موزه‌ها بسته شوند؟
احمد محيط‌طباطبايي
موزه‌ها فضاهاي عمومي‌اي هستند كه اقشار مختلف جامعه براي مشاهده تاريخ تمدني، هنري، اقتصادي و ... از آنها بازديد مي‌كنند. در مواجهه با موارد بحراني، مديران اين مجموعه‌ها به استانداردها و دستورالعمل‌هاي شوراي بين‌المللي موزه‌ها رجوع مي‌كنند تا بتوانند هم سلامت بازديدكنندگان و هم امنيت مجموعه خود را حفظ كنند. نمونه آنها بحران‌هاي اجتماعي، سياسي يا بحران‌هاي طبيعي مانند سيل، زلزله و... هستند. شايد بتوان گفت نسبت به ساير بحران‌ها، اپيدمي‌ها كمتر از سوي اين شورا مورد توجه قرار گرفته‌‌اند. از اين‌رو يكي از راهكارهاي مواجهه با آنها و در نهايت شكل‌گيري دستورالعمل‌هاي جديد، بهره‌گيري از تجربه‌هاي ديگر كشورها در اين زمينه است.
با اتكا به اين روش، قرنطينه را به عنوان يك راهكار فوري از سوي مسوولان موزه‌ها نشان مي‌دهد تا با عدم حضور افراد در اين فضاها، ميزان ابتلا به ويروس كاهش پيدا كند. نمونه چنين شيوه‌اي را اين روزها درباره موزه لوور در فرانسه و همچنين موزه‌هاي ايتاليا شاهديم كه با وجود حجم بالاي گردشگران اين كشورها و متقاضيان بازديد اين موزه‌ها، مديران‌شان تصميم به تعطيلي آنها گرفتند. بايد توجه داشته باشيم اگر تاكيدمان بر باز بودن اين فضاها در شرايط اپيدمي است، بايد استانداردهاي لازم بهداشتي را براي سلامت بازديدكنندگان تامين كنيم. زماني هم كه از استاندارد سخن مي‌گوييم، منظور از آن در بالاترين سطح يعني در اختيار قرار دادن ماسك و دستكش و... به بازديدكنندگان و تحويل گرفتن آنها هنگام خروج است.
حال در شرايطي كه ماسك در كمتر داروخانه‌اي پيدا مي‌شود و وزير بهداشت هم از كمبود آن گله‌مند است، مديران موزه‌ها چگونه مي‌توانند تضمين كنند كه امكان در اختيار قرار دادن چنين تجهيزاتي را به بازديدكنندگان موزه‌ها دارند؟ با توجه به شرايط كنوني و اپيدمي ويروس كرونا، كميته ملي موزه‌هاي ايران معتقد است بايد موزه‌ها و ساير فضاها و سايت‌هاي تاريخي تعطيل شده تا براي آينده معين امكانات بازديد استاندارد و تحت شرايط بهداشتي عمومي فراهم بيايد، آن هم در صورتي كه مديريت بحران كرونا كه وزارت بهداشت است، اين استانداردها را تاييد كند.
از سوي ديگر از آنجا كه با پيشرفت علمي و فني در حوزه‌هاي مختلف و از جمله موزه‌داري شاهد بهره‌گيري از امكانات مختلف هستيم، مي‌توان از اينترنت و فضاي مجازي براي بازديد از موزه‌ها استفاده كرد. نمونه چنين پروژه‌هايي را در سال‌هاي اخير درباره سايت‌هاي تاريخي و گردشگري و از جمله موزه‌هاي بزرگ دنيا شاهديم. بنابراين شرايط اپيدمي به واسطه كرونا، به مسوولان و مديران موزه‌هاي ما بار ديگر گوشزد مي‌كند كه بايد براي ارتقاي زيرساخت‌هاي خود در اين زمينه اقدام كنند تا مردم بتوانند از داخل خانه‌هاي‌شان از فضاي داخلي موزه‌ها و سايت‌هاي تاريخي ديدن كنند. با اين شيوه موزه‌ها حتي قادرند امكانات بيشتري را براي بازديدكنندگان فراهم كنند و اشيايي كه براي بازديد عموم نيستند را نيز به نمايش درآورند.
از ديگر كارهايي كه مي‌توان در روزهاي اخير انجام داد، اين است كه سازمان‌هايي مانند كتابخانه ملي و مراكزي كه اسناد تاريخي در آنها نگهداري مي‌شود كه به نوعي موزه تلقي مي‌شوند، تاريخچه‌اي از اپيدمي‌هاي عمومي در ايران، نوع برخورد و نتايج آن را در اختيار مردم قرار دهند، تجربه‌هايي كه براي آينده بهتر راهگشا خواهد بود.