نگراني بازار نفت، واكنش بعدي ترامپ است/ استقبال از بركناري بولتون
گروه اقتصادي
يكي از اعضاي تيم B و مهم‌ترين و جدي‌ترين مخالف برجام بركنار شد. اين خبر ناگهاني ابتدا در توييت ترامپ اعلام شد و تنها چند دقيقه پس از انتشار، تغييرات گسترده‌اي در بازارهاي نفت، طلا و دلار ايجاد كرد. رييس‌جمهور امريكا پس از ماه‌ها تنش با كشورهاي ايران، چين و كره شمالي كه منجر به اتفاقاتي همچون خروج از برجام و جنگ تجاري شد، مشاور امنيت ملي خود را اخراج كرد و گفت كه در بسياري از موضع‌گيري‌ها با مشاورش اختلاف نظر جدي دارد. روند كلي تغييرات در بازارها حكايت از اين موضوع دارد كه از اين تصميم رييس‌جمهور امريكا استقبال شده و فعالان آن را نشانه‌اي دال بر بهبود وضعيت اقتصادي و سياسي امريكا با جهان و افزايش احتمال انعطاف در اتخاذ سياست‌هاي اقتصادي با كشورهاي ايران و چين مي‌دانند. هر چند اخراج بولتون مي‌تواند از شدت تنش‌هاي امريكا با ساير كشورها بكاهد، اما به نظر نمي‌رسد سياست‌هاي امريكا سمت و سوي صلح‌طلبانه به خود بگيرد.
دستاورد دلار از اخراج بولتون
جان بولتون را فقط به عنوان چهره‌اي ضدايراني و يكي از مخالفان برجام نمي‌شناسند؛ او از بانيان تداوم جنگ تجاري ميان چين و امريكا هم هست. جنگي كه نه تنها ابعاد آن به ساير كشورها سرايت كرد، بلكه رشد اقتصادي جهان را نيز تحت تاثير قرار داد و اطمينان از آينده جهان را در هاله‌اي از ابهام فرو برد. با گذشت يك روز از اخراج بولتون، بازارها تغييراتي را در قيمت‌هاي خود مشاهده كردند در اين بين دلار بيشترين دستاورد را از بركناري مشاور امنيت ملي امريكا كسب كرد، به گونه‌اي كه هر دلار در برابر ين ژاپن و فرانك سوييس افزايش ارزش داشت. چند ساعت پس از انتشار خبر اخراج بولتون، هر دلار در برابر ين ژاپن به نرخ 107.75 رسيد كه بالاترين سطح در يك ماه و نيم اخير است. از سوي ديگر فرانك سوييس هم كمي بيش از يك دلار عقب‌نشيني داشت. اما دستاورد دلار و افزايش ارزشش محدود به ارز كشورهاي ژاپن و سوييس نمي‌شود، بلكه شاخص دلار نيز با 0.1 درصد افزايش به 98.3 واحد رسيد.
بهبود وضعيت دلار از نظر بسياري از كارشناسان مي‌تواند نشانگر ايجاد انعطاف در سياست خارجي امريكا به خصوص در حوزه اقتصادي و تجاري باشد؛ هر چند كه براي نتيجه‌گيري در اين خصوص بسيار زود است اما تحليلگران اقتصادي معتقدند كه بركناري جان بولتون با ديدگاه‌هاي افراطي‌اش احتمالا موجب انعطاف‌پذيري بيشتر در مذاكرات آتي هسته‌اي با كره شمالي همچنين افزايش احتمال رسيدن به توافق تجاري در مذاكره با چين و كاهش اقدامات تلافي‌جويانه دو طرف همچنين كاهش سخت‌گيري نسبت به ايران مي‌شود.
سرازير شدن قيمت‌ها در بازار نفت
بازار نفت اولين بازاري بود كه به اخراج بولتون واكنش نشان داد و در كمتر از بيست و چهار ساعت از اعلام خبر كنار گذاشته شدن از دولت امريكا، قيمت نفت در بازار روند نزولي در پيش گرفت. صبح ديروز نفت حوالي 62 دلار و 80 سنت معامله شد اما پس از اخراج بولتون قيمت‌ها تا 61 دلار كاهش يافت. از سوي ديگر نفت برنت نيز تنها چند دقيقه پس از توييت ترامپ بيش از يك دلار يا حدود 1.5 درصد كاهش يافت و در محدوده 62.7 دلار در هر بشكه معامله شد. كاهش قيمت نفت به دليل اطمينان از كاهش احتمال جنگ با ايران، يكي از سناريوهايي است كه كارشناسان بازار انرژي به آن اشاره مي‌كنند كه اظهارات راند پاول، سناتور جمهوري‌خواه امريكا نيز بر درستي اين سناريو صحه گذاشت. او در اين خصوص گفت: «من فكر مي‌كنم تهديد جنگ در سراسر جهان با رفتن جان بولتون از كاخ سفيد به‌طور مشهودي كاهش يابد.» روزنامه وال استريت ژورنال ابتداي سال جاري ميلادي مدعي شده بود كه بولتون فشار حداكثري بر ايران را تا رسيدن به خواسته‌اش ادامه مي‌دهد. با رفتن او از كاخ سفيد، احتمال تغيير در مناسبات سياسي و اقتصادي به خصوص در حوزه نفت بيشتر خواهد بود. با وجود