زيست شبانه؛ تابويي كه شكسته شد

هيات مركزي حل اختلاف با موضوع زيست شبانه موافقت كرد و اينك، شهرداري از زمان موافقت هيات مركزي حل اختلاف 3 ماه فرصت دارد تا اين طرح را در قالب لايحه‌اي به شورا ارايه كند. علي ‌اعطا سخنگوي شوراي شهر تهران و زهرا نژادبهرام عضو هيات رييسه اين شورا چشم‌انداز چگونگي تحقق زيست و گردشگري شبانه در تهران را ترسيم كرده‌اند؛ آن هم در شب‌هايي كه زيستي شبانه با حال و هوايي خاص در تهران جريان دارد.

شب‌هاي محرم شب‌هاي عجيبي است. شب‌هايي كه انگار شهر خواب ندارد. بسياري از خيابان‌ها مثل روز ترافيك دارند. زن و مرد و پير و جوان هم گروه گروه در كوچه‌ها و خيابان‌ها رفت و آمد مي‌كنند و مشغول عزاداري هستند. آن‌هم بدون ترس از امنيت و ناامني. به زبان ساده، محرم نمادي است از زندگي شبانه. جريان و روح زندگي در 10شب نخست محرم شكل ديگري دارد. ايامي كه نشان مي‌دهد عملا زيست شبانه در آيين و دين و مذهب ما نيز وجود دارد و مي‌تواند الگويي باشد براي زنده كرده شب‌هاي پايتخت.

پايتخت ايران عملا بعد از ساعت 12 شب تعطيل است، به اين معنا كه امكانات رفاهي، خدماتي و تفريحي آن تا آغاز روز بعد تعطيل مي‌شود. يعني حتي براي خريد كالاهاي ضروري هم در ساعت‌هاي نيمه شب به مشكل برخواهيد خورد چه رسد به اينكه بخواهيد گشتي در خيابان بزنيد يا تفريحي بكنيد. اين در حالي است كه اكثر شهرهاي بزرگ دنيا شب‌ها نيز مانند روزها زنده هستند و فعال و شهروندان آنها مي‌توانند نيازهاي ضروري خود را به راحتي تامين كنند و حتي همراه با خانواده خود تفريح كنند و شاد باشند. از سويي در تهران با مناطقي مواجهيم كه شب‌ها عملا خالي از سكنه و فعاليت شده و به نوعي دچار شب‌مردگي مي‌شوند. اين مساله كه شوراي قبل از آن به عنوان زنگ خطري براي متروكه شدن بخشي از شهر در شب‌ها ياد مي‌كرد، باعث شد تا موضوع رفع شب‌مردگي از دوره قبلي شورا مطرح شود. براي همين در دوره شوراي پنجم طرحي در همان راستا با عنوان طرح زيست شبانه مطرح شد كه واكنش‌هاي متفاوتي را به همراه داشت. در همين راستا شوراي شهر طي مصوبه‌اي در تاريخ 11 بهمن 97، شهرداري تهران را موظف كرد كه طي سه ماه، طرحي را براي زيست شبانه آماده و به شورا ارايه كند. اين مصوبه اما از همان ابتدا با واكنش‌هاي تندي از سوي برخي چهره‌هاي مختلف مواجه شد. گروهي نگران رواج بي‌فرهنگي و فساد در شب‌هاي زنده تهران بودند و گروهي نگران حق و حقوق كارگراني كه مجبور بودند در ساعت‌هاي شبانه در صنوف مختلف كار كنند و گروهي نيز نگران تامين امنيت آن بودند. شايد همين واكنش‌ها هم بود كه باعث شد تا در نهايت هيات تطبيق فرمانداري كه وظيفه تاييد مصوبات شوراي شهر را دارد، چند صباحي بعد از تصويب آن از سوي شورا، مصوبه را رد كند. زهرا نژاد بهرام در خصوص دلايل اصلي رد اين مصوبه مي‌گويد: «ايراد كلي هيات تطبيق اين بود كه مي‌گفتند اجراي اين طرح نياز به ظرفيت‌هاي «امنيتي» زيادي دارد. يعني براي تامين امنيت آن بايد هماهنگي‌هاي دقيق و زيادي بين دستگاه‌هاي مرتبط به وجود آيد كه به سادگي ممكن نيست.»با اين وجود شوراي شهر تهران همچنان بر اجراي مصوبه خود اصرار داشت. نژاد بهرام در خصوص چرايي اصرار شورا براي اجرايي شدن مصوبه خود مي‌گويد: «ما به دو دليل بر مصوبه خود اصرار داشتيم. اول اينكه هيات تطبيق بعد از زمان مقرر قانوني، مصوبه شورا را رد كرده بود و اين غيرقانوني بود. و دوم اينكه هنوز ما فقط در اين مصوبه از شهرداري خواسته بوديم تا لايحه‌اي را در مورد زيست شبانه تهيه و به شورا بدهد. يعني هنوز اصلا شهرداري لايحه‌اي به شورا نداده بود كه فرمانداري با آن مخالفت كرده بود!»

