چهارمين كنفرانس ملي فرهنگ سازماني و جايزه مسووليت اجتماعي مديريت برگزار شد
مسووليت اجتماعي: ارزش نهادينه شده جهاني
چهارمين كنفرانس ملي فرهنگ سازماني با رويكرد آينده‌پژوهي ارزش‌هاي اجتماعي روز سه‌شنبه اول بهمن در دانشگاه خاتم برگزار شد. اين كنفرانس در دو روز با برگزاري نشست‌هاي تخصصي، مسووليت اجتماعي را از مناظر مختلف بررسي كرد و از منتخبان چهارمين دوره مسووليت اجتماعي مديريت نيز تقدير به عمل آورد. مجيد قاسمي، رييس انجمن مديريت ايران در اين كنفرانس تاكيد كرد كه مسووليت اجتماعي بنگاه‌هاي اقتصادي صرفا رسيدگي به امور خيريه نيست و اين مساله ابعاد گسترده‌تري دارد. رضا اردكانيان، وزير نيرو نيز با شركت در اين كنفرانس به تشريح مساله «بخشي‌نگري» در فرهنگ سازمان‌هاي دولتي پرداخت و اين نگرش را چون آفتي دانست كه از هم‌افزايي سازمان‌هاي مختلف جلوگيري مي‌كند.
دكتر مجيد قاسمي، رييس انجمن مديريت ايران در سخنانش با محور تعهد به مسووليت اجتماعي مديريت خطاب به همكاران و محققاني كه در نظريه‌هاي مديريت در جست‌وجوي بهترين‌ها هستند، گفت: ما نمي‌توانيم در راس سلسله مراتب نيازهاي مازلو سازماني را پيدا كنيم كه به مسووليت اجتماعي عمل نكرده باشد. مديرعامل و نايب رييس هيات مديره بانك پاسارگاد تاكيد كرد كه اين مسووليت اجتماعي از آنجايي اهميت دارد كه انسان بابت هر آن و هر ثانيه خود بايد در پيشگاه خداوند پاسخگو باشد و انسان بايد بتواند در طول زندگي خود براي همنوعانش ارزش افزوده ايجاد كند. مديرعامل بانك پاسارگارد با تاكيد بر اينكه مسووليت اجتماعي در بانك پاسارگارد به صورت علمي 6 سال است كه با جديت پيگيري مي‌شود، گفت:«بسيار جست‌وجو كردم تا ببينيم آيا سازمان‌هاي ديگري هم گزارش‌هاي مسووليت اجتماعي خود را سالانه منتشر مي‌كنند يا خير، تاكنون به شخصه به نتيجه‌ا‌ي برخورد نكرده‌ام.» او با اشاره به اينكه بانك پاسارگارد براي چهارمين سال متوالي به برگزاري اين كنفرانس اقدام كرده است، گفت:«مسووليت اجتماعي بنگاه‌هاي اقتصادي فقط اين نيست كه بنگاه‌ها به خيريه‌ها كمك كنند و اين تمام مسووليت اجتماعي نيست.» نايب رييس هيات‌مديره بانك پاسارگاد اذعان كرد:«عمل به قانون، عمل به تكاليف، تعهد به ذي‌نفعان و بهبود كيفيت زندگي در زمره مسووليت‌هاي اجتماعي قرار مي‌گيرند و مجموع همه اينها كمك مي‌كند تا شهروندان مسوول شناخته شوند.» رييس انجمن مديريت ايران تاكيد كرد كه يكي از الزامات مسووليت اجتماعي، مديريت شركت‌هاست به شكلي كه اين شركت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي بتوانند به توسعه و رفاه جامعه خود كمك كنند:«مسووليت اقتصادي شركت‌ها فقط كسب سود نيست بلكه بايد به بهبود اقتصادي جامعه خود از طريق پرداخت بهاي مناسب و تضمين بازار آنها هم كمك كنند.» قاسمي تاكيد كرد:«مديريت عامل بنگاه‌ها نقش مهمي در تبيين و رهبري رفتارهاي مسووليت اجتماعي ناب در ميان مردم دارند و زماني كه مديران به مسائل مربوط به مسووليت اجتماعي شركتي غلبه مي‌كنند، سرمايه انساني به مديريت عالي خود افتخار مي‌كند.» مديرعامل بانك پاسارگارد تاكيد كرد:«سازمان‌هايي كه در دنيا ناظر بنگاه‌ها هستند، پيشبرد هدف‌هاي مسووليت اجتماعي را به دقت مي‌سنجند. براي مثال بانك جهاني 3 دسته‌بندي كلي را براي مسووليت اجتماعي متصور است: اجتماعي، محيط‌زيست، اقتصادي. در اين دسته‌بندي حتي رعايت حقوق بشر كه همان حقوق طبيعي انسان است ذيل مسووليت اجتماعي بنگاه‌هاي اقتصادي شركت‌ها قرار مي‌گيرد.» قاسمي با اشاره به اينكه اخلاق حرفه‌اي در مسووليت اجتماعي جايگاه بالايي دارد، گفت:«مجله فورچن از سال 2005 به بعد در رتبه‌بندي 500 بنگاه برتر جهان ميزان تعهدات به مسائل اخلاقي و مسووليت‌هاي اجتماعي را به عنوان يكي از معيارهاي سنجش و رتبه‌بندي خود قرار داد.» به گفته رييس انجمن مديريت ايران، مهم‌ترين دستاوردهاي مسووليت اجتماعي، مسووليت و پاسخگويي، قانون‌مداري، ارتقاي عملكرد سازمان‌ها، رعايت اخلاق حرفه‌اي، ترويج سلامت اداري، مقاوم‌سازي در برابر بحران‌ها، توسعه برند و خوشنامي و ارزش‌آفريني اجتماعي هستند. پيامد نهايي تمام اين دستاوردها هم خوب زيستي و رفاه اجتماعي است.
