معضلات زيست‌محيطي
انتقال پسماند روي
رضا رمضاني| پسماندهاي شهرك روي زنجان كه در حال حاضر بيش از هفت ميليون تن پسماندهاي سمي و خطرناك را شامل مي‌شود، حاصل يك سلسله تصميم‌هاي غلط و نادرست است كه نقطه شروع آن ايجاد اين شهرك با نقض آشكار مقررات محيط‌زيستي و معيارهاي علمي آن است. اين اقدام فراقانوني با تاكيد و اصرار استاندار وقت زنجان، مسعود سلطاني‌فر صورت پذيرفت و معلوم نيست كه چرا ايشان به سبب اين اقدام بحران‌آفرين كه سلامت و توسعه جمعيتي نيم ميليوني را در حال و آينده به مخاطره انداخته است مواخذه نمي‌شود و تاواني پرداخت نمي‌كند؟!
واحدهاي صنعتي متعددي در اين شهرك، در محلي نادرست مستقر شده‌اند و در طول سال‌هاي متوالي، پسماندهاي خود را كه حاوي فلزات سنگين خطرناكي مانند كادميوم، آرسنيك و... است بدون رعايت اصول اوليه مديريت پسماندهاي خطرناك، در مجاورت شهرك انباشته كرده‌اند. اين پسماندها در معرض جريانات هوا و آب بوده و منابع زيستي مجاور خود را كه شامل شهر زنجان نيز هست در معرض آلودگي‌هاي جدي قرار داده است. آلودگي فلزات سنگين، مخاطرات متعددي از جمله ايجاد بيماري‌هاي سيستم عصبي، ناهنجاري‌هاي سيستم ايمني، اختلال در زاد و ولد و رشد و تكوين نوزادان، سرطان و... در پي دارد.
در پي پيگيري‌هاي مردمي و مطالبات و ابراز نگراني‌هاي مستمر در طول سال‌هاي متوالي، مسوولان ناچار شدند تا تصميمي براي اين پسماندها بگيرند. ليكن در اين باره نيز روند قانوني و علمي را در پيش نگرفته و لذا تصميم‌هايي پرعارضه و پرايراد شكل گرفته است. يكي از اين تصميم‌ها، منتقل كردن اين پسماندها به محلي ديگر است كه مشخص نيست مبناي علمي و مطالعاتي اين تصميم چيست؟ تصميم پرايراد بعدي، انتخاب مقصد براي انتقال پسماند است. براي انتخاب محل مديريت پسماندهاي خطرناك، انجام مطالعات مكان‌يابي و متعاقب آن، انجام مطالعات ارزيابي اثرات محيط‌زيستي، با رعايت اسلوب علمي ضروري است. چنين مطالعاتي، محورهاي مختلفي را شامل مي‌شود. از جمله اين محورها، مباحث و مولفه‌هاي اجتماعي است. هنگامي كه متوليان امر اعلام كردند كه محدوده‌اي در منطقه «مرصع» انتخاب شده و خواستند كه عمليات اجرايي آن را شروع كنند، اعتراض گسترده و پر‌حاشيه روستاييان نشان داد كه روند تصميم‌گيري با نقض اسلوب علمي صورت گرفته است و محور مباحث اجتماعي به درستي لحاظ نشده است. متخصصين حوزه محيط‌زيست درباره خطاهاي فاحش مباحث محيط بيولوژيكي و كاربري اراضي و منابع اكولوژيكي نيز پرسش‌هاي متعددي مطرح كردند كه بي‌پاسخ مانده است. جالب است كه دستگاه‌هاي مسوول از ارايه مطالعات خودداري مي‌كنند و برخي پيگيري‌ها به اين نتيجه رسيده كه برخي مراحل تصميم‌گيري اساسا فاقد مبناي مطالعاتي بوده و برخي مراحل نيز با مطالعاتي پيش رفته كه داراي ايرادها و نقص‌هاي اساسي است.
با اعتراض‌هاي مستمر روستاييان منطقه مرصع، مديران و مسوولان ناچار شدند اجراي تصميم ياد شده را متوقف كنند. اما پس از چند ماه، اعلام شد كه محدوده ديگري در منطقه «سردهات» براي انتقال اين پسماندها انتخاب شده است؛ انتخابي كه همچنان با همان پرسش‌ها روبه‌رواست، از جمله آنكه اين انتخاب برمبناي كدام مطالعه مكان‌يابي صورت گرفته است و متعاقب آن، مطالعات ارزيابي اثرات محيط‌زيستي آن چگونه صورت گرفته است؟ اين‌بار نيز اعتراض گسترده روستاييان اين منطقه اثبات مي‌كند كه همان خطاها و ايرادهاي پيشين پابرجا مانده و مسوولان و متوليان امر بر اتخاذ تصميم، بدون رعايت موازين حقوقي و علمي اصرار كرده‌اند.
كارشناس محيط‌زيست