يوزهايي ايراني كه در معرض خطر انقراض هستند آخرين بازمانده از يوزپلنگان آسيايي هستند كه در حال حاضر آمار دقيق و جديدي از آنها در زيستگاه‌هاي كشور موجود نيست. سازمان حفاظت محيط زيست نيز مدت‌ها است اعلام كرده كه قصد تكثير در اسارت يوزها را دارد اما هنوز اقدامي در اين راستا رخ نداده است. يك كارشناس يوز تاكيد مي‌كند كه حفظ زيستگاه‌ها و يوزهاي طبيعت بايد در اولويت باشد اما متاسفانه آنها را به فراموشي سپرده‌ايم.
به گزارش ايسنا، سه مارس (۱۳ اسفندماه) روز جهاني حيات وحشي است كه روز به روز بقايش در ميان انسان‌ها بيشتر تهديد مي‌شود. در آخرين گزارش «كره حيات» صندوق جهاني حيات وحش در سال 2018، انواع گونه‌ها از نظر فراواني رصد شده‌اند و در آن كاهش 60 درصدي شاخص كره حيات گزارش شده است. اين موضوع نشان مي‌دهد كه جمعيت گونه‌هاي گياهي و جانوري در جهان رو به كاهش است و در قرن 20 بيشترين ميزان انقراض گونه‌هاي گياهي و جانوري در آب‌هاي شيرين را داشتيم.
اما اينجا در ايران نيز برخي گونه‌هاي باقي مانده حيات وحش براي بقا مي‌جنگند. هر چند كه برنامه‌هايي براي حفاظت از اين گونه‌ها - از جمله يوزپلنگ آسيايي كه در حال حاضر تعدادي از آنها فقط در ايران وجود دارد - تدوين شده است؛ اما تا حفاظت اصولي راه طولاني است.
بر اساس آخرين آمار رسمي منتشر شده در سال 2016 كمتر از 40 قلاده يوز در ايران به عنوان تنها زيستگاه باقي مانده يوز آسيايي تخمين زده شده است. كاهش جمعيت يوزها در ايران سبب شد تا برنامه‌هاي مختلفي براي حفاظت از آنها در دستور كار سازمان محيط زيست و نهادهاي ديگر قرار گيرد كه در سال‌هاي اخير با فراز و نشيب‌هاي همراه بوده است. در حال حاضر بر اساس آخرين اخبار سازمان محيط زيست قرار است كه برنامه تكثير در اسارت يوزها با استفاده از سه يوزپلنگ پرديسان را دنبال و سايتي براي تكثير آنها در اسارت راه‌اندازي كند.
باقر نظامي، پژوهشگر يوز كه پيش از اين سرپرست پروژه بين‌المللي حفاظت از يوز بود در گفت‌وگو با ايسنا ضمن اشاره به اينكه مسووليت تكثير در اسارت يوزها طي تمام اين سال‌ها با سازمان حفاظت محيط زيست بود و پروژه بين‌المللي يوز در اين زمينه اقدامي انجام نداده است، اظهار مي‌كند: «حدود دو سال است كه جلسات مختلفي براي موضوع تكثير در اسارت يوزها برگزار مي‌شود اما متاسفانه هنوز تصميم قطعي در اين باره گرفته نشده و موافقان و مخالفان آن به جمع‌بندي نرسيده‌اند.»
نظامي در ادامه تاكيد مي‌كند: «اين مساله سبب از دست رفتن زمان شده و ممكن است هر لحظه دو قلاده از سه يوز در اسارت را به دليل سن زياد از دست دهيم.»
اين استاد دانشكده محيط زيست با انتقاد از اينكه آنقدر موضوع تكثير در اسارت در سازمان محيط زيست و رسانه‌ها مهم شده كه حفاظت از يوزهاي طبيعت و زيستگاه‌ها به فراموشي سپرده شده است، مي‌گويد: حدود سه سال است كه حفاظت از يوز و پروژه بين‌المللي يوز به بهانه‌هاي مختلف رها شده و در حال حاضر بيشترين دغدغه من اين است كه براي يوزهاي در طبيعت قرار است چه اتفاقي رخ دهد؟
نظامي در ادامه با بيان اينكه طي 18 سال تنها حدود يك ميليون و 600 هزار دلار براي حفاظت از يوزها در طبيعت ايران توسط پروژه بين‌المللي يوز هزينه شده است، تصريح مي‌كند: اين رقم طي 18 سال و با درنظر گرفتن تمام هزينه‌ها عدد بسيار كمي است اما با وجود اين پروژه بين‌المللي يوز توانسته بود اقداماتي انجام دهد.
زيستگاه يوز در كشور ما حدود شش ميليون هكتار برآورد شده است كه تمامي اين مساحت جزو مناطق تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست است.
نظامي با بيان اينكه اين وسعت حدود يك سوم اراضي حفاظت شده محيط زيستي است، مي‌گويد: حفاظت از زيستگاه يوزها در اين مناطق مي‌تواند بهانه‌اي براي حفاظت از فقيرترين و خشك‌ترين مناطق كويري كشور باشد.
اين پژوهشگر يوز در ادامه اظهار مي‌كند: متاسفانه تنها سه درصد محيط‌بانان كشور به زيستگاه‌هاي يوز اختصاص پيدا كرده‌اند و آنقدري كه انرژي براي تكثير در اسارت گذاشته مي‌شود براي حفاظت از طبيعت صرف نمي‌شود و مي‌توان گفت كه يوزهاي در طبيعت قرباني سه يوزي مي‌شوند كه در اسارت هستند.
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اينكه وظيفه سازمان محيط زيست حفاظت از يوزها در طبيعت است، ادامه مي‌دهد: در كنار حفاظت از يوزهاي در طبيعت مي‌توان اقداماتي براي يوزهاي در اسارت انجام داد ولي نبايد تمام بودجه و فكر ما صرف يوزهاي در اسارت شود. گلايه من از سازمان محيط زيست اين است كه چرا تمام وقت و انرژي سازمان و متخصصان اين حوزه صرف موضوع تكثير در اسارت مي‌شود؟ ما در طبيعت نيز چندين قلاده يوز داريم و متاسفانه آنها را فراموش كرده‌ايم.
وي مدعي شد: متاسفانه موضوع تكثير در اسارت يوزها تاكنون موفق نبوده است و چوب ناموفقي آن را زيستگاه‌ها و حفاظت از طبيعت مي‌خورد.
تكثير در اسارت يوزها همواره مخالفاني دارد. عده‌اي بر اين باورند كه براي تكثير در اسارت نيرو و امكانات كافي نداريم و از سوي ديگر ممكن است كه زيستگاه‌ها با تكثير در اسارت رها شوند. نظامي در اين باره معتقد است كه تكثير در اسارت به هيچ عنوان اتفاق بدي نيست اما به شرط آنكه اولويت حفظ يوزهاي طبيعت و زيستگاه‌ها باشد اما در حال حاضر تمركز بر پروژه تكثير در اسارت سبب شده است فرصت‌ها و بودجه‌ها از دست رود و اين بي‌انگيزگي كارشناسان و حتي محيط‌بانان را به دنبال دارد. اين كارشناس يوز در پايان با تاكيد بر اينكه بايد نيروها در زيستگاه‌هاي يوز افزايش پيدا كنند و محيط‌بانان جديدي استخدام شوند، مي‌گويد: پنج زيستگاه اصلي يوز از جمله توران، مياندشت، نايبندان طبس وجود دارد كه بايد با اولويت بيشتري نسبت به ساير مناطق، حفاظت شوند و بررسي كنيم كه وضعيت يوز در اين مناطق به چه صورت است.