رضا اردكانيان، وزير نيرو نيز در اين نشست صحبت‌هايش را به موضوع توسعه نيافتگي بر اثر ساختار و فرهنگي سازماني بخشي‌نگري اختصاص داد. وزير نيرو با اشاره به اينكه برخي از مشكلات امروز ما نتيجه حل نشدن مسائل جزئي‌نگري هستند و اين فرهنگ، فرهنگ حاكم بر سازمان‌هاي ماست، گفت:«بخش‌نگري جنبه‌اي بسيار خسارت‌بار و حاكم در نظام سازماني ما است. بخش‌نگري نوعي از نظام اداره سازمان‌ها و روحيه و منش و رويكردي است بر رويه‌ها و ساختار حاكم بر سازمان‌ها. هر سازمان متولي عرصه‌هاي خاصي است كه با ساير عرصه‌ها هم ارتباط دارد اما ارتباط ميان سازمان‌ها اثربخش نيستند. براي مثلا دو بخش آب و كشاورزي به هم مرتبط هستند اما در روابط بين سازماني به اين ارتباطات توجه نشده است.»
اردكانيان با اشاره به اينكه سازمان‌ها فاقد توابع بين بخشي هستند، گفت:«هر سازماني بر بستر سازماني خود تعريف مي‌شود بدون اينكه اين سازمان‌ها در كليتي فراگير مثل آمايش سرزمين ادغام شده باشند و مسووليت مشتركي ميان آنها طرح شده يا شاخص‌سازي براي آنها طرح شده باشد. هر سازماني صاحب جزيره خود است.»
وزير نيرو ادامه داد:«فقدان تعريف مسووليت مشترك در بخش اجتماعي امروز بازتاب جدي يافته است اما سازمان‌ها عادت‌هاي خود را از ياد نبرده‌اند و هنوز بخشي‌نگري جزو فرهنگ حاكم بر سازمان‌هاست. شاخص‌هاي ادغامي كه موفقيت در چند عرصه را تعريف كنند به ندرت تعريف شده‌اند.» اردكانيان اشاره كرد كه اگر كشور با همين شاخص‌هاي منفرد پيش برود در آينده مجموعه يا موفقيت‌هاي منفرد ستايش‌برانگيز خواهيم داشت اما در كنار آنها هم مسائل ديگري شكل خواهد گرفت. او با تاكيد به اينكه تجربه بخشي‌نگر بروكرات‌ها، اعتماد بين‌سازماني را ضعيف كرده و خلاقيت اجتماعي سازمان‌ها را به شدت كاهش داده است، گفت:«براي رفع اين بخشي‌نگري و تبديل آن به ميان‌نگري به الزاماتي چون وجود طرح مصوب آمايش سرزمين و اصلاح اقتصاد بزرگ دولتي نيازمنديم.» او درمورد طرح آمايش سرزمين گفت:«متاسفانه در كشور يك سند مصوب كه محدوديت‌ها و قابليت‌هاي توسعه را در مناطق كشور ببيند، وجود ندارد. نداشتن يك برنامه مصوب به معناي نبودن آن نيست بلكه به معناي پر بودن آن و تك‌تك مديران به تعداد خودشان در ذهن خود برنامه آمايش دارند».
