خاورميانه بار ديگر بايد خود را براي حوادثي غيرمنتظره آماده كند. همه شواهد از آغاز اجراي سناريويي پيچيده در منطقه همجوار سوريه، عراق و تركيه حكايت دارد. با گذشت چند روز از آغاز عمليات نظامي تركيه در شمال سوريه، امريكايي‌ها توافق با آنكارا در زمينه ايجاد منطقه حايل را تاييد كرده‌اند. رويدادي كه شايبه‌ها را درباره اهداف واقعي دو طرف در جنگ عليه داعش افزايش داده و مخالفت‌هايي را برانگيخته است.
اكنون اين سوال‌ها وجود دارد كه؛
حمله به مواضع كردها، آيا به تقويت داعش منجر نمي‌شود؟
كردها در قبال ائتلاف بين‌المللي و تركيه، واكنش‌هاي خود را چگونه تنظيم خواهند كرد؟ در حالي كه ائتلاف تاكنون از آنها حمايت داشته اما تركيه به مواضع آنها حمله مي‌كند؟
اگر داعش در پاسخ به فشارهاي وارده، مواضع خود را به سمت حلب و دمشق گسترش دهد، ائتلاف بين‌المللي به انضمام تركيه تا كجا حملات خود را پيش خواهند برد؟
آيا عملا اين طرح به جنگ عليه سوريه تبديل مي‌شود؟
واكنش حاميان سوريه به اين طرح چه خواهد بود؟
شرايط منطقه حايل
بر اساس گزارش‌ها تركيه و امريكا در حال برنامه‌ريزي نظامي براي ايجاد منطقه حايلي در شمال سوريه هستند كه هم امكان پشتيباني هوايي از مبارزان ميانه‌روي سوري را فراهم مي‌كند و هم منطقه را از تروريست‌هاي داعش خالي مي‌سازد. گفته مي‌شود با وجود اختلافاتي كه واشنگتن و آنكارا بر سر بحران سوريه و پيشروي‌هاي داعش دارند، امريكا و تركيه براي پاكسازي منطقه مرزي تركيه و سوريه از داعشي‌ها تصميم به همكاري گرفته‌اند. به گزارش رويترز، اين نوار حايل در منطقه مرزي شمال سوريه به طول بيش از
۱۰۰ كيلومتر ايجاد خواهد شد. تصميم مقامات اين دو كشور براي آغاز همكاري در اين زمينه مي‌تواند نقطه آغاز افزايش چشمگير فشار بر نيروهاي داعش باشد، اما برخي تحليلگران درباره پيامدهاي آن ابراز نگراني مي‌كنند.
بر اساس توافق‌هايي كه هنوز نهايي نشده امريكا مي‌تواند از پايگاه‌هاي هوايي تركيه در خاك اين كشور براي حمله به شبه‌نظاميان داعش در جبهه‌اي جديد استفاده كند. اين در حالي است كه مقامات تركيه تا پيش از اين تمايلي به همكاري در اين زمينه نشان نمي‌دادند، اما در صورت نهايي شدن اين توافق، اين منطقه مرزي به يكي از مهم‌ترين جبهه‌هاي نبرد با داعش بدل خواهد شد.
مقابله با داعش از مهم‌ترين اولويت‌هاي اعلامي دولت امريكا در شرايط كنوني است و همكاري تركيه در اين زمينه مي‌تواند كاتاليزور شكست داعش باشد. گفته مي‌شود تركيه متعهد شده است كه برخي از مهم‌ترين خطوط تامين ذخاير و تسليحات نيروهاي داعش را مسدود كند. اما اين طرح‌ها سوء ظن‌هاي زيادي را به اهداف و نيات واقعي آنكارا برانگيخته است. تركيه از مدت‌ها پيش بركناري رژيم بشار اسد از قدرت را جزو اولويت‌هاي سياست خارجي خود تعريف كرده است و اكنون نه تنها اين طرح و اقدامات تركيه در راستاي تسهيل براندازي دولت سوريه ارزيابي مي‌شود، بلكه كردها در شمال عراق و سوريه نيز خود را در نوك پيكان گلوله‌ها و بمب‌هاي