شورش تسليمي
به نظر ديگر وقت آن رسيده كه سوال كنيم همايون شجريان در زمينه فعاليت‌هاي هنري‌اش با چه فرد يا افرادي مشورت مي‌كند؟ اگر اين حجم از انتخاب‌ها و تصميم‌هاي پرسش‌برانگيز نتيجه مشاوره اين گروه خاص است كه بايد تجديد نظر كند اما اگر اين ميزان عمل حاشيه‌ساز فقط از سوي شخص او بدون دريافت نظر كارشناسي افراد صاحب‌نظر صورت مي‌گيرد بايد كسي پيدا شود به اين هنرمند جوان بگويد:«نصيحت گوش كن جانا كه از جان دوست‌تر دارند, جوانان سعادتمند پند پير دانا را». ماجراي جديد از اين قرار بود كه حامي مالي خواننده مشهور ايراني طي يك هفته فضاي مجازي و اتوبان‌هاي سطح شهر را به محلي براي تبليغات گسترده پيرامون برگزاري كنسرت با سنجاق «بزرگ‌ترين كنسرت آنلاين كشور» بدل كرد. اتفاقي كه در نهايت همزمان با شروع تعطيلات چند روزه- بهترين زمان ممكن- رخ داد اما كنسرت آنلاين «نسيم وصل» يكشنبه چهارم خرداد ماه درحالي پيش روي مخاطبان قرار گرفت كه به دليل اختلالات پيش آمده در پلتفرم متولي پخش آنلاين اين كنسرت زنده، بسياري از علاقه‌مندان موفق به تماشاي اجرا نشدند، يك شكست محض.
كار كارِ مردم است نه اپراتور
گرچه اپراتور پشتيبان برگزاري كنسرت، چندي بعد با انتشار بيانيه‌اي گناه ماجراي رخ داده را روي شانه «استقبال گسترده» مخاطبان گذاشت. بله! اين مردم بودند كه موجب شدند باقي علاقه‌مندان موفق به مشاهده كنسرت نشوند؛ عذر بدتر از گناه. قضيه البته به همين جا هم ختم نمي‌شد چون تبليغات گسترده كنسرت در سطح شهر چنين وانمود مي‌كرد كه علاقه‌مندان مي‌توانند «رايگان» يا نهايتا با عضويت در يك اپليكيشن چند رسانه‌اي از برنامه استفاده كنند ولي چيزي نگذشت كه روشن شد، اپليكيشن مورد نظر مختص مشتركين اپراتور ايرانسل است و براي ديگر مشتركان خطوط تلفن همراه رايگان نيست. اينجا هم بايد پرسيد آقايان تاجر! به كجا چنين شتابان؟
الهام پاوه‌نژاد از بازيگران شناخته شده تئاتر و تلويزيون در زمره چهره‌هايي بود كه نسبت به مسائل به وجود آمده اعتراض كرد:«تا قبل از شروع- كنسرت- مدام تيزر پخش شد... و لحظه لحظه هيجان بيشتر! به محض ورود تصوير به تالار... آنچه مي‌بينيد(صفحه سياه اپليكيشن لنز) دريافتي من از كنسرت لايو بود! آنقدر عصبي شدم و بال بال زدم كه گفتن ندارد! خبر دارم تعدادي از دوستان هم با همين مشكل مواجه شدند! و اين براي تلويزيون اينترنتي كه تا قبل از اين نمي‌شناختم... يك فاجعه است! وقتي توانايي پوشش فني نداريد، مجبور نيستيد انجامش دهيد! خوب مي‌دانيد چه درآمدي با اين كار كسب كرديد. خود من براي تعداد زيادي لينك دانلود اپليكيشن فرستادم ولي...». اين هنرمند در ادامه به نكته قابل توجهي اشاره مي‌كند:«و من فكر مي‌كنم به دليل ضعف تكنيك و فناوري صداي همايون را در شهر خودم و چند محل آن‌ورتر نتوانستم بشنوم اما صدا و تصوير آندر‌آ بوچلي را از يك قاره و شهر ديگر با فيلترشكن به بهترين كيفيت تونستم ببينم». نوشته او پيوست جالبي نيز داشت:«بليت براي ديدن 10 هزار تومان + 900 تومان ماليات!» متن اعتراضي الهام پاوه‌نژاد در بخش اظهارنظرها، واكنش‌هاي زيادي به دنبال داشت و غالب افراد اظهارات او را تاييد كردند.