در چنين مواقعي و مطابق قانون، مصوبه مورد اختلاف براي قضاوت به هيات مركزي حل اختلاف فرستاده مي‌شود. شوراي شهر هم به همين دليل مصوبه خود را به اين مركز ارجاع داد. حالا بعد از هفته‌ها سكوت در اين باره، نژاد بهرام در صفحه اينستاگرام خود خبر از موافقت هيات مركزي حل اختلاف با مصوبه شوراي شهر داده است. خبري كه مي‌تواند نويدي باشد براي شكسته شدن تابوي يك طرح جنجالي اجتماعي.

علي اعطا سخنگوي شوراي شهر تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» ابتدا اشاره‌اي دارد به اهدافي كه در طرح مصوب شورا در مورد زيست شبانه بر آنها تاكيد شده و مي‌گويد: در اين مصوبه شورا به موارد مختلفي در مورد زيست‌شبانه تاكيد شده است كه از آن جمله مي‌توان به الزام شهرداري براي برنامه‌ريزي و انجام اقدامات لازم براي بستر‌سازي تحقق زيست شبانه در چشم‌انداز تهران 1402، بستر‌سازي براي تحقق گردشگري شبانه، تلاش براي غنا بخشيدن به فعاليت‌هاي فرهنگي با تمركز برهويت تاريخي و ميراثي تهران، تمركز بر فعاليت‌هاي رويداد محور براي گسترش نشاط اجتماعي و همچنين تلاش براي تحقق عدالت «فضايي» براي انتخاب مكان‌هاي مستعد و رفع شب مردگي در نقاط مختلف تهران و بهبود خدمات و‌ زير‌ساخت‌ها براي پاسخگويي به نياز شهروندان در ساعت‌هاي شب، ساماندهي و حمايت از كسب و كارهاي كوچك (در مسير قانوني) و... اشاره كرد.

او به تجربه عادي بسياري از شهرها در مورد زيست شبانه اشاره كرده و مي‌گويد: در ايامي مانند شب‌هاي محرم؛ رمضان و نوروز مردم اقصي نقاط كشور به نوعي زيست شبانه را تجربه مي‌كنند. نمونه ديگر آن شهر مشهد است كه شما شاهد زيست‌شبانه در اطراف حرم در تمامي ايام سال و به خصوص در تابستان‌ها هستيد. در برخي اقليم‌هاي گرم مانند خوزستان هم زندگي مردم به گونه‌اي است كه به نوعي زيست شبانه را تجربه مي‌كنند و مراكز خدماتي و فروشگاهي نيزدر اين شهرها تا پاسي از شب باز هستند. بنابراين با توجه به ظرفيت‌هاي فرهنگي و اجتماعي و آييني و مذهبي و اداري اين طرح، به نظر مي‌رسد مي‌تواند به خوبي حيات شبانه در تهران را به جريان بيندازد. البته بايد طرح از سوي شهرداري آماده شود و با اجراي آن در چند نقطه پايلوت نقاط ضعف و قوت آن شناسايي و برطرف شود.

اما هنوز هم برخي منتقدان بر اين باورند كه بايد جلوي اجراي اين طرح گرفته شود. با اين وجود سخنگوي شوراي شهر در مورد حاشيه‌هايي كه اجراي اين طرح مي‌تواند به دنبال داشته باشد مي‌گويد: ما در اين طرح به دنبال تقابل و تنش‌زايي نيستيم. بلكه برعكس به دنبال يك اجماع عمومي هستيم تا با هماهنگي همه نهادهاي مرتبط با اداره شهر، حيات را به شب‌هاي تهران برگردانيم.

براساس مصوبه اوليه شوراي شهر، شهرداري موظف بوده تا پس از تصويب شورا، طي سه ماه لايحه خود را در مورد زيست‌شبانه به شورا ارايه دهد. اما به دليل مخالفت فرمانداري با اين مصوبه عملا تدوين اين لايحه نيز به تعويق افتاد. نژاد بهرام در مورد مهلت نهايي شهرداري براي تدوين طرح زيست شبانه و ارايه آن به شوراي شهر نيز مي‌گويد: اگر ملاك همان مهلت مقرر شورا باشد، الان شهرداري از زمان موافقت هيات مركزي حل اختلاف 3 ماه فرصت دارد تا اين طرح را در قالب لايحه‌اي به شورا ارايه كند.

بدين‌ترتيب به نظر مي‌رسد به زودي بايد شاهد اجراي طرح زيست شبانه در نقاطي از تهران به عنوان نمونه و پايلوت باشيم. ولي اينكه آيا اين طرح در مسير اجراي خود باز هم با چالش‌ها و واكنش‌ها و مخالفت‌هايي روبه ‌رو خواهد شد يا خير، سوالي است كه براي پاسخ به آن بايد منتظر ماند.