ميثم سليماني
عربستان روز گذشته ميزبان كشورهاي جنوبي خليج فارس موسوم به شوراي همكاري خليج فارس بود. چهلمين نشست اين شورا كه رياض آن را ميزباني مي‌كرد. البته نكته‌اي كه در اين نشست قابل توجه به نظر مي‌رسيد عدم حضور پادشاهان اين كشورها در نشست بود. تمام كشورها به جز بحرين و كويت با سطحي پايين‌تر در نشست حاضر شدند. تلاش رياض در اين نشست بر اين مبنا بود كه بتواند بار ديگر اتحاد ميان كشورهاي حاشيه جنوب خليج فارس را بازگرداند. ملك سلمان، پادشاه عربستان كه رياست اين نشست را بر عهده داشت پيش از آغاز نشست رسمي با نمايندگان هر كشور ملاقات جداگانه داشت. از امارات راشد آل مكتوم، امير دوبي كه سمت نخست‌وزيري اين كشور را برعهده دارد به عربستان آمد. از عمان معاون نخست‌وزير فهد بن محمود به رياض آمد. حمد بن عيسي آل‌خليفه، پادشاه بحرين تنها پادشاهي بود كه از ديگر كشورها وارد رياض شد. اما اكثر تصاوير معطوف به ديدار نخست‌وزير قطر با ملك سلمان بود. پيش از آغاز نشست تمام گمانه‌زني‌ها معطوف به اين بود كه آيا امير قطر به عربستان خواهد رفت؟ اما در نهايت روز دوشنبه بود كه مشخص شد، امير قطر تصميم گرفته در نشست شركت نكند و يك هيات نمايندگي براي حضور در نشست اعزام كند. در نهايت روز سه‌شنبه نخست‌وزير قطر، شيخ خليفه بن ناصر آل‌ثاني راهي رياض شد و ديدار نسبتا گرمي ميان مقامات دو كشور شكل گرفت. شايد حضور نخست‌وزير قطر در رياض را بايد اولين سفر رسمي يك مقام بلندپايه قطري به عربستان پس از اقدام به محاصره اقتصادي قطر از سوي عربستان، امارات و بحرين دانست كه سال 2017 آن را آغاز كردند. حالا پس از 3 سال محاصره بي‌سرانجام اين عربستان است كه بيش از هر زمان تمايل دارد بار ديگر روابط خود با قطر را بهبود ببخشد.
عبدالطيف الزياني، دبيركل شوراي همكاري خليج فارس نيز پيش از نشست عنوان كرد: رهبران حوزه خليج فارس در مورد بسياري از موضوعات مهم به منظور تقويت روند همكاري و ادغام بين كشورهاي عضو در زمينه‌هاي مختلف سياسي، دفاعي، امنيتي، اقتصادي و اجتماعي بحث خواهند كرد.
او همچنين عنوان كرد كه تحولات سياسي منطقه و بين‌الملل و شرايط امنيتي منطقه و پيامدهاي آن براي امنيت و ثبات كشورهاي شوراي همكاري مورد بررسي قرار خواهد گرفت. پيش از نشست عنوان شد از جمله موضوعات دستوركار نشست جنگ يمن و ايران است.
بحران خليج فارس
بسياري اميدوار بودند در اين نشست تحولي جدي در بحران قطر و عربستان رخ دهد و شايد اميدوار بودند بار ديگر دو كشور روابط را از سر بگيرند. با اين حال خبرگزاري قطر علت عدم حضور تميم در جلسه رياض را توضيح نداده است. آنرياس كريگ، تحليلگر مسائل منطقه‌اي و استاديار كالج لندن در گفت‌وگو با «گلف نيوز» عنوان كرد: رياض براي اينكه احتمال حضور امير قطر را در عربستان افزايش دهد، اصرار كرد كه اين نشست از امارات به رياض منتقل شود. او در ادامه عنوان كرد كه قطر هر چند در سطح امير شركت نمي‌كند اما حضور نماينده سطح بالا مي‌تواند مذاكرات را براي به پايان رساندن بن‌بست ادامه دهد.