كاهش قيمت نفت خام و برنت، اما بسياري از تحليلگران معتقدند اين خبر آن‌گونه كه بايد بر قيمت‌ها تاثير نگذاشت. مهم‌ترين دليل آن نيز كاهش ذخاير نفت امريكاست. چندي پيش آماري از ميزان ذخاير امريكا منتشر شد كه نشان مي‌دهد بيش از آنچه كارشناسان انتظار داشتند، سطح ذخاير نفت امريكا كاهش يافته، بنابراين بيم از كاهش عرضه، تاثيرات اخراج بولتون بر قيمت‌ها را خنثي كرده است. اما نشريه ديلي فاركس معتقد است؛ اخراج جان بولتون بر بازار نفت تاثير مي‌گذارد و در روزهاي آينده قيمت نفت خام با كاهش بيشتري مواجه خواهد شد.اما اخراج بولتون تاثير ديگري نيز بر بازار نفت دارد و آن اقرار تلويحي به شكست سياست‌هاي خصمانه عليه ايران كه با اصرار و پافشاري بولتون به تنش‌هاي بين‌المللي انجاميد، است. هفته گذشته هفته‌نامه «Newsweek» در گزارش خود از ادامه روند فروش نفت ايران در بازارهاي جهاني خبر داد و تاكيد كرد كه تصاوير ماهواره‌اي نشان مي‌دهد ايران جريان محدود فروش نفت به كشورهايي همچون چين، سوريه و تركيه را با جديت دنبال مي‌كند. پس از انتشار خبر اخراج بولتون، بسياري از نشريات بين‌المللي تصميم ترامپ را نشان‌دهنده شكست «سياست فشار حداكثري به ايران» و «به صفر رساندن صادرات نفت ايران» كاخ سفيد مي‌دانند كه سردمدار آن جان بولتون بود. سياستي كه سطح تنش بين دو كشور را بسيار بالا برد تا جايي كه موجب ترس از جنگ و درگيري نظامي شد. سرمايه‌گذاران و فعالان بازار انرژي نيز بيم آن را داشتند كه ناامني در تنگه هرمز و حملات مشكوك به نفتكش‌ها موجب قطع جريان انتقال نفت از تنگه هرمز به ساير كشورها شود. تنش‌هاي سياسي و بين‌المللي كه نشات گرفته از سياست‌هاي امريكا بود، سبب كاهش تقاضاي نفت به دليل كاهش پيش‌بيني از رشد اقتصادي جهان شد. به گونه‌اي كه اداره اطلاعات انرژي امريكا چشم‌انداز خود از تقاضاي نفت را تعديل كرد. اين آژانس انتظار دارد تقاضاي نفت تا پايان سال 2019 تا 900 هزار بشكه در روز افزايش يابد كه به‌طور بالقوه ضعيف‌ترين رشد تقاضا بعد از بحران جهاني در سال 2009 است.سوي ديگر ميدان تحليلگراني قرار دارند كه مجموعه‌اي از «عوامل» را بر قيمت نفت موثر مي‌دانند كه «بولتون و كاهش عرضه» تنها دو عامل نسبتا موثر آن هستند. اختلاف بين بولتون و تيم كاخ سفيد از مدت‌ها پيش نمايان شده بود و موضوع جديدي نيست. روز گذشته روزنامه واشنگتن‌پست در سرمقاله خود اخراج بولتون را اقدامي ديرهنگام از سوي ترامپ عنوان كرد كه بايد زودتر انجام مي‌شد. اما تحليلگران نفتي معتقدند بولتون تنها كسي نيست كه روي قيمت نفت تاثير مي‌گذارد و البته تاثير بزرگي نيز نمي‌گذارد. عامل مهمي كه بر قيمت‌ها تاثير مي‌گذارد، ترامپ و توييت‌هايش است. بازار نفت نوسان‌هاي آني را تجربه مي‌كند اما آن چيزي كه نمي‌توان آن را پيش‌بيني كرد، قيمت نفت تا چند ماه آينده است. با اين وجود بسياري از دست‌اندركاران بازار پيش‌بيني مي‌كنند ساير بازارهاي جهاني و به خصوص طلا به زودي تحت تاثير اتفاق رخ داده، تغييرات بيشتري را تجربه خواهند كرد.
طلا روند كاهشي خود را ادامه داد
روند نزولي قيمت‌ها در بازار نفت، به بازارهاي ديگري مانند طلا نيز سرايت كرده است. اخراج بولتون با تفكرات افراط‌گرايانه، دوري از درگيري نظامي را تقويت كرد و باعث آرام شدن بازار طلا شد. به گونه‌اي كه هر اونس طلا در بازارهاي جهاني نسبت به 5 روز پيش 4 درصد يا 60 دلار از ارزش خود را از دست داده و به رقم 1489 دلار رسيد. پس از تحولات اخير در سرمايه‌گذاران نوعي اشتياق به ريسك سرمايه‌گذاري و حضور در بازار سهام ايجاد شد، چراكه ريسك ژئوپليتيك به خصوص در مورد ايران همچنين اميد به پيشرفت مذاكرات تجاري چين و امريكا قوت گرفت.
هر چند بايد منتظر ماند تا جانشين بولتون معرفي شود، اما نبايد از اين نكته غافل شد كه سياست‌هاي تلافي‌جويانه امريكا در قبال ساير كشورها تغيير چنداني نخواهد كرد.