پنجره‌اي رو به «آبه»!
رضا زندي
«شينزو آبه» نخست‌وزير ژاپن كه دو هفته پيش با رييس‌جمهور امريكا گلف بازي كرد، اين هفته به تهران مي‌آيد تا با ميانجيگري، تنش بين تهران و واشنگتن را كاهش دهد. آخرين سفر يك نخست‌وزير ژاپن به تهران، چهل و يك سال پيش و قبل از انقلاب ايران انجام شد. ژاپن بدون مجوز امريكا، وارد اين بازي نشده است. اين ميانجيگري اما چه سودي براي توكيو دارد؟ «آبه» چطور مي‌تواند در تهران موفق عمل كند؟ لاي يك پنجره نفتي را باز مي‌كنم.
١- ژاپن در دوره 10 ساله ٢٠٠٧ تا ٢٠١٧، حدود ٨٩٠ هزار بشكه از وابستگي‌اش به نفت را كاهش داده است. با اين وجود در سال ٢٠١٧، روزانه ٤ ميليون و ١٤٢ هزار بشكه نفت وارد كرده است تا مجموعا 1.6 درصد از واردات نفت جهان در سال ٢٠١٧ توسط اين كشور انجام شده باشد. بخش مهمي از نفت وارداتي به ژاپن هم از كشورهاي منطقه خليج‌فارس تامين شده است. پس احتمال يك تنش فراگير در منطقه خليج‌فارس كه منجر به ناامني و بسته شدن تنگه هرمز شود، مي‌تواند اقتصاد و صنعت ژاپن را با مشكل جدي مواجه كند.
از اين‌روست كه ژاپني‌ها تلاش مي‌كنند تا سطح تنش را در منطقه كاهش دهند.
٢- اوايل دهه هشتاد شمسي، شبي كه شركت اينپكس ژاپن پس از ماه‌ها مذاكره، قرارداد توسعه ميدان نفتي آزادگان را امضا كرد، خوب به خاطر دارم. اين قرارداد چنان براي ژاپني‌ها مهم بود كه براي به دست آوردنش حاضر شدند بيش از ٣ ميليارد دلار وام كم بهره در اختيار ايران قرار دهند. آنها مي‌خواستند براي تضمين امنيت انرژي آتي خود، در يكي از ميادين بزرگ جهان جاي پا داشته باشند. وقتي مساله هسته‌اي ايران داغ شد، ژاپني‌ها با اشاره امريكا، همه چيز را گذاشتند و به سرعت رفتند. ژاپني‌ها محترمند اما ميانجي بي‌طرف نيستند!
٣- مقامات وزارت خارجه كشور، از حضور نخست‌وزير ژاپن در ايران استقبال كرده‌اند. به نظرم «شينزو آبه» براي موفقيت سفرش، موقتا مي‌تواند يك كارت نفتي روي ميز بگذارد. ژاپن پيش از شروع تحريم‌ها به‌طور متوسط روزانه ١٣٠ هزار بشكه نفت از ايران مي‌خريد. در ماه مارس (دو ماه پيش) هم، به خاطر نزديك شدن به زمان عدم تمديد معافيت از سوي امريكا، واردات نفت ژاپن از ايران ركورد زد و به بيش از ٢٩٠ هزار بشكه در روز رسيد. ژاپن مشتري سنتي نفتي ايران بوده و از دست دادن آن براي ايران گران است. حالا اگر آقاي «آبه» با درك اين شرايط بتواند معافيت امريكا را براي ادامه واردات نفت ايران به ميزان قبل از تحريم‌ها بگيرد، مي‌تواند اعتماد ايراني‌ها را به عنوان ميانجي جلب كند.
٤- بارها نوشته‌ام كه خطر از دست رفتن بازارهاي نفتي ايران تحت فشار تحريم‌ها جدي است. اگر مشتريان نفتي ايران پالايشگاه‌هاي‌شان را براي نفت‌هاي ديگر تنظيم كنند ديگر فروش نفت به آنها ساده نخواهد بود. حتي اگر تحريم‌ها برداشته شده باشند، بنابراين گذر زمان در اين شرايط براي صنعت نفت ايران بسيار مضر است. خاصه آنكه همسايگان‌مان، روزبه‌روز برداشت از ميادين نفت و گاز حوزه‌هاي مشترك را افزايش مي‌دهند. حتما اخبار قرارداد ٥٣ ميليارد دلاري عراق با شركت اكسون موبيل امريكا را خوانده‌ايد. چنانچه تلاش ژاپني‌ها به رفع تحريم‌هاي نفتي ايران منجر شود، آنها مي‌توانند به پروژه‌هاي نفتي جنوب ايران بازگردند.
از هر دري كه با نخست‌وزير ژاپن مذاكره مي‌شود، بايد پنجره نفت را هم پيش روي او باز كرد. صريح و شفاف. زبان نفت بين‌المللي و همه فهم است. از «آبه» گرفته تا «ترامپ»!