دوست واشنگتن، حامي برجام

شهاب   شهسواري
 

يوكيو آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درگذشت. بر اساس بيانيه‌اي كه ظهر يكشنبه آژانس ميان اعضا پخش كرد، پرچم اين سازمان بين‌المللي به ياد اين ديپلمات ژاپني نيمه‌افراشته شد. آمانو كه از سال 2009 به عنوان مديركل آژانس خدمت مي‌كرد، از جمله افرادي بود كه در مذاكرات براي برجام و همچنين در چهار سال گذشته در اجراي آن نقش بارزي اجرا كرد. اين ديپلمات 72 ساله ژاپني كه بر اساس اسناد افشا شده مكاتبات ديپلماتيك دولت امريكا توسط ويكي‌ليكس، پيش از انتخابش به اين مقام به واشنگتن وعده همكاري كامل در تحت فشار قرار دادن ايران داده ‌بود. نزديكي يوكيو آمانو با دولت امريكا به حدي بود كه جان بولتون، مشاور امنيت ملي افراطي رييس‌جمهور امريكا در واكنش به مرگ آمانو، دوستي با او را افتخاري براي خود توصيف و همزمان محمدجواد ظريف، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران، او را حامي قاطع برجام معرفي كرده است. او در دوران مديريتش و به ويژه بعد از بسته انعقاد توافق هسته‌اي ميان ايران و 6 قدرت هسته‌اي و بسته شدن پرونده PMD (ابعاد احتمالي نظامي)، عملكردي نسبتا بي‌طرفانه نسبت به ايران از خود نشان داد و در 15 گزارش متوالي آژانس اجراي كامل برجام توسط ايران را خبر داد. آخرين گزارش فصلي يوكيو آمانو در مقام مديركل آژانس در مورد اجراي برجام، دهم خرداد ماه سال جاري به نمايندگان آژانس اعلام شد. در اين گزارش آمانو براي پانزدهمين گزارش متوالي، اجراي كامل برجام را از سوي ايران تاييد كرده‌ بود. هر چند بعد از اين گزارش، ايران اقدام‌هاي تقابلي خود بر اساس برجام را عملا اجرايي كرد. مديركل بعدي آژانس بايد تا دهم شهريور ماه، گزارش فصلي شانزدهم آژانس در مورد اجراي تعهدات ايران بر اساس برجام را به اعضا ارايه دهد.

چه كسي جانشين آمانو خواهد شد؟

آمانو، شهريورماه پارسال به دليل يك بيماري تحت درمان قرار گرفت و از آن وضعيت سلامتي او رو به وخامت رفت. دو هفته پيش، بعد از آنكه اعلام شد آمانو به دليل مشكلات سلامتي از جلسه شوراي حكام براي بررسي گام‌هاي تقابلي ايران در برجام غيبت كرد، يك مقام آگاه در آژانس در گفت‌وگو با بلومبرگ از برنامه او براي كناره‌گيري از مديريت آژانس تا ماه مارس سال 2020 خبر داد. تا انتخاب مديركل جديد، معاون امريكايي آمانو به عنوان سرپرست جانشين او خواهد شد. ماري آليس هيوارد، معاون مديركل آژانس، ديپلمات پيشين امريكايي است كه در سال‌هاي 2001 تا 2009 به عنوان معاون دستيار وزيرخارجه امريكا در امور سياست‌هاي و مذاكرات خلع سلاح اتمي خدمت كرده ‌بود. او همچنين بين سال‌هاي 2009 تا 2016 مدير ارشد كمپاني چندمليتي انرژي هسته‌اي آريوا بود. انتخاب نهايي مديركل آژانس بر عهده 171 عضو اين سازمان بين‌المللي است اما از اين ميان 35 كشور عضو شوراي حكام، نامزد اصلي مديريت آژانس را انتخاب خواهند كرد. به نوشته رويترز، بعد از مديريت 20 ساله يك مديركل آفريقايي و يك مديركل آسيايي، مديركل بعدي آژانس از اروپا يا امريكاي جنوبي خواهد آمد. به نوشته اين خبرگزاري بريتانيايي، رافائل گروسي، نماينده آرژانتين در آژانس و كورنل فروتا هماهنگ‌كننده ارشد آژانس از روماني، گزينه‌هاي اصلي جانشيني آمانو هستند. كورنل فروتا، ديپلمات آرژانتيني در طول سال‌هاي گذشته عملا به عنوان مدير دفتر يوكيو آمانو خدمت مي‌كرد، در برابر رافائل گروسي، پيش از اين در انتخابات سال 2017 مديركل آژانس قرار بود به عنوان يكي از رقباي آمانو وارد ميدان شود، اما نهايتا از شركت در انتخابات چشم‌پوشي كرد.