كريستين اولريچسن، عضو موسسه بكر ايالات متحده گفت: پايان دادن به شكاف در خليج فارس يك روند است كه با تعامل و گفت‌وگو حل مي‌شود و تنها با يك اجلاس انجام نمي‌شود.
گفتني است در ژوئن سال 2017 عربستان سعودي، امارات، بحرين و مصر روابط ديپلماتيك و حمل و نقلي با قطر را قطع كردند. اين 4 كشور بارها و بارها از دوحه خواستند كه براي پايان دادن به بن‌بست شرايط خاصي را رعايت كنند كه اصلي‌ترين اين شروط، كاهش روابط با ايران و تعطيل كردن تلويزيون الجزيره بود. قطر هيچ يك از اين شروط را نپذيرفت و تاكيد داشت كه اين شرايط حاكميت قطر را نقض مي‌كند. هفته گذشته محمد بن عبدالرحمان، وزيرخارجه قطر گزارش‌هاي مربوط به كشورش با عربستان سعودي براي پايان دادن به اين بحران در خليج فارس را تاييد كرد. در آستانه اجلاس رياض نيز كويت تلاش‌هاي خود را نيز براي پايان اين بحران افزايش داد و به دنبال به ثمر نشاندن مذاكرات است. روز گذشته نيز همزمان با آغاز نشست شوراي همكاري خليج فارس، برادر امير قطر خليفه بن حمد در توييتر خود نوشت: درمان بيماري به دقت تشخيص و تجويز داروي مناسب بستگي دارد. نابساماني شوراي همكاري به دليل اشتباه در تشخيص است و بايد به دنبال راه‌حل قانع‌كننده باشيد زيرا قطر بدون شك يك بيماري نيست. با اين حال گفته مي‌شود، امير قطر براي اينكه در اين نشست شركت نكند به يكي از كشورهاي افريقايي سفر كرده است. با اين حال برخي عنوان مي‌كنند كه عدم حضور امير قطر مي‌تواند روند مذاكرات ميان طرفين را سست كند اما به نظر مي‌رسد، مذاكرات ميان دو طرف ادامه پيدا كند زيرا عربستان بيش از هر زماني نيازمند پايان دادن به بحران‌هاي خودساخته‌اي است كه در اطرافش به وجود آورده است.
بار ديگر اتهام‌زني به ايران
ملك سلمان در سخنراني آغازين نشست شوراي همكاري خليج فارس بار ديگر عليه ايران موضع‌گيري كرد. ملك سلمان در سخنان خود مدعي شد: ايران به سياست‌هاي تهاجمي خود در منطقه ادامه مي‌دهد و ثبات كشورهاي همسايه را نيز تضعيف مي‌كند. او همچنين عنوان كرد، شوراي همكاري بايد از خود در برابر حملات موشكي محافظت كند اما در ادامه توانايي شوراي همكاري براي مقابله با بحران‌ها را ستود.
او همچنين در سخنان خود به جامعه جهاني فشار آورد تا تدابير لازم براي اطمينان از امنيت دريايي و تامين انرژي را فراهم كنند. اما سوال اصلي اينجاست كه آيا مجموع 6 كشور جنوب خليج فارس توان برقراري امنيت دريايي خود را ندارند كه حالا از جامعه جهاني مي‌خواهند فكري به حال امنيت آنها كند. اين در حالي است كه ايران پيشنهاد صلح هرمز را روي ميز اعراب خليج فارس قرار داده و مشخص نيست كه اصرار عربستان براي تامين امنيت خود خارج از منطقه تا اين حد اصرار دارد و حتي حاضر نيست براي پذيرش يا عدم پذيرش اين پيشنهاد پشت ميز مذاكره با ايران بنشيند.
