كلبه عمو تُم
مرتضي ميرحسيني
تولد هريت بيچر استو: سال 1811 ميلادي در چنين روزي هريت بيچر استو، نويسنده امريكايي كه اغلب ما او را با رمان كلبه عمو تُم مي‌شناسيم متولد شد. پدرش كشيشي از فرقه پيورتن بود و خود او نيز تمام عمر زني مومن به مسيحيت و دلبسته آموزه‌هاي اين دين شناخته مي‌شد. شخصيت اصلي و قهرمان رمان مشهور او نيز پيرمردي مهربان و معتقد به تعاليم انجيل است كه حتي در سخت‌ترين شرايط و تلخ‌ترين لحظات به مهم‌ترين دستور كتاب مقدس، يعني محبت به ديگران و عشق‌ورزي به هم‌نوع پايبند مي‌ماند. عمو تُم برده‌اي است كه از «ارباب خوب» خود جدا مي‌شود و از بد روزگار به مالكيت يك «ارباب بد» درمي‌آيد. سرپرستي يكي از مزارع بزرگ پنبه را به او مي‌سپارند، اما از دستور ارباب براي بدرفتاري و بهره‌كشي از بردگان ديگر اطاعت نمي‌كند و تاوان سختي براي اين نافرماني و سنت‌شكني رامي‌پردازد. بارها كتك مي‌خورد و مدام اهانت مي‌بيند، اما روح خود را از تباهي و ظلمت حفظ مي‌كند. او زير ضربات شلاق، واژه‌هاي رحم و عشق و بخشايش را زمزمه مي‌كند و همچون يك مسيحي مومن، آنچه را كه برايش مقدر شده است بدون اعتراض و شكايت مي‌پذيرد. او يك انسان ستمديده است كه در نظام ظالمانه برده‌داري و مالكيت انسان بر انسان قرباني مي‌شود. كلبه عمو تُم نيمه‌هاي قرن نوزدهم منتشر شد؛ در دوره‌اي از تاريخ امريكا كه عده‌اي براي لغو برده‌داري در اين كشور مبارزه مي‌كردند. بيچر استو نيز يكي از هواداران اين كارزار بود، بنا به اعتقادات شخصي‌اش برده‌داري را گناهي نابخشودني مي‌ديد و مي‌گفت كه «خداوند اين كتاب را به من ديكته كرده است.» منتقدان و مورخان تاريخ ادبيات، موضوع و مضمون رمان را تحسين مي‌كنند اما برخي از آنها مي‌گويند كه اين رمان از نظر ادبي و در قياس با آثار ديگر همان روزگار (مثلا موبي ديك، نوشته هرمان ملويل) اثر مهمي نيست و خارج از چارچوب زمان خود اعتبار چنداني ندارد. بيچر استو چند سال بعد دنباله‌اي بر اين رمان نوشت و مقالاتي هم در نقد و نكوهش برده‌داري و بهره‌كشي از انسان منتشر كرد. او سال 1896 از دنيا رفت، اما پيش از آن پايان رسمي برده‌داري در ايالات‌متحده و تصويب قوانين مربوط به آن را به چشم ديد.
همچنين: تولد آلويز آلزايمر، روانپزشك و عصب‌شناس آلماني كه پژوهش‌هاي زيادي درباره زوال عقل انسان انجام داد و نتايج اين تحقيقات را اوايل قرن بيستم منتشر كرد. به پاس اين كوشش‌ها بود كه بيماري تحليل قواي ذهني انسان كه اغلب در اختلال حافظه خود را نشان مي‌دهد بيماري آلزايمر خوانده مي‌شود (1864)؛ فارغ‌التحصيلي هنري فليپر از وست پوينت، آكادمي نظامي ايالات‌متحده امريكا؛ فليپر به عنوان يك برده متولد شد، اما بعدها در نوجواني فرصت تحصيل در دانشكده نظامي را پيدا كرد. او نخستين سياهپوستي است كه در امريكا مدرك دانشگاهي دريافت كرد (1877)؛ مرگ ادوارد فيتزجرالد؛ او برخي رباعيات خيام را به زبان انگليسي ترجمه و زمينه آشنايي محافل ادبي غرب با حكيم نيشابوري را فراهم كرد (1883)؛ تولد ارنست چه‌گوارا، انقلابي بلندآوازه آرژانتيني كه البته بيشتر به اعتبار نقش‌آفريني در انقلاب كوبا مورد توجه قرار گرفت (1928).