ستايش عملكرد آمانو از سوي ديپلمات‌هاي ايران

محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه كشورمان در واكنش به فوت اين ديپلمات ارشد بين‌المللي در حساب كاربري توييتر خود نوشت: «شنيدن خبر درگذشت نابهنگام مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سوگوارم كرد. همدردي و دعاهاي‌مان را نثار عزيزان او مي‌كنيم. او از زمان انعقاد، حامي قاطع برجام بود و اميدواريم كه جانشينش نيز همين مسير را ادامه دهد.» عباس عراقچي، معاون سياسي وزير امورخارجه در واكنش به درگذشت مديركل آژانس در حساب توييتري خود نوشت: «من همدردي عميق خود را براي مرگ آمانو ابراز مي‌كنم. ما به صورت خيلي نزديكي با يكديگر كار كرديم. من عملكرد شايسته و حرفه‌اي او را به عنوان مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه منجر به خاتمه بخشيدن به پرونده پي‌ام‌دي و ۱۵ گزارش متوالي مبني بر اينكه ايران به صورت كامل به برجام پايبند بوده است را تحسين مي‌كنم. خداوند روح ايشان را قرين رحمت الهي گرداند.» كاظم غريب‌آبادي، سفير و نماينده دايم ايران نزد سازمان‌هاي بين المللي در وين، با صدور بيانيه‌اي درگذشت مديركل آژانس را تسليت گفت. در اين بيانيه آمده‌ است: «با تاسف عميق، از درگذشت مديركل آژانس بين المللي انرژي اتمي، جناب آقاي يوكيانو آمانو مطلع شدم. خدمات او به جامعه بين‌المللي به‌طور گسترده و شاياني شناخته شده و قابل تقدير است. اين يك فقدان بزرگ براي جامعه بين‌المللي است. نقش كليدي آمانو در ارتقاي اهداف آژانس و همچنين حفظ برجام، هرگز در تاريخ اين سازمان از ياد نخواهد نرفت. مايلم كه همدردي و تسليت صميمانه خود را به خانواده او، دوستان، كارمندان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و نيز مردم و دولت ژاپن اظهار كنم.» غريب‌آبادي ابراز اميدواري كرد كه آژانس در فقدان ايشان، همچنان به سه اصل بي‌طرفي، حرفه‌اي‌گري و استقلال پايبند بماند.

واكنش‌هاي بين‌المللي

فدريكا موگريني، رييس سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز در بزرگداشت آمانو در حساب كاربري شبكه اجتماعي خود نوشت: «او مردي بسيار از خودگذشته و حرفه‌اي بود كه هميشه خدماتش را به بي‌طرفانه‌ترين شكل در اختيار جامعه جهاني قرار مي‌داد.» جكي ولكات، نماينده امريكا در آژانس هم آمانو را «فردي بسيار محترم و يك مدير موثر، ديپلمات و جنتلمن» توصيف كرد. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز با ارسال پيامي خطاب به همسر مديركل آژانس درگذشت او را تسليت گفت.