برابري و عدالت
علي كربلايي
مسائل مالي فوتبال بسيار پيچيده است و آن طور كه از بيرون به نظر مي‌رسد همه چيز ساده نيست. در هفته‌هاي اخير، مساله اول فوتبال جهان تفاوت دستمزد مردان و زنان در اين رشته است. البته دستمزدي كه باشگاه‌ها به بازيكنان مي‌دهند، مدنظر نيست چرا كه باشگاه‌ها به عنوان نهادهاي خصوصي با قواعد ساده اقتصادي اداره مي‌شوند. اما فدراسيون‌هاي فوتبال، به عنوان نهادهايي فراتر از بنگاه‌هاي خصوصي كه مسووليت‌هاي بزرگي در گسترش و همه‌گيري فوتبال دارند، بايد نگاهي سازنده‌تر داشته باشند. اولين توجيه براي تفاوت چشمگير دستمزد مردان و زنان، تفاوت ارزش تبليغاتي بازي‌ها و درآمد ديدارهاست. اما فيفا گفته كه نمي‌توان اينقدر راحت نظر داد و شيوه فروش تورنمنت‌هايي مثل جام جهاني به صورت پكيجي است و چندين تورنمنت با هم به فروش مي‌رسند. در ادامه نگاهي به گردش مالي فوتبال زنان تا آن بخش‌هايي كه در رسانه‌ها منتشر شده مي‌پردازيم و به اين موضوع مي‌پردازيم كه آيا عدالت در دستمزد برابر است؟
مي‌دانيم كه قهرمان جام جهاني 2019 فرانسه، چهار ميليون دلار پاداش خواهد گرفت. اين جايزه براي جام جهاني 2015 كانادا تنها دو ميليون دلار بود. هر تيمي در اين تورنمنت، حداقل 750 هزار دلار پاداش خواهد گرفت. البته براي اينكه بدانيم اين رقم چقدر كم است، بايد بدانيد تمام جايزه‌اي كه فيفا در نهايت به تيم‌ها پرداخت مي‌كند تنها 30 ميليون دلار است. چيزي بيش از 13 برابر فاصله بين اين جايزه با جايزه‌اي كه در جام جهاني مردان پرداخت مي‌شود، وجود دارد. تيم‌ها حدود 800 هزار دلار هم بابت آماده‌سازي، اردوها و پرداخت به باشگاه‌ها دريافت مي‌كنند. البته قرار نيست اين پول تمامش به بازيكنان برسد. اكثر تيم‌ها مايل نيستند كه بگويند چقدر از درآمدشان را به بازيكنان مي‌دهند. به عنوان مثال استراليا گفته 30 درصد از پولي كه از تورنمنت‌ها به دست مي‌آورد را به بازيكنانش مي‌دهد. در فوتبال زنان، ارقام پايين به نسبت مردان براي بازيكنان آزاردهنده شده است. آدا هگربرگ، برنده توپ طلاي فوتبال زنان به خاطر تفاوت پاداش‌ها و دستمزدها جام جهاني فوتبال را تحريم كرد.
فيفا در سال‌هاي اخير تلاش بسيار گسترده‌اي كرده تا شكاف‌هاي جنسيتي را از بين ببرد. فيفا مي‌خواهد طي سال‌هاي آينده نيم ميليارد دلار در فوتبال زنان سرمايه‌گذاري كند. فيفا اگر به مردان در جام جهاني 400 ميليون دلار پاداش مي‌دهد، 6 ميليارد دلار هم از طريق آن درآمد دارد. در جام جهاني زنان اما درآمد فيفا بسيار كمتر از اين رقم است. ميانگين درآمد روزانه بازيكنان در اروپاي غربي ماهانه هزار تا 2 هزار يورو است. در دوره جام جهاني اين درآمد روزانه
100 يورو است.
با وجود اينكه در رابطه با باشگاه‌ها كاري نمي‌توان انجام داد، اما تيم‌هاي ملي به سمت برابري حركت مي‌كنند و بازيكنان تيم‌هاي مطرح اروپايي در حال رسيدن به دستمزد برابر با مردان هستند. فدراسيون هلند تا سال 2023 به اين مهم دست پيدا مي‌كند و تيم ملي نروژ دو سال پيش به اين برابري دست يافته بود.
آيا اگر تيم‌هاي حاضر در جام جهاني 2019 به اندازه تيم‌هاي حاضر در جام جهاني 2018 مردان پاداش بگيرند برابري رعايت شده است؟ بسيار سخت است كه به اين سوال پاسخ مثبت بدهيم. چرا كه فوتبال از قواعد اقتصاد آزاد پيروي مي‌كند و بديهي است كه تورنمنتي با درآمد بيشتر، پاداش‌هاي بيشتري هم به همراه دارد. نفس مطرح كردن برابري دستمزد در فوتبال، شايد چندان عادلانه نباشد. دقيقا به همان دليلي كه علي علي‌پور از كريستيانو رونالدو دستمزد كمتري مي‌گيرد، تيم ملي مردان امريكا هم از تيم ملي زنان دستمزد بيشتري مي‌گيرد. شايد علي‌پور در ليگ ايران قهرمان شود و رونالدو در ليگي كه بازي مي‌كند، قهرمان نشود. اما اين موضوع مطلقا ربطي به تفاوت درآمدهاي اين دو ندارد. تيم ملي فوتسال مردان ايران تيم سوم رنكينگ جهان است. آيا بايد از فدراسيون فوتبال تقاضاي دستمزد و پاداش برابر با ملي‌پوشان فوتبال مردان را داشته باشد؟ اين موضوع واقعا منطقي نيست. چرا كه اهميت، سطح كيفيت و در نهايت درآمدهاي رقابت‌ها ربطي به هم ندارند.
اما مهم‌ترين اقدامي كه فيفا بايد انجام بدهد و در سطور بالا هم گفته شد و قرار است انجام بدهد، سرمايه‌گذاري كلان براي زيرساخت‌هاي فوتبال زنان است. به وضوح حق زنان در دهه‌هاي گذشته خورده شده و آنها از حق آموزش و امكانات برابر به نسبت مردان برخوردار نبودند. بايد اين شكاف در سطوح پايه از بين برود تا در نهايت با كيفيت بالاتر، فوتبال زنان به درآمد بيشتري برسد. اين همان چيزي است كه فيفا مي‌خواهد. چرا كه در نهايت با رشد فوتبال زنان، تعداد تورنمنت‌هايي كه براي فيفا درآمد هنگفتي به همراه مي‌آورند دو برابر خواهد شد. اما توقع برابري از ورزشي كه با بازار آزاد مديريت مي‌شود و هر تيم و ستاره فوتبال بر اساس پولي كه مي‌سازد دستمزد مي‌گيرد، غيرمنطقي است. نظام فعلي فوتبال شايد چندان عادلانه به نظر نرسد، اماعدالت، اعطاي فرصت‌هاي برابر است و نه دستمزد برابر.