توافق تركيه و امريكا

سرانجام پس از حدود 4.5 ساعت گفت‌وگو ميان اردوغان رييس‌جمهور تركيه با مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا و همچنين مذاكرات هيات‌هاي عاليرتبه دو‌كشور توافقي 13 ماده‌اي با هدف توقف عمليات نظامي تركيه در شمال شرق سوريه حاصل و آنكارا عمليات 5 روزه نظامي ارتش تركيه در شمال شرق سوريه را به تعليق در آورد. طبق اين توافق، عناصر گروه ي.پ.گ به خارج از محدوده منطقه امني كه با عمق 32 كيلومتر ايجاد خواهد شد، عقب‌نشيني خواهند كرد و سپس تركيه عمليات را كاملا متوقف خواهد كرد و در نتيجه امريكا نيز تحريم‌ها عليه تركيه كه با امضاي ترامپ، به اجرا گذاشته شده بود را لغو خواهد كرد. در 3 ماده اول اين توافق ضمن تأييد اهميت روابط بين تركيه و امريكا به عنوان دو هم پيمان ناتو، تأكيد شده است كه امريكا نگراني‌هاي امنيتي مشروع تركيه ناشي از مرز سوريه را درك كرده و در اين راستا افزايش همكاري و هماهنگي‌هاي دو كشور ضروري خواهد بود. حوزه ديگري كه دو كشور با يكديگر هماهنگي خواهند داشت مبارزه با گروه تروريستي داعش است. همچنين تركيه در خصوص عدم آسيب‌رساني به غيرنظاميان در مناطق تحت كنترل خود به امريكا ضمانت داد. پنج ماده آخر نيز از مهم‌ترين بخش‌هاي اين توافق است. ماده نهم از لحاظ تأمين خواسته‌هاي تركيه از امريكا بسيار حائز اهميت است. توافق مجدد براي جمع‌آوري سلاح‌هاي گروه تروريستي ي.پ.گ، امحاي مواضع اين گروه و ايجاد منطقه امن از ديدگاه آنكارا دستاورد كوچكي نيست. درماده دهم توافق، ضمن تأكيد بر اينكه منطقه امن در درجه اول تحت كنترل ارتش تركيه خواهد بود، تأكيد شده است كه روند ايجاد اين منطقه با هماهنگي تركيه و امريكا به اجرا گذاشته مي‌شود. ماده يازده كه به عنوان يك موضوع كليدي توافق است، امتيازاتي است كه طرفين به يكديگر خواهند داد. تركيه پذيرفته است كه ظرف مدت 120 ساعت عمليات را به‌طور موقت متوقف كرده و در پايان اين مهلت نيز پس از اتمام روند خروج عناصر ي.پ.گ از منطقه، عمليات را كاملا متوقف نمايد. يكي از موضوعات مهم اين توافق چگونگي ايجاد منطقه امن خواهد بود. به باور وزير خارجه تركيه اگرچه اين موضوع در اين توافق جاي ندارد ولي عقب‌نشيني گروه ي.پ.گ شامل منطقه‌اي به عمق 32 كيلومتر كه پيش‌تر از سوي ترامپ به عنوان عمق منطقه امن مطرح شده بود، است. در اين توافق عبارتي مبني بر اينكه در پي توقف عمليات نظامي تركيه نيروهاي اين كشور از منطقه خارج خواهند شد، وجود ندارد.

اولين توافق بين تركيه و امريكا براي ايجاد منطقه امن در شمال شرق سوريه درتاريخ 7 اگوست 2019 حاصل شده بود. درچارچوب اين توافق، عناصر نيروهاي دموكراتيك سوريه كه ستون فقرات آن را عناصر گروه تروريستي ي.پ.گ تشكيل مي‌دهد از مناطق نزديك به مرز تركيه عقب‌نشيني كرده و امريكا و تركيه در منطقه عمليات گشت‌زني مشترك آغاز كردند. اما بعدا تركيه با استناد به اينكه خواسته‌هاي اين كشور به اندازه كافي مورد توجه قرار نگرفته و عدم پايبندي امريكا به وعده‌هاي خود، عمليات نظامي را آغاز كرد. ترامپ از اردوغان، بابت توافق حاصله طرفين تشكر كرد و آن را يك روز فوق‌العاده در خاورميانه توصيف كرد. امريكا در مقابل اين اقدام آنكارا، تحريم‌ها عليه تركيه را لغو كرده و براي عدم اعمال تحريم‌هاي جامع‌تر و شديدتر عليه تركيه نيز به اين كشور ضمانت داده شده است. بي‌شك تحولات روزهاي گذشته دشوارترين دوران در روابط بين تركيه و امريكا بوده است. امريكايي‌ها همچنين خود را موظف مي‌كنند كه گروه مسلح YPG با سلاح‌هايش از اين منطقه عقب‌نشيني كند؛ اين كشور همچنين موافقت مي‌كند كه تركيه بازگشت داوطلبانه پناهجويان سوريه‌اي كه اهل اين منطقه هستند را آغاز كند. ترامپ، گرچه