بازي نواك در سرزمين پوتين
حميدرضا شكوهي
در ساختار حاكميتي برخي نظام‌هاي سياسي، مقاماتي كه در صفحه شطرنج سياسي بازي مي‌كنند، مهره‌هايي هستند كه اهداف از پيش تعيين شده را پيش مي‌برند. اگر مي‌خواهند در صفحه بازي بمانند، چاره‌اي جز پيش بردن اهداف عالي ندارند و اگر نظري مغاير داشته باشند، از بازي كنار گذاشته مي‌شوند. حالا كه پوتين، دوباره براي ماندن در قدرت برنامه جديدي ريخته و بازي قبلي پوتين – مدودوف را به بازي اصلاحات در روسيه ذيل تغيير در قانون اساسي اين كشور پيوند داده، آينده مهره‌هاي بازي روسيه، به يك پرسش جدي تبديل شده است. يكي از اين مهره‌ها، الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه است. برخي مي‌گويند او مي‌رود و مهره ديگري كه به نخست وزير جديد، ميخاييل ميشوستين، و همين‌طور ايگور سچين مديرعامل روس‌نفت و از همفكران سچين، نزديك‌تر است جاي او قرار مي‌گيرد. اما واقعيت اين است كه در كشوري كه پوتين در راس آن قرار گرفته، فرقي بين الكساندر نواك يا ايگور سچين نيست وقتي پاي منافع روسيه در حوزه انرژي در ميان باشد. شايد تفاوت‌هايي در حوزه داخلي انرژي روسيه بين نواك يا فردي ديگري باشد، اما تاثير انتخاب فردي ديگر به جاي نواك به عنوان وزير انرژي روسيه براي بازار انرژي جهان، چندان محسوس نخواهد بود. روسيه كشوري تاثيرگذار در بازار انرژي جهان است. زماني گاز روسيه، نقش مهمي در اروپا داشت اما حالا نه فقط گاز روسيه، بلكه نفت روسيه هم در معادلات نفت دنيا تاثيرگذار است. شايد كمتر كسي تصور مي‌كرد روزي برسد كه اوپك به روسيه نياز داشته باشد. اما اكنون اوپك هم نيازمند همراهي روسيه است و اگر چند عامل را بخواهيم در سر پا نگه داشتن اوپك نام ببريم، يكي از آنها بدون ترديد روسيه است. اشتراك منافع روسيه و اوپك موجب تعامل آنها شده و اگرچه الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه، در اجراي اين سياست موفق عمل كرده، اما ساده انگارانه است كه نقش پوتين را در سياست‌هاي كلان روسيه در حوزه انرژي ناديده بگيريم.
نفت و گاز، يكي از عوامل قدرت روسيه و پوتين در جهان است. پس چندان غيرعادي نيست كه همه سياست‌گذاري‌هاي حوزه انرژي روسيه زيرنظر پوتين انجام شود و نواك يا هر فرد ديگري كه در راس وزارت انرژي روسيه قرار گيرد، مجري همان سياست‌ها باشد؛ هرچند هنرش بايد اجراي مطلوب همان سياست‌ها باشد. البته منصفانه نيست نقش مهم نواك و سياست‌هاي نرم و ملايم مختص او را در پيشبرد اين سياست‌ها و جلب مقبوليت براي روسيه، چه در اوپك و چه در اوپك پلاس، ناديده بگيريم. اما در هر حال، نفت و گاز، اهرم قدرت پوتين است و هر كسي كه جاي نواك قرار بگيرد، همان سياست‌ها را در بازار انرژي جهان ادامه مي‌دهد. فقط شايد روشي متفاوت داشته باشد. در بازي كنوني، همه بازيگرها مهره‌هايي با چارچوب حركتي خاصي هستند و نواك يا هر وزير ديگري، در بازي پوتين نقشي فراتر از اين نخواهد داشت.