كاربر ديگري در فضاي مجازي نسبت به اين تصميم چنين واكنش نشان مي‌دهد:«مي‌ريم تو كوه و كمر مي‌خوايم به مامانمون خبر بديم كه زنده‌ايم، هنوز ايرانسل آنتن نميده اما همراه اول آنتن ميده. حالا كه مي‌خوايم بشينيم تو خونه و كنسرت همايون شجريان ببينيم بايد حتما خط ايرانسل داشته باشيم! اوضاع دقيقا مثه شرايط كروناس، يه روز مي‌گن ماسك نزن يه روز مي‌گن بزن.»
واكنش‌هايي از اين دست در فضاي مجازي كم نبود و شكست ايرانسل در پوشش كنسرت آنلاين موجب شد «#همايون_شجريان» بين كاربران ايراني ترند يا داغ شود. بگذريم كه گزارش رسانه‌ها نشان مي‌دهد حامي مالي در مورد ديگري نيز برخلاف باقي كنسرت‌هاي آنلاين برگزارشده در تالار وحدت رفتار كرده است. خبرگزاري مهر در همين رابطه مي‌نويسد:«از ديگر نكات مهمي كه شب گذشته به شدت كنسرت آنلاين همايون شجريان را تبديل به يك اجراي زنده در حضور تماشاگران كرده بود، حضور بيش از ۸۰ مهمان در طبقه دوم تالار وحدت بود كه اين آمار براي اجرايي كه طبيعتا بايد در غياب مخاطبان صورت مي‌گرفت و به خصوص در قياس با كنسرت‌هاي آنلايني كه پيش از اين در اين تالار برگزار مي‌شد، نكته جالب توجهي بود. حين برگزاري كنسرت‌هاي آنلاين گذشته فقط تعداد محدودي از خبرنگاران و عوامل فني اجرا در سالن اجرا حضور پيدا مي‌كردند. نكته‌اي كه با توجه به شكل و شمايل حضور مهمان‌ها حاضر در برنامه به نظر مي‌آمد به نفع دعوت‌هاي افتخاري اسپانسرها ناديده گرفته شده و اين عدم ملاحظه مشكلاتي را هم براي رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي در جهت مقابله ويروس كرونا در محل اجرا ايجاد كرده بود.»
آنكه گفت آري و آنكه گفت نه
بياييد به اشاره مهم بازيگر معترض بازگرديم، ماجراي آندره بوچلي و البته من نام ديگري به اين اضافه مي‌كنم، كيهان كلهر. هر دو اين هنرمندان تصميم گرفتند هنر خود را به صورت رايگان و اتفاقا از طريق اجراي آنلاين با مردم سختي ديده از ماجراهاي شيوع ويروس كرونا و قرنطينه سهيم شوند. خواننده سرشناس اپراي ايتاليا به دعوت مقام‌هاي محلي ميلان وارد ساختمان با شكوه «دوئومو» كليساي گوتيك ميلان شد و با همراهي يك نوازنده ارگ 4 آواز خواند. او در اين اجراي تكي كه به اميد رهايي جهان از شر ويروس كرونا برنامهريزي شده بود، ترانه مذهبي «بركت شگفت‌انگيز» اثر را نيز براي نخستين بار اجرا كرد. اجراي «موسيقي براي اميد» در كليساي جامع ميلان كه در شب عيد پاك به‌طور زنده در شبكه يوتيوب پخش شد ، تاكنون بيش از ۲۲ ميليون بار تماشا شده است. بوچلي كه يك خواننده كم‌بيناست در پيام كوتاهي كه پيش از اجراي كنسرتش پخش شد، گفت:«در اين روزي كه ما آن را جشن مي‌گيريم و باور مي‌كنيم كه زندگي پيروز مي‌شود، افتخار مي‌كنم كه به دعوت شهرداري و كليساي ميلان آري گفتم.» او گفت:«اكنون به لطف موسيقي با پخش زنده، ما ميليون‌ها انسان در همه جاي جهان دست در دست هم داده‌ايم تا قلب تپنده اين زمين زخمي را در آغوش بگيريم.» چند روز پس از برگزاري اين اجرا، رسانه‌هاي داخلي تيتر زدند:«كنسرت آنلاين آندره بوچلي، خواننده سرشناس ركورد بازديد يوتيوب را شكست.»
