار ارتباطات اجتماعي حسن روحاني را ايفا مي‌كرد و با واعظي همكاري نزديكي داشت تا اينكه در نهايت از ميان گزينه‌هاي متعدد در نظر گرفته شده «برادر عباد» راهي ساختمان كوثر شد و قرار است از هفته كاري جديد بخت خود را در سخنگويي بيازمايد، چرا كه در وزارت كار شانس چندان با او يار نبود. ربيعي سال 92 به عنوان وزير كار به مجلس نهم معرفي شد. هجمه‌ها و حمله‌ها عليه او زياد بود. به خصوص كه نزديكي او به كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري دوره دهم يعني ميرحسين موسوي و البته سيد محمد خاتمي رييس دولت اصلاحات نيز بخش مهمي از كارنامه سياسي او به حساب مي‌آمد، اما در نهايت نمايندگان مجلس اعلام كردند كه هيچ نكته منفي در كارنامه او وجود ندارد و همين شد كه ربيعي در قامت وزير كار شروع به كار كرد اما روزهاي وزارت او چندان بي‌حاشيه طي نشده و هفتمين كارت زرد دولت را در سال 93 از مجلس دهم گرفت. سال بعد نيز مجلس دهم كارت زرد ديگري به ربيعي داد. با اين حال در زمان چينش كابينه دولت دوازدهم باز هم ربيعي گزينه قطعي وزير كار بود. او كه در طول دولت يازدهم و دوازدهم دو بار براي راي اعتماد و دو بار هم براي استيضاح به مجلس رفت؛ بار آخر نتوانست نمايندگان را براي ادامه حضور قانع كند و مرداد سال گذشته با استيضاح نمايندگان بركنار شد. 17 مرداد سال گذشته كه ربيعي با سلسله اتهاماتي هم از سوي برخي نمايندگان روبه‌رو شد و وقتي مورد آماج حملات يا اتهامات قرار گرفت، به نمايندگان يادآوري كرد كه «برادر عباد» را متهم مي‌كنند اما كفايت نكرد. بعد از آن حضور مدام ربيعي در كنار رييس‌جمهوري و رييس دفترش شائبه‌هايي مبني بر احتمال معاون اولي ربيعي را ايجاد كرد. پس از آن و درست زماني كه سلسله جلسات روحاني با گروه‌هاي مختلف همچون اقتصاددان‌ها، سياسيون و ... را ترتيب داد، احتمال سخنگويي او جدي شد. اين راه اما بيش از چند ماه به طول انجاميد. شنيده شده بود كه ربيعي تمايل چنداني به پذيرش اين مسووليت ندارد اما در نهايت وزير استيضاح شده، ديروز سخنگوي دولت شد.
ربيعي؛ چرا آري ؟ چرا نه ؟
«در اين ايام دشوار و خطير كه اختلال ارتباطي ميان نهاد دولت و جامعه و در نظام اجرايي كشور با نخبگان و عموم مردم، مدام بر پيچيدگي و ابهام شرايط اجتماعي و سياسي و اقتصادي كشور مي‌افزايد، تصميم درستي گرفته شد.» توضيح هادي خانيكي، رييس انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطات و تحليلگر سياسي اصلاح‌طلب از انتصاب جديد روحاني است. خانيكي در گفت‌وگو با ايلنا، حضور علي ربيعي در سمت سخنگويي را «خبر خوب» توصيف كرده و معتقد است «با توجه به اينكه علي ربيعي سابقه حضور در دولت و تجربه كار اجرايي دارد، اميد آن است كه بتواند با بهره‌گيري از اين تجربه دوگانه در مسير كاستن از اختلالات ارتباطات تيمي و اجتماعي قدم بردارد.»
اينكه چرا حسن روحاني به اين نتيجه رسيده كه ربيعي با وجود اينكه از سمت وزارت بركنار شده براي پذيرش مسووليت «ارتباطات اجتماعي و سخنگويي» گزينه مناسبي است، احتمالا به بخشي از سابقه حضور او در دولت اصلاحات باز مي‌گردد. ربيعي فاصله سال‌هاي 76 تا 84 معاون اجتماعي رييس دولت اصلاحات بوده از همين‌رو دست‌كم در زمينه ارتباطات اجتماعي كه به نوعي ساماندهي كانال‌هاي ارتباطي روحاني يا به عبارتي دولت با اقشار مختلف است، مفيد و موثر باشد. اين تجربه و نشست و برخاست با گروه‌هاي مختلف سياسي نيز يكي از شرايط مثبت ربيعي براي پذيرش سخنگويي است.
ربيعي هم در دولت سيد محمد خاتمي حضور داشته و هم در جريان انتخابات رياست‌جمهوري سال 88 از نزديكان ميرحسين موسوي بوده است. از سويي او از معدود اصلاح‌طلباني است كه با بدنه حاكميت ارتباط نزديك و خوبي دارد و از سياستمداران مورد اعتماد رئوس حاكميت است و اين موضوع مي‌تواند حمله‌ها و هجمه‌ها به حضور يك اصلاح‌طلب در اين سمت را كنترل كند.
