ادامه كابوس برگزيت
مجيد تفرشي
با تصويب به تعويق افتادن توافق پيشنهادي خروج از اتحاديه اروپا، نخست‌وزير محافظه‌كار بريتانيا اعلام كرد كه برخلاف راي پارلمان، خواهان به تعويق افتادن رسمي برگزيت نخواهد شد. حدود سه ماه گذشته با وجود تلاش خستگي‌ناپذير بوريس جانسون، روز شنبه در نشست فوق‌العاده مجلس عوام بريتانيا با اختلاف كوتاه تنها 16 راي، ملزم به تعويق تصميم‌گيري درباره توافق جديد با اتحاديه اروپا، تا زمان ارايه لايحه تفصيلي در اين باره شد. جانسون بلافاصله اعلام كرد كه همچنان مخالف تمديد موعد خروج كشورش از اتحاديه اروپا پس از 31 اكتبر است و برخلاف نظر پارلمان بريتانيا، از اتحاديه اروپا نخواهد خواست كه اين زمان را تمديد كند. اين در حالي است كه مصوبه قبلي پارلمان، نخست‌وزير آن كشور را ملزم به چنين درخواستي كرده است. چهل ماه از برگزاري همه‌پرسي خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا مي‌گذرد. در اين مدت، شكاف تاريخي ميان حاميان ماندن يا گسستن از اروپاي واحد در بريتانيا عميق‌تر شده است. بسياري موافق تمكين به نتيجه همه‌پرسي هستند. بسياري ديگر معتقدند كه همه‌پرسي قبلي با فريب و دروغ انجام شده و بايد تكرار شود. بسياري نيز موافق خروج هستند، ولي جانسون را نخست‌وزيري قانون‌شكن و فريبكار مي‌دانند كه بايد كنار رفته و شخص ديگري پروژه خروج را رهبري كند. تلاش‌هاي جانسون در حدود سه ماهي كه به جاي ترزا مي، به عنوان نخست‌وزير انتخاب شده، براي پيشبرد روند خروج از اتحاديه اروپا، با توافق يا بدون توافق، بيش از انتظار اغلب ناظران سياسي بوده است. جانسون با استفاده از همه امكانات و گزينه‌هاي پيش‌رو، توانست برخلاف بدبيني‌هاي موجود، به توافق متفاوتي در قياس با توافق قبلي با اتحاديه اروپا دست يابد. اين توافق در ابتدا شگفتي‌ساز شد، ولي بلافاصله با مخالفت احزاب ايرلندي، حتي حزب راستگراي اتحادگراي دمكراتيك مواجه شد.
شرايط كنوني آرايش سياسي در بريتانيا، در چند دهه اخير بي‌نظير است. از يك سو، چند نماينده عضو حزب حاكم، به نظر دولت پشت كرده و برخلاف تهديدهاي درون حزبي، با توافق برگزيت مخالفت كرده‌اند. از سوي ديگر، در داخل حزب كارگر نيز برخي به مخالفت با نظر رهبري حزب برخاسته و به نظر دولت رقيب راي مثبت داده‌اند. البته در روزهاي اخير تلاش شد تا با بزرگنمايي در مورد تعداد اين عده مخالف در حزب مخالف دولت، براي تصويب توافق جوسازي شود. در اين شرايط بود كه وجود 35 نماينده كه تا آخرين ساعات تصميم قطعي براي موافقت يا مخالفت با توافق پيشنهادي نگرفته بودند، بسيار براي سرنوشت پيشنهاد تاثيرگذار شد.
در چهار باري كه تلاش‌هاي دولت محافظه‌كار براي به تصويب رساندن توافق با اتحاديه اروپا در مجلس عوام شكست خورده، ناكامي اخير بيش از همه به پيروزي نزديك‌تر شد، ولي ارزش آراي بي‌تصميمان آخرين دقايق به سمت دولت نچرخيد و تير جانسون در اين قمار پارلماني به سنگ خورد. در خلال سخنراني‌ها و بحث‌هاي راي‌گيري در نشست فوق‌العاده پارلماني روز شنبه، جانسون و متحدانش توانستند با مهارت از كالاي پيشنهادي خود دفاع كرده و آن را در معرض قضاوت نمايندگان بگذارند. ولي نهايتا با تصويب اولين پيشنهاد الحاقي براي تعويق توافق لندن- بروكسل تا زمان ارايه جزييات آن به عنوان لايحه، با اختلافي ناچيز به تصويب رسيد و جانسون، حزب محافظه‌كار و كل كشور را در موقعيتي عجيب، دشوار و غيرقابل پيش‌بيني قرار داد.