پادشاه عربستان در مورد مساله فلسطين نيز مجددا بر حمايت كشورش از يك كشور مستقل فلسطيني با پايتختي قدس شرقي تاكيد كرد. سعودي‌ها بارها به هم‌پيمانان عرب خود اطمينان داده است كه هيچ گونه طرحي از سوي ايالات متحده كه وضعيت قدس را مشخص يا حق بازگشت پناهجويان را به رسميت نشناسد، تاييد نمي‌كند. ملك سلمان در سخنراني آغازين خود تاكيد كرد: مردم فلسطين حق دارند كه كشور مستقلي را به پايتختي قدس شرقي تاسيس كنند. ملك سلمان همچنين با اشاره به جنگ يمن از دولت مستعفي اين كشور براي دستيابي به توافق و جلوگيري از آشفتگي منطقه عدن حمايت كرد و آن را دستاوردي براي خود خواند. در حالي كه تاكنون هزاران تن از مردم يمن در جنگ 5 ساله جان خود را از دست داده‌اند و در معرض قحطي كامل قرار دارند، پادشاه عربستان در خصوص حمايت از مردم يمن سخن مي‌گويد و هيچ چشم‌اندازي را براي پايان جنگ يمن ترسيم نمي‌كند.
ملك سلمان تاكيد كرد كه چهلمين نشست شوراي همكاري به درخواست امارات در رياض برگزار شد سپس درخواست كرد كه ادامه مذاكرات پشت درهاي بسته انجام شود. پادشاه عربستان همچنين بيان كرد كه منطقه با چالش‌هاي زيادي روبه‌روست و نياز به موضع‌گيري‌هاي دسته‌جمعي وجود دارد. با اين حال اگرچه در اين نشست پادشاه عربستان تلاش فراواني براي ارايه يك نمايش از يك دستگي ميان كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس ارايه دهد اما يك واقعيت را نمي‌توان كتمان كرد كه شكاف در شوراي همكاري عميق‌تر از آن است كه با يك نشست از بين برود.
در پايان اين نشست،شيخ صباح الاحمد الجابر الصباح،
امير كويت تاكيد كرد كه فضاي مثبتي بر اجلاس رياض حاكم بوده است.وي همچنين ابراز اميدواري كرد كه بيانيه اين اجلاس راهي براي آينده شوراي همكاري خليج فارس باشد.
آرزوي شراكت در بيانيه پاياني
در بيانيه پاياني اين نشست، اعضاي حاضر بار ديگر بر لزوم وحدت و دوري از اختلاف ميان خود تاكيد كردند و مدعي شدند كه هر گونه تجاوز عليه هر يك از كشورهاي عضو شورا به مثابه تجاوز به تمامي اعضاي شوراي قلمداد مي‌شود. اين ادعا در حالي است كه 3 كشور عربستان سعودي، امارات و بحرين از 3 سال پيش كشور قطر را به عنوان يكي از اعضاي شورا، هدف انواع حملات و محاصره اقتصادي قرار داده‌اند. به گزارش فارس در ادامه اين بيانيه آمده است كه بايد سازوكار شراكت استراتژيك و همكاري ميان كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس فعال شود و طبق توافق دفاع مشترك، همپوشاني نظامي و امنيتي ميان اعضاي شورا به بالاترين حد خود برسد. تاكيد بر ضرورت همكاري با كشورهاي «دوست» و «شريك» براي مقابله با تهديدات امنيتي و نظامي نيز در بخش ديگر اين بيانيه آمده است.
طبق اين بيانيه، اعضاي شركت‌كننده بر ضرورت همكاري براي رسيدن به وحدت اقتصادي و شهروندي واحد تا سال ۲۰۲۵ تاكيد كردند. پيش از اين در سال‌هاي ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ نيز دولت سعودي تلاش زيادي براي تبديل شوراي همكاري خليج فارس به شوراي اتحاد و ايجاد اتحاديه ميان كشورهاي عربي خليج فارس انجام داد اما با مخالفت كشورهاي قطر، عمان و كويت همراه بود.
در ادامه اين بيانيه آمده است كه تحقق امنيت غذايي يك هدف ثابت براي شوراي همكاري خليج فارس قلمداد مي‌شود و ضرورت دارد تا همكاري‌هاي فني براي ارايه بهترين خدمات به شهروندان كشورهاي عضو صورت گيرد.
چهلمين نشست شوراي همكاري خليج فارس در حالي برگزار شد كه پيش از اين اميد زيادي به طرح مساله قطر در اين نشست و حل و فصل بحران 3 ساله ميان اين كشور با كشورهاي عربستان، امارات و بحرين وجود داشت اما نه در سخنان سلمان بن عبدالعزيز و نه در بيانيه پاياني هيچ اشاره‌اي به موضوع قطر نشده است.