علاوه بر اين اردكاني كمبود دانش سياست‌گذاري و فقدان نظام حزبي را جزو ديگر مسائلي دانست كه منجر به بخشي‌نگري در سازمان‌ها شده است: «ضعف احزاب و برنيامدن مديران ارشد از نظام‌هاي حزبي سبب مي‌شود هر وزير برنامه‌اي جداگانه براي خود داشته باشد، انتظار مي‌رود با ارايه برنامه به وزيران از جايگاه اجتماعي خود از بخشي‌نگري احزاب صيانت كنند.» محسن قدمي، مشاور و مدرس مديريت در اين نشست با موضوع «مسووليت اجتماعي مديريت به عنوان ارزش نهادينه شده جهاني» صحبت كرد. دانشيار دانشكده مديريت جنس مسووليت اجتماعي را از جنس «ارزش» دانست و به مفهوم «مديريت ارزش» اشاره كرد و گفت:«مهندسي ارزش، مديريت ارزش و عملياتي‌سازي ارزش 3 مقوله پيوسته هستند.» او افزود:«مهندسي ارزش روش عملياتي براي برآورده كردن خواست و نيازهاي مشتريان است. به نوعي كه با كمترين هزينه بالاترين سود حاصل شود. مهم‌ترين ديدگاه مديران موفق اين است كه نگاه مديران ارشد بايد از تمركز روي ايجاد مركز هزينه جهت افزايش اثربخشي سازماني به تمركز بر استقرار نظم‌هاي ايجادكننده ارزش تغيير كند.»
او يكي از اصلي‌ترين ارزش‌ها را مسووليت اجتماعي دانست و گفت:«امروز مشتري و كاركنان غيرقابل تفكيك از هم هستند. در سازمان‌هاي موفق جهاني مشتري در بطن سازمان است، مشتري منزجر نمي‌شود و بنگاه‌ها توانسته‌اند با مشتري‌مداري واقعي سود ببرند. علاوه بر مشتري با صاحبان سهام، مردم و ساير ذي‌نفعان نيز چنين برخوردي مي‌شود.» قدمي افزود:«مسووليت اجتماعي دو وجه دارد: مسووليت‌پذيري و مسووليت‌بخشي.» اين مدرس دانشگاه گفت:«تا قبل از ورود به هزاره سوم مي‌گفتيم، سازمان يا جامعه بايد بر مبناي پول و تجهيزات و منابع اوليه كار كند، ما حتي آدم‌ها را هم به شكل عدد مي‌ديديم. اما حالا سازمان‌ها توانسته‌اند، فضايي ايجاد كنند كه ديگر آدم‌ها عدد نباشند. در حال حاضر ما آموخته‌ايم بايد فضايي را ايجاد كنيم تا افراد هم ياد بگيرند و هم ياد بدهند. مساله چند وجهي بودن در مديريت به اين معناست كه ما در راه‌حل‌هاي خود حداقل دو راهكار پيش رو داريم.» به زعم قدمي در حال حاضر و در بنگاه‌هاي اقتصادي بزرگ دنيا، مهارت‌هاي تعاملي اهميت بيشتري از مهارت‌هاي تخصصي پيدا كرده‌اند و بر اساس اين نوع تعامل، مجموعه خطاي خود را در قالب يك فرآيند مي‌پذيرند. در واقع افراد مشغول به كار در يك سازمان از ساختارهاي وظيفه‌ا‌ي خارج مي‌شوند، خود را متحد مي‌بينند و دنبال فرآيند‌سازي مي‌روند. در اين ساختار است كه افراد مي‌توانند خلاقيت و نشاط داشته باشند.
مرتضي روغني، عضو هيات علمي- راهبردي جايزه مسووليت اجتماعي مديريت با موضوع «ارايه تجربيات شركت‌هاي برتر دنيا در حوزه مسووليت اجتماعي مديريت» صحبت كرد. او با تشبيه مديريت يك بنگاه اقتصادي با زيست‌بوم گفت:«همان طور كه در دنيا به هم خوردن زيست‌بوم‌هاي طبيعي منطقه‌اي منجر به به‌هم خوردن اكوسيستم آن منطق مي‌شود هر كاري هم در همان منطق در زيست‌بوم كسب‌و‌كار مجاز نيست. مسووليت اجتماعي ضامن حفظ اين زيست‌بوم است.» او اشاره كرد كه بنگاه‌هاي عظيم اقتصادي جهان با پيش گرفتن رويكردهايي مثل حقوق انساني، حقوق كودكان و حفظ محيط‌زيست توانسته‌اند به توليد ارزش مشترك برسند و در حوزه مسووليت اجتماعي به مواردي بپردازند كه آن موضوعات هم براي بنگاه اهميت دارد، هم براي سهامداران و هم براي مردم. او با تاكيد بر اينكه در حوزه مسووليت اجتماعي موضوعات بايد با دقت بالا انتخاب شوند، گفت: «مسووليت اجتماعي زيست‌بوم، كسب‌و‌كار را تقويت مي‌كند و پرداختن به آن پايداري را افزايش مي‌دهد. نمي‌توان هر موضوع داوطلبانه و خيريه را به عنوان مسووليت اجتماعي شناخت بلكه اين موضوعات به بررسي دقيق‌تري نيازمندند.»