مي‌تواند رجزخواني ‌كند و آن را «يك روز بزرگ براي تمدن» و «جان ميليون‌ها نفر نجات يافت» بخواند و مدعي شود آتشي را كه خودش برافروخته بود، خاموش كرده است، اما امريكا در سوريه موقعيت و نفوذ بين‌المللي خود را از دست داده است. برخلاف ترامپ، نانسي پلوسي، رييس دموكرات مجلس نمايندگان امريكا و چاك شومر، رهبر سناتورهاي دموكرات در مجلس سنا اين توافق را به عنوان «حيله» ارزيابي كردند. اين توافق به‌طور جدي اعتبار سياست خارجي امريكا را تضعيف كرده و به هم پيمانان‌مان و همچنين دشمنان‌مان پيام خطرناكي مبني بر غيرقابل اعتماد بودن سخنان ما، مي‌فرستد. اردوغان، رييس‌جمهور تركيه از هيچ يك از خواسته‌هاي خود منصرف نشد. رييس‌جمهور ترامپ همه خواسته‌هاي او را برآورده كرد. وضعيت جديد در ميدان و پيشروي نيروهاي دولت سوريه تا نزديكي مرز تركيه، انجام يك توافق جديد بين آنكارا و مسكو را ضروري مي‌كند. ديدار آتي اردوغان با پوتين، در 22 اكتبر و همزمان با پايان مهلت 120 روزه بر اهميت اين ديدار افزوده است. ورود نيروهاي روسيه و ارتش سوريه به منبج و كوباني پس از خروج امريكا از اين مناطق، منجر به حضور نيروهاي تركيه، روسيه، سوريه و امريكا در يك منطقه خواهد شد و گفته مي‌شود موقعيت اين دو شهر از طريق كانال‌‌هاي موجود ميان تركيه و روسيه مورد ارزيابي قرار خواهد گرفت. تركيه كه تا پيش از اين با امريكا مذاكره مي‌كرد، از اين پس مجبور به مذاكره با روسيه نيز خواهد بود. پس از اين توافق، اردوغان خود را تنها پيروز اين عمليات مي‌داند. به باور او عمليات چشمه صلح دو هدف اساسي دارد؛ دور كردن گروه تروريستي از مرزهاي‌مان و هدف دوم تشكيل منطقه امن است. ما قبلا بازگشت 366 هزار شهروند سوري به مناطقي كه عمليات انجام داده‌ايم را فراهم آورده بوديم. بعد از انجام ديدار با مقامات امريكا آنها قول دادند ظرف 120 ساعت، يعني 5 روز عناصر تروريستي را از منطقه خارج خواهند كرد. در اين ميان نيروهاي مسلح تركيه از منطقه جدا نخواهند شد. بعد از اينكه منطقه به ارتش تركيه واگذار شود، عمليات پايان خواهد يافت و تمامي فشارها عليه كشورمان لغو خواهد شد. اما اگر امريكا به قول خود عمل نكند، عمليات از جايي كه متوقف شده بود، با عزم بيشتر ادامه خواهد يافت. اردوغان تنها شرط خود را پاكسازي پ.ك.ك/ ي.پ.گ در هر نقطه كه دولت سوريه حضور دارد، اعلام كرده و اينكه اگر گروه‌هاي تروريستي را از كوباني خارج كنند، از لحاظ ما هيچ مشكلي باقي نخواهد ماند. تنها خواسته ما رانده شدن گروه تروريستي از اين مناطق است. اگر به هشدارهايي كه درمورد پ.ك.ك/ي.پ.گ مي‌داديم، گوش مي‌كردند، ما اين عمليات را انجام نمي‌داديم. كساني كه ادعا مي‌كنند به سبب اين عمليات، داعش مجددا احياء خواهد شد و قتل‌عام‌ها عليه غيرنظاميان افزايش خواهد يافت، هوادار گروه تروريستي هستند. ترك‌ها مدعي‌اند اين توافق به نفع اردوغان است و ترامپ و ي.پ.گ هر دو بازنده هستند. تركيه به هدف خود براي خروج ي.پ.گ از شمال سوريه دست يافت. پس از اعلام اين توافق و پيام‌هاي گرم متقابل اردوغان و ترامپ، به شكل اشارات مثبت در راستاي بهبود روابط تركيه-‌ امريكا و تاكيد بر اين نكته كه تركيه به همه خواسته‌هاي خود رسيده است وضعيت بازار ارز تركيه شاهد علامت‌هاي مثبتي بود.اجراي وعده‌هاي امريكا به تركيه در شمال سوريه، بر بازارهاي داخل كشور تاثير مثبت داشته است. در حالي كه مقامات وابسته به دولت اين عمليات را «پيروزي بزرگ، اردوغان استوار ايستاد، غرب به زانو در‌آمد و پيروزي تركيه در منطقه امن» مي‌دانند، بعضي از مخالفين داخلي معتقدند «امريكا به خواسته‌هاي خود رسيد. اينكه تركيه به كدام خواسته‌هاي خود رسيده يا نرسيده است را در روزهاي آينده خواهيم ديد.»