از ديگر ويژگي‌هايي كه مي‌توان با اشاره به آن ربيعي را گزينه مناسبي دانست، پيشينه سياسي اوست. در واقع مي‌توان گفت، ربيعي به نسبت سلف خود «سياستمدارتر» است. نوبخت بيش از هر چيز به عنوان يك چهره اقتصادي شناخته مي‌شود و تجربه حضور او در اين سمت هم ثابت كرد كه بهتر است در حوزه تخصصي خود دولت را همراهي كند. انتخاب ربيعي همچنين فاصله سال‌هاي 68 تا 73 نيز رياست موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي را برعهده داشته و انتخاب او نشان مي‌دهد كه احتمالا موضع‌گيري‌هاي سياسي دولت پررنگ‌تر خواهد بود و جلسات سخنگويي از اعلام آمار و ارقامي اقتصادي فراتر خواهد رفت.
صاحب‌امتيازي و مديرمسوولي روزنامه كار و كارگر از سال 75 تا 79، دريافت قلم بلورين بهترين سرمقاله سال 77، عضويت و رياست مجمع عمومي انجمن صنفي روزنامه‌نگاران، استاد دانشگاه علوم اجتماعي دانشگاه تهران، تدريس در مقطع كارشناسي ارشد گروه ارتباطات دانشگاه آزاد و به‌طور كلي فعاليت‌هاي ارتباطاتي او نشان مي‌دهد كه ربيعي به فضاي رسانه‌اي آشنايي دارد و مي‌تواند گزينه خوبي براي اين ارتباط باشد. اما فارغ از اين پارامترهاي مثبت حضور ربيعي در سمت سخنگويي را نمي‌توان بدون نقد دانست. موضوع «جوانگرايي» در انتخاب سمت‌هايي اينچنيني از اهميت ويژه‌‌اي برخوردار است. موضوعي كه در انتخاب سخنگوي قوه قضاييه هم در نظر گرفته شد و تا اينجا به نظر مي‌رسد ارتباطات خبرنگاران اين حوزه با سخنگو روند بهتري نسبت به سال‌هاي پيش داشته است. به هر روي به نظر مي‌رسد كه شايد در اين سمت بيش از تجربه شيوه‌هاي ارتباطات‌گيري‌هاي نوين همراه با خلاقيت بتواند كارساز باشد. علاوه بر ناديده گرفتن «جوانگرايي» معضل هميشگي انتخاب‌هاي رييس‌جمهوري در اين انتصاب نيز به چشم مي‌خورد؛ «انتخاب از ميان دايره بسته اطرافيان» گويا روحاني تمايل ندارد كه فرد يا افراد جديدي را به مجموعه دولت اضافه كند از همين‌رو اين چرخش سياستمداران تنها در ميان خود دولتي‌ها اتفاق مي‌افتد كما اينكه نوبخت نيز همزمان رياست سازمان برنامه و بودجه و سخنگويي را برعهده داشت و حالا ربيعي بعد از وزارتخانه يك راست به پاستور رفت و نقش مشاور يا دستيار گرفت. «برادر عباد» نام آشنايي براي توصيف ربيعي است كه به گفته خودش «ناراحت نمي‌شود وقتي دوستانش با اين اسم از او ياد مي‌كنند، چرا كه سال‌هاي سال با همين اسم در وزارت اطلاعات و شوراي عالي امنيت ملي فعاليت كرده است.» بنابراين به نظر نمي‌رسد كه سابقه امنيتي او را، با وجود اينكه سال‌هاست از حضور در سمت‌هاي امنيتي فاصله گرفته و به حوزه اجرا آمده، بتوان به راحتي ناديده گرفت.
او پس از جنگ معاون حقوقي-پارلماني وزارت اطلاعات بود و در برنامه دستخط گفت ري‌شهري از او خواست از سپاه به وزارت اطلاعات برود. او بعد از اختلاف با ري‌شهري، به توصيه آيت‌الله هاشمي و به واسطه رفاقت با حسن روحاني در شوراي عالي امنيت ملي مسووليت مي‌پذيرد. او همچنين يكي از اعضاي بررسي قتل‌هاي زنجيره‌اي در دهه 70 نيز بوده است. به واسطه همين سوابق امنيتي ربيعي اين سوال به وجود مي‌آيد كه آيا او در اين فرآيند ارتباطي قرار است نگاه امنيتي خود را حفظ كند؟ نكته قابل تامل ديگر در انتخاب ربيعي حضور كمرنگ او در فضاي مجازي است. ربيعي گرچه بعد از ترك وزارت ارتباط بهتري با رسانه‌ها برقرار كرد، اما همچنان حضور كمرنگي در فضاي مجازي چون توييتر دارد. اين در حالي است كه چهره‌هايي چون عباسعلي كدخدايي به عنوان سخنگوي شوراي نگهبان هم تلاش دارد اين نوع ارتباط موثر را با مخاطبان و خبرنگاران حفظ كند.