اكنون جانسون طبق قانون بايد در آغاز هفته كاري آينده (احتمالا سه‌شنبه) لايحه جزييات توافق را به پارلمان بياورد و همزمان هم رسما نامه تقاضاي تعويق برگزيت را به اتحاديه اروپا تسليم كند. ولي بلافاصله پس از تصويب تعويق تصويب توافق در پارلمان، در شرايطي مستاصلانه به رجزخواني خود ادامه داد و گفت كه در هر صورت روز
31 اكتبر كشورش را از اتحاديه اروپا بيرون خواهد كشيد. او كه در فاصله صبح پنجشنبه تا عصر شنبه، با سر و صداي فراوان، خود را فاتح مطلق از پيش تعيين شده نبرد پارلماني اعلام كرده بود، پس از اين شكست قابل پيش‌بيني، سريعا عنوان كرد كه «بي‌باكانه» راه خود را براي تصويب توافق يا خروج بدون توافق ادامه خواهد داد. واكنشي كه بلافاصله با تهديد كشاندن مجدد ماجرا به دادگاه و شكايت از قانون‌شكني دولت منجر شد. در اين شرايط گزينه‌هاي پيش‌رو از اين قرار هستند: دولت بايد اوايل هفته لايحه جزييات توافق را به پارلمان ارايه كند كه صرف‌نظر از نتيجه نهايي آن، بررسي آن هفته‌ها به طول خواهد انجاميد و راهي جز تقاضا براي گرفتن مهلت بيشتر برگزيت از اتحاديه اروپا باقي نخواهد ماند. سرپيچي از اين روند رييس دولت را دادگاهي خواهد كرد. در ادامه كار اگر اتحاديه اروپا، برخلاف تهديدهاي قبلي، مهلت بيشتري به بريتانيا بدهد، در مدت جديد يا دولت بايد به تلاش مستاصلانه خود براي تصويب توافق با اروپا ادامه دهد، يا بايد با انحلال پارلمان و استعفاي دولت، مقدمات انتخابات زودرس را آماده كرده و مهياي شكست احتمالي شود يا تسليم فشار روزافزون براي برگزاري همه‌پرسي مجدد شود. هر چه اين كلاف سردرگم و بلاتكليفي سياسي، اقتصادي ملي و منطقهاي در بريتانيا درباره برگزيت ادامه مي‌يابد، گزينه قبل نامحتمل برگزاري همه‌پرسي مجدد خروج يا ماندن در اروپا، شرايط مطرح شدن بيشتري پيدا مي‌كند. همزمان با نشست جنجالي روز شنبه، چندين ميليون نفر موافق همه‌پرسي مجدد در شهرهاي بزرگ، از جمله در برابر پارلمان بريتانيا دست به تظاهرات اعتراضي گسترده‌اي عليه برگزيت زدند. اغلب شركت‌كنندگان در اين تظاهرات را جوانان، طبقه متوسط و تحصيلكردگان و نخبگان نسل جديد كشور تشكيل مي‌دادند؛ كساني كه برخلاف گذشته‌گرايان، آينده خود در خارج از اروپاي واحد را در معرض خطر مي‌بينند. از سوي ديگر، در شرايطي كه در رهبري حزب كارگر بر سر پيوستن به احزاب ليبرال دموكرات، سبز و حزب ملي اسكاتلند براي برگزاري همه‌پرسي مجدد اختلاف‌نظر وجود داشت، اكنون به نظر مي‌رسد كه جرمي كوربين رهبر حزب كارگر برخلاف نظر قبلي خود، به راي جناح تحت رهبري جان مك‌دونالد براي اعلام صريح دفاع از همه‌پرسي مجدد قانع شده و با شفافيت بيش از پيش در اين مسير اعلام آمادگي كرده است. در پرتو شكست مجدد پارلماني محافظه‌كاران، اين اجماع مخالفان ممكن است گزينه نامحتمل همه‌پرسي مجدد را از هميشه محتمل‌تر كند. به هر روي، هر يك از اين روندهاي احتمالي در سپهر سياسي بريتانيا به پيش برود، وضعيت كنوني و آينده اين كشور طي ماه‌هاي آينده همچنان تيره و مبهم باقي خواهد ماند و بي‌تصميمي به پايان نخواهد رسيد. وضعيتي كه اقتصاد، سرمايه‌گذاري، امنيت و سلامت سياسي اين كشور را به‌طور جدي مورد تهديد قرار داده و تا همين جا هم خسارت‌هاي غيرقابل جبراني به توانايي‌ها و ضريب نفوذ بريتانيا زده است.