كيهان كلهر، نوازنده جهاني موسيقي ايراني كه عموم مخاطبان او را بيشتر به عنوان نوازنده كمانچه مي‌شناسند، شامگاه پنجشنبه اول خرداد ماه از محل موزه آبگينه تهران كنسرت آنلايني را در روزهاي كرونايي براي طرفدارانش اجرا كرد. در اين كنسرت كه با استقبال ۲۵ هزار نفري مخاطبان همراه بود، كيهان كلهر ساعت 21:30 از طريق صفحه شخصي‌اش در اينستاگرام به مدت يك ساعت قطعاتي را به صورت تك‌نوازي سه تار اجرا كرد.
اين نوازنده جهاني كه در سال‌هاي اخير كنسرت‌هاي متعددي را همراه با نوازندگان ايراني و خارجي در كشورمان و ساير كشورهاي ديگر برگزار كرده، كنسرت خود را با قطعه‌اي در دستگاه سه‌گاه آغاز كرد. او در ادامه قطعات ديگري را در دستگاه چهار مضراب و ابوعطا اجرا كرد.
«از غم عشق تو اي صنم» و «مرغ سحر» از جمله قطعات ماندگار موسيقي ايراني كه پيش از اين كلهر با همراهي ديگر استادان موسيقي ايراني از جمله حسين عليزاده و محمدرضا شجريان در كنسرت‌هاي متعدد اجرا كرده بود، آثاري بودند كه در اين كنسرت براي مخاطبان به صورت تك‌نوازي سه تار اجرا شد. پرسشي به وجود مي‌آيد كه آيا كيهان كلهر نمي‌توانست با يك اپراتور تلفن همراه متصل به تمام اركان ثروت درآمدي ميلياردي كسب كند و كنسرت لايو بگذارد؟ پاسخ قطعا اين خواهد بود كه چنين تصميمي براي هنرمندي در سطح كلهر مثل آب خوردن است اما اينجا ماجراي نمايشنامه برتولت برشت آلماني صادق است:«آنكه گفت آري و آنكه گفت نه».
تقريبا مي‌توان گفت اكثر هنرمندان در سطح جهاني به ماجراي برگزاري كنسرت‌هاي آنلاين به عنوان يك عمل انساني در شرايط سخت كرونا نگاه كر‌ده‌اند نه بسته درآمدزايي اقتصادي. برخلاف آنچه در برنامهريزي مديران هنري، بعضي هنرمندان و تهيه‌كنندگان ايراني شاهد هستيم كه فضاي به وجود آمده را به عنوان مامني براي ورود به يك فرآيند پول‌ساز در نظر گرفته‌اند،از ياد نبريم كه اجراي پروژه «نوروزخواني» از سوي شهرداري تهران نيز با ابهام‌هاي مالي و البته مشكلات فني مشابه مواجه شد.
