دست‌پخت تازه واشنگتن براي كابل
غني باز هم
رييس‌جمهور شد
عبدالله بازهم اعتراض‌كرد
شهاب شهسواري
با اعلام كميسيون مستقل انتخابات افغانستان، چند روز مانده به امضاي توافق كاهش خشونت ميان امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان، اشرف غني به عنوان برنده انتخابات جنجالي افغانستان معرفي شد؛ نتيجه‌اي كه رقباي اشرف غني تاكيد كرده‌اند به آن تن نخواهند داد و از هيچ اقدامي براي ابطال آن فروگذار نمي‌كنند. اشرف غني با كسب مجموعا 923 هزار و 592 راي، به عنوان برنده انتخابات در دور اول معرفي شد. به گفته كميسيون مستقل انتخابات افغانستان، اشرف غني نزديك به 12 هزار راي بيشتر از حدنصاب 50 درصدي براي پيروزي در دور اول كسب كرده است و به همين دليل، بدون نياز به رقابت در دور دوم، رييس‌جمهور افغانستان مي‌شود. رقيب اصلي اشرف غني، عبدالله عبدالله، پيش از اين اعلام كرده بود كه در صورت اعلام چنين نتيجه‌اي حاضر به پذيرش آن نخواهد شد و يك «حكومت موازي» در افغانستان تشكيل خواهد داد. هر چند فريدون خزون، سخنگوي تيم انتخاباتي عبدالله عبدالله، بعد از اعلام نتايج تاكيد كرد كه اين گروه فعلا قصد تشكيل حكومت موازي ندارد، اما ممكن است اين گزينه در آينده استفاده شود. بعد از اعلام نتايج نهايي شمارش آرا، توسط حوا نورستاني، رييس كميسيون مستقل انتخابات افغانستان، فضل‌الله معنوي، از اعضاي ارشد تيم انتخاباتي عبدالله عبدالله، خروج اين ائتلاف انتخاباتي از روند انتخابات در افغانستان را اعلام و تاكيد كرد از اين پس «نهادي به عنوان كميسيون مستقل انتخابات را به رسميت نمي‌شناسد.» نمايندگان تيم انتخاباتي عبدالله عبدالله، حاضر به شركت در جلسه اعلام نتايج انتخابات توسط كميسيون مستقل نشده بودند.
مشروعيت مورد ترديد
در حالي كه طرف‌هاي ديگر سياسي در افغانستان به نحوه برگزاري، شمارش آرا و اعلام نتايج انتخابات اعتراض دارند، اشرف غني با كمتر از يك ميليون راي قرار است جايگاه رياست‌جمهوري در كشوري با بيش از 32 ميليون نفر جمعيت را در اختيار بگيرد. او در شرايطي قرار است بار ديگر زمام امور در ارگ كابل را در اختيار بگيرد كه رقباي سياسي مشروعيت انتخابات را رد مي‌كنند، تعداد هوادارانش بسيار ناچيز است، گروه‌هاي شبه‌نظامي بيش از 50 درصد از خاك كشور را در اختيار دارند و دولت‌هاي خارجي حامي دولتش در حال سازش با گروه‌هاي مسلح مخالف دولت هستند. 6 سال پيش زماني كه بعد از انتخابات جنجالي پيشين در افغانستان، دولت امريكا براي تشكيل يك دولت وحدت ملي در اين كشور پادرمياني كرد و دو رقيب انتخابات را براي تشكيل يك حكومت وحدت ملي پاي ميز مذاكره نشاند، اشرف غني و عبدالله عبدالله، مجموعا بيش از 8 ميليون راي در سراسر افغانستان داشتند، اما بعد از گذشت 6 سال، مجموع آراي اين دو مدعي قدرت، يك پنجم گذشته است و به يك ميليون و 600 هزار راي كاهش يافته است. حتي استمرار توافق ميان اين دو رقيب سياسي و تشكيل يك حكومت وحدت ملي جديد، نمي‌تواند چندان بر محبوبيت ارگ اضافه كند، چرا كه ميليون‌ها نفر از مردم افغانستان اصولا در تشكيل اين دولت نقشي نداشته‌اند.
استراتژي جديد امريكا
اعلام نتايج انتخابات مهر ماه امسال در افغانستان، درست در آستانه امضاي توافق با طالبان، اين گمانه‌زني را افزايش داده است كه دولت امريكا و زلمي خليل‌زاد، نماينده اين كشور در امور افغانستان فعلا گزينه تشكيل يك حكومت با مشاركت طالبان را كنار گذاشته است. بسياري از تحليلگران افغان تصور مي‌كنند كه امريكا ترجيح مي‌دهد فعلا حكومت در ارگ به همين شيوه ادامه پيدا كند تا راهكار جديدي براي مشاركت طالبان در حكومت پيدا شود. رسانه‌هاي افغانستان پيش‌بيني مي‌كنند كه با نزديك شدن موعد امضاي توافقنامه امريكا با افغانستان، احتمال زيادي وجود دارد كه عبدالله عبدالله، توسط واشنگتن، ناتو و سازمان ملل متحد، به نوعي راضي به پذيرش يك راهكار ميانه براي تشكيل دولت وحدت ملي، مشابه حكومت كنوني شود كه بعد از اعتراض تيم او به نتايج انتخابات پيشين با ميانجيگري امريكا تشكيل شد. برنا صالحي، كارشناس مسائل سياسي افغانستان به آواپرس مي‌گويد: «تيم ثبات و همگرايي [حاميان عبدالله عبدالله] با پا در مياني امريكا و نماينده سازمان ملل، به نحوي قناعت داده مي‌شوند.» به باور اين كارشناس، دولت امريكا تلاش براي مشاركت طالبان در ساختار حكومت بعدي افغانستان را كنار گذاشته است و تلاش مي‌كند در ادامه روند مذاكرات دوحه، دولت آينده را به طرف مذاكرات با طالبان تبديل كند تا اين دولت در يك بازه دو ساله يا پنج ساله، بتواند به توافقي براي مشاركت با طالبان يا ايجاد يك حكومت جديد قانع شود.
توافق احتمالي امريكا با طالبان در شرايطي قرار است امضا شود كه گروه شبه‌نظامي مسلط بر نيمي از خاك افغانستان، اصولا جايگاه دولت مركزي اين كشور را به رسميت نمي‌شناسد و اعلام كرده است در هيچ شرايطي حاضر به مذاكره «با دولت دست‌نشانده نيروهاي اشغالگر خارجي» نيست. طالبان همواره تاكيد كرده فقط حكومتي را قبول دارد كه بعد از خروج كامل نظاميان خارجي از اين كشور تشكيل شود و در صورت تن دادن به مذاكرات بين‌افغاني در مذاكراتي كه نمايندگان دولت در قالب مقام رسمي مشاركت كرده باشند، حضور نخواهد يافت.
توافق مشقي
مقام‌هاي كابل تاكنون تلاش كرده‌اند توافق زلمي خليل‌زاد با طالبان را نه يك توافقنامه صلح بلكه يك آزمايش براي ارزيابي اراده طالبان معرفي كنند. عبدالله عبدالله، رييس اجرايي دولت افغانستان گفته است كه «اين فرصتي براي طالبان است تا روشن كند كه آنان نيز، صلح مي‌خواهند.» صديق صديقي، سخنگوي رييس‌جمهور افغانستان هم گفته است: «ما آرزو داريم كه اين فرصت، منجر به صلح در كشور شود.» به گفته سخنگوي رييس‌جمهور افغانستان، تمام مواد توافقنامه ميان امريكا و طالبان مشروط است. او در پاسخ به سوالي در مورد جزييات اين توافقنامه حاضر به پاسخگويي نشد و گفت: «ما نمي‌توانيم در مورد محتواي توافق توضيحي بدهيم، اما در طول زمان متوجه جزييات آن خواهيد شد.» اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان از امضاي اين توافق تا آخر هفته جاري سخن گفته است، ملاعبدالسلام حنفي، معاون سياسي دفتر طالبان در دوحه تاريخ امضا را تا «پيش از پايان ماه جاري ميلادي» عنوان كرده است، سهيل شاهين سخنگوي دفتر سياسي «امارت اسلامي افغانستان (نام دولت خودخوانده طالبان در افغانستان)» در دوحه از نهايي شدن متن توافقنامه و پايان گفت‌وگوها ميان امريكا و طالبان خبر داده و تاكيد كرده كه توافق مذكور براي امضا آماده است، عبدالله عبدالله رييس اجرايي دولت افغانستان از نهايي شدن توافق گفته است. اما هنوز هيچ كس محتواي اين توافق و عقب‌نشيني‌هايي كه از سوي طرفين انجام شده است را نمي‌داند. بسياري از ناظران، كاهش خشونت يك هفته‌اي بعد از 18 سال جنگ را بسيار كمتر از آن چيزي مي‌دانند كه طرف‌هاي گفت‌وگوهاي دوحه وعده داده بودند. نه پايان جنگ، نه عقب‌نشيني نيروهاي خارجي و نه آغاز گفت‌وگوها ميان طالبان و دولت افغانستان، قرار نيست در هفت روز بعد از امضاي توافقنامه انجام شود. به گفته گروه طالبان بخشي از اين توافق به آزادي 5 هزار نيروي اين گروه به ازاي آزادي چند ده نفر از نيروهاي اسير دولتي مي‌پردازد.
ضمايم محرمانه
هم دولت امريكا و طالبان، تاكنون از ارايه هرگونه جزيياتي در مورد توافق‌شان خودداري كرده‌اند. هر چند وزراي خارجه و دفاع امريكا در حاشيه نشست امنيتي مونيخ، با رييس‌جمهور افغانستان در مورد محتواي اين توافق گفت‌وگو كردند، اما اشرف غني، رييس‌جمهور اسلامي افغانستان هم در گفت‌وگوها و سخنراني‌هاي خود چيزي از محتواي اين توافق مطرح نكرده است. اشرف غني در حالي به عنوان يك بازيگر حاشيه‌اي بعد از توافق ميان واشنگتن و طالبان در دوحه از آمادگي طرفين براي امضاي آن باخبر شد كه دولت افغانستان در طول يك سال و نيم گذشته كوچك‌ترين نقشي از مذاكرات ميان دولت امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان بازي نكرده است. مشخص نيست طفره رفتن مقام‌هاي افغانستان از توضيح در مورد محتواي توافق امريكا و طالبان به دليل ناآگاهي از جزييات آن است يا اينكه تعهدي مبني بر مخفي ماندن مواد اين توافق وجود دارد. پنهان‌كاري طرفين در افشاي محتواي توافق «كاهش خشونت» ميان طالبان و امريكا باعث شده است تا گمانه‌زني‌هايي در مورد مواد و ضمائم محرمانه اين توافق بيشتر شود. هفته‌نامه تايم امريكا از وجود يك ضميمه محرمانه در توافق ميان طالبان و واشنگتن خبر داده است كه در آن طالبان وعده مي‌دهد به ماموران آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) براي فعاليت در مناطق تحت كنترل اين گروه مجوز دهد. واشنگتن‌پست هم به نقل از منابع آگاه مي‌نويسد كه اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان در حاشيه كنفرانس امنيتي مونيخ در جلسه‌اي با نمايندگان كنگره امريكا از هر دو حزب گفته است كه 4 ضميمه محرمانه در توافق مذكور وجود دارد. با نزديك شدن موعد امضاي توافق كوتاه‌مدت كاهش خشونت ميان امريكا و طالبان، گمانه‌زني‌ها در مورد محتواي توافقنامه محرمانه‌اي كه ميان نمايندگان دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامي طالبان با زلمي خليل‌زاد، فرستاده ويژه وزارت امورخارجه امريكا در امور افغانستان امضا شده است، افزايش مي‌يابد. بر اساس آنچه در اخبار و گزارش‌هاي پراكنده در مورد محتواي اين توافقنامه منتشر شده است، تعداد كمي از مسوولان امريكايي، افغان و شبه‌نظاميان طالبان هستند كه از محتواي اين توافقنامه باخبر باشند. به نوشته واشنگتن‌پست، نمايندگان كنگره امريكا - كه كاملا از روند گفت‌وگوهاي صلح دولت‌شان با گروه شبه‌نظامي طالبان كنار گذاشته شده‌اند - در حاشيه كنفرانس مونيخ و در جلسه با رييس‌جمهور افغانستان از بخشي از جزييات اين توافق باخبر شده‌اند. در عين حال، رييس‌جمهور افغانستان هم به آنها گفته است كه توافق پيش رو ميان واشنگتن و طالبان، دست‌كم 4 ضميمه محرمانه دارد كه كسي از محتواي دقيق آنها و تعهدات طرفين باخبر نيست. به نوشته هفته‌نامه تايم در امريكا، در يكي از ضمايم توافق خليل‌زاد با طالبان گروه شبه‌نظامي طالبان وعده داده است كه اجازه فعاليت ماموران سازمان‌هاي اطلاعاتي امريكا را با ماموريت مبارزه با تروريسم در مناطق تحت كنترل خود بدهد. مشخص نيست در صورت وجود چنين‌بندي در ضميمه‌هاي محرمانه توافق امريكا، آيا شوراهاي طالبان و رهبران تندروتر اين گروه حاضر به پذيرش اين شرايط باشند. به نوشته واشنگتن پست، اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان در ديدار با نمايندگان كنگره امريكا در مونيخ، نسبت به آثار منفي اين توافقنامه هشدار داده است. باب منندز، سناتور ارشد حزب دموكرات امريكا كه در جلسه با اشرف غني حضور داشت، تاييد كرده كه رييس‌جمهور افغانستان در مورد ضمايم محرمانه اين توافق سخن گفته است. به گفته منندز «او فقط از محتواي يكي از اين ضمايم صحبت كرد و آن، اين بود كه طالبان پذيرفته است همكاري با القاعده را متوقف كند، اما قرار نيست اين موضوع را علنا اعلام كند.» با اين حال يك مقام ارشد دولت امريكا به واشنگتن‌پست گفته است كه هيچ ضميمه محرمانه‌اي در اين توافق وجود نخواهد داشت. مقام آگاه امريكايي، برخلاف مقام‌هاي افغان و طالبان كه از پايان مذاكرات و آماده شدن متن نهايي توافق خبر داده‌اند، گفته است: «اين توافق هنوز نهايي نيست و نبايد در مورد محتواي آن پيش‌داوري شود.» او در مورد رابطه طالبان و القاعده گفته است: «قطع رابطه طالبان و القاعده بايد علني باشد و در متن توافق مورد اشاره قرار گرفته باشد.»