سرنوشت جعبه سياه

براساس قواعد بين‌المللي، وقتي هواپيمايي در آسمان يك كشور سقوط مي‌كند، مسووليت بررسي ابعاد مختلف اين سانحه برعهده همان كشور خواهد بود و هر چند نمايندگاني از كشورهاي ذي‌نفع در اين حادثه در فرآيند بررسي حاضر مي‌شوند اما كشور محور در بررسي سقوط، تغيير نمي‌كند. اين فرآيند در رابطه با حادثه اخير به وجود آمده براي هواپيماي اوكرايني نيز صدق مي‌كند و ايران مسووليت بررسي اين سانحه را برعهده دارد. در فرآيند بررسي يك سانحه هواپيمايي، بررسي اطلاعات جعبه سياه نقشي مهم و محوري دارد و از اين‌رو يكي از نخستين وظايفي كه تيم حاضر شده در محل سقوط هواپيما دارد، پيدا كردن جعبه‌هاي سياه هواپيماي ساقط شده است.
در رابطه اتفاق تلخ به وجود آمده براي هواپيماي اوكرايني نيز جعبه‌هاي سياه اين هواپيما پيدا شد تا فرآيند بررسي آنها آغاز شود. جعبه سياه در يك هواپيماي فعال و در حال پرواز اطلاعات را در سيستم هواپيما ثبت مي‌كند و امكان استفاده از آنها وجود دارد اما وقتي يك هواپيما سقوط مي‌كند، عملا اين ارتباط قطع شده و براي بررسي و بازخواني اطلاعات موجود، نياز به امكاناتي است كه بتوان با استفاده از آنها به اطلاعات جعبه سياه دسترسي پيدا كرد. چگونگي دستيابي به اين اطلاعات نيز متفاوت است. گاهي امكانات داخلي يك كشور، براي بازخواني اطلاعات جعبه سياه كافي است و از اين رو ديگر نيازي به انتقال جعبه سياه به يك كشور ثاني وجود ندارد. گاهي اين امكانات در يك كشور وجود دارد و در يك كشور نه و از اين رو براي بررسي جعبه سياه، نياز به انتقال آنها به نقطه ديگري وجود خواهد داشت و گاهي نيز امكانات لازم را تنها شركت سازنده هواپيما دراختيار دارد كه در اين صورت نياز مكاتبه و ارتباط اين شركت وجود خواهد داشت. در رابطه با هواپيماي سقوط كرده اوكرايني نيز همين موضوع صدق مي‌كند. اگر امكاناتي كه امروز در صنعت هوايي ايران وجود دارد، كافي باشد، ديگر نيازي به انتقال جعبه سياه به كشور دوم وجود ندارد و اگر نه بايد نسبت به انتقال آنها برنامه‌ريزي كرد. در فرآيند انتقال جعبه سياه به خارج از كشور هيچ اجبار و الزام قانوني براي كشور مقصد وجود ندارد. هر چند مطرح شدن نام اوكراين به عنوان مقصد احتمالي به دليل ذي‌نفع بودن اين كشور در حادثه است اما مذاكرات طرفين و تصميم‌گيري نهايي در اين زمينه مشخص خواهد كرد كه جعبه سياه به كدام كشور ارسال خواهد شد. از اين‌رو اوكراين در اين زمينه به نوعي اولويت دارد اما قواعد و قوانين بين‌المللي اجباري به ارسال جعبه سياه به اين كشور ندارد و توافق طرف‌ها، تعيين مي‌كند كه ميزبان جعبه سياه كدام كشور باشد.