زيرساخت نيست ولي درگاه دريافت پول هست
همواره عنوان مي‌شود به طور كل زيرساخت‌ها براي برگزاري چنين كنسرتي آماده نبود و همين موضوع مشكلات زيادي به همراه داشت. يكي از سايتهاي خبري در اين باره مي‌نويسد:«به راحتي مي‌توان گفت كه برگزاري چنين كنسرتي در واقع سوءاستفاده از مخاطب بوده است. در واقع كاربران پس از ورود به اين سامانه و خريد بليت متوجه مشكلات فني كنسرت شدند و هيچ‌كس جوابگوي چنين اختلالاتي نبوده است. شايان ذكر است كه اين مشكل، ارتباطي به اختلال اينترنت نداشته و كاربران حتي با اينترنت ايرانسل هم موفق به تماشاي كنسرت نبوده‌اند در نتيجه اين مشكلات كاملا از ضعف سامانه لنز نشات گرفته است.
مشكلات اين كنسرت در شرايطي رخ داد كه در دوران قرنطينه ويروس كرونا شاهد كنسرت‌هاي آنلاين موفقي در سامانه‌هاي ديگر داخلي بوده‌ايم و اين موضوع ضعف لنز را بيشتر نمايان مي‌كرد. در واقع در شرايطي كه ويديوهاي زنده به راحتي از هر شبكه‌ا‌ي از اينستاگرام و يوتيوب تا برخي سايتهاي داخلي به راحتي در دسترس كاربران قرار مي‌گيرند و بدون هيچ‌گونه اختلالي اجرا مي‌شوند، چنين مشكلي، آن هم در كنسرتي بزرگ كه تبليغات گسترده‌اي براي آن انجام شده بسيار عجيب و شوكه‌كننده است. البته شايد بهتر بود كه اين پروژه به صورت آزمايشي با هنرمنداني ديگر يا با بينندگاني كمتر كار خود را آغاز مي‌كرد تا نتايج را مورد بررسي قرار دهد. در واقع شايد اگر تعداد بينندگان را محدود مي‌كردند از نتيجه بهتري در اين كنسرت بهره مي‌برديم اما تمامي تصميمات و برنامه‌ها در اين كنسرت آنلاين اشتباه پيش رفت و نتيجه آن يك شكست بزرگ بود. در واقع اين شيوه برگزاري كنسرت رسما يك سوءاستفاده از مخاطب و هنرمند محسوب مي‌شود.
نتيجه اين كنسرت چيزي جز بي‌اعتمادي كاربران به چنين برنامه‌هاي آنلايني نبوده است. قطعا سامانه لنز نيز پس از اين كنسرت آنلاين براي مردم يك سامانه شكست خورده به حساب مي‌آيد و از اين پس هرگز كسي روي آن حساب نخواهد كرد. اما سوال اصلي اين است كه چرا و چطور بدون در نظر گرفتن زيرساخت‌ها يا بدون تست و برگزاري كنسرت آزمايشي چنين برنامه‌هاي بزرگي با هنرمنداني موفق و محبوب برگزار مي‌شود؟ چطور به همين سادگي هزينه يك كنسرت آنلاين از مردم دريافت شد بدون اينكه محتوايي در اختيارشان قرار گيرد؟ آيا از اين پس مردم مي‌توانند به چنين برنامه‌هاي آنلايني اطمينان كنند؟ چه كسي پاسخگوي اعتراضات مردم به اين كنسرت آنلاين ناموفق خواهد بود؟» واقعيت ماجرا اين است كه در نهايت كسي پاسخگوي اعتراض‌ها نخواهد بود در مقابل نيز هيچ‌يك از كاربران فضاي مجازي هم باور نمي‌كنند كه ارگان مرتبط با ارايه خدمات تلفن همراه و اينترنت در سطح كشور(گرچه بسيار ضعيف) توانايي پيش‌بيني پيش آمدن چنين اختلالي را نداشته باشد، آن هم وقتي نام همايون شجريان در ميان است؛ كج سليقگي محض.
در متن خبرها ديده مي‌شد كه مشتركان اين اپراتور تلفن همراه(در صورت خريد سيم‌كارت در گذشته يا براي اين منظور) بدون نياز به تهيه اشتراك و كاربران غيرايرانسلي با تهيه بليت ۱۰ هزار توماني(كه با ماليات بيش از ۱۱هزار تومان بود) مي‌توانند اجرا را تماشا كنند. پرداخت هزينه براي اين اجرا تا حدودي عجيب جلوه كرد و محل بحث شد؛ مخصوصا كه دو ضلع درگير با اين موضوع پيش‌تر مدعي برگزاري كنسرت خياباني رايگان براي مردم بودند. اما به هر حال شرايط از نيت اضلاع برگزاركننده اين كنسرت در زمينه ورود به كسب وكارهاي جديد پساكرونايي و نيز ايجاد رقابت و شكستن انحصار تلويزيون رسمي كشور حكايت داشت كه البته به شكست دست‌كم مقطعي انجاميد.
اپراتور مورد نظر در يكي از بندهاي توضيحات خود مي‌نويسد:«ايرانسل ضمن سپاس از تمام هواداران، فرهنگ‌دوستان و علاقه‌منداني كه در اين پروژه بزرگ شركت كردند، ابراز اميدواري مي‌كند كه تجربه‌ها و نتايج بزرگ حاصل از اجراي اين پروژه به عنوان بزرگ‌ترين كنسرت آنلاين ايران موجب توسعه، بهبود و ارتقاي هر چه بيشتر كيفيت زيرساخت‌هاي داخلي پخش آنلاين ويديو شود.» تاييد گزاره‌اي كه پيش‌تر به آن اشاره شد. هزينه كردن از جيب مردم و سوزاندن اعتبار هنرمند براي كسب تجربه و «بهبود و ارتقاي هر چه بيشتر كيفيت زيرساخت‌هاي داخلي پخش آنلاين». در انتها اين نكته نيز مطرح مي‌شود كه اگر پيش از اين پلتفرم‌هاي ديگري نسبت به برگزاري و پخش كنسرت آنلاين اقدام نكرده بودند، توجيه مورد نظر قابل پذيرش بود ولي در شرايطي كه نمونه همين تجربه با كيفيت خوب در كشور اتفاق افتاده، توضيح مورد نظر پذيرفتني نيست. پرسش ديگر را بايد با مسوولان وزارت ارتباطات و هر نهاد مسوول ديگري در ميان بگذاريم كه ظاهرا چشم بر نظارت كيفي در خصوص عملكرد پلتفرم‌هاي پخش آنلاين بسته‌اند و به اين ترتيب اجازه مي‌دهند با اعتبار هنرمندان و منابع مادي و معنوي مخاطبان بازي شود به نوعي حتي مي‌توان گفت آنها نيز در اين امر شريك‌اند.
خواننده سرشناس اپراي ايتاليا به دعوت مقام‌هاي محلي ميلان وارد ساختمان با شكوه «دوئومو» كليساي گوتيك ميلان شد و با همراهي يك نوازنده ارگ 4 آواز خواند
ترانه مذهبي «بركت شگفت‌انگيز» اثر را نيز براي نخستين بار اجرا كرد. اجراي «موسيقي براي اميد» در كليساي جامع ميلان كه در شب عيد پاك به‌طور زنده در شبكه يوتيوب پخش شد، تاكنون بيش از ۲۲ ميليون بار تماشا شده است
كيهان كلهر، نوازنده جهاني موسيقي ايراني كه عموم مخاطبان او را بيشتر به عنوان نوازنده كمانچه مي‌شناسند، شامگاه پنجشنبه اول خرداد ماه از محل موزه آبگينه تهران كنسرت آنلايني را در روزهاي كرونايي براي طرفدارانش اجرا كرد. در اين كنسرت كه با استقبال ۲۵ هزار نفري مخاطبان همراه بود، كيهان كلهر ساعت 21:30 از طريق صفحه شخصي‌اش در اينستاگرام به مدت يك ساعت قطعاتي را به صورت تك‌نوازي سه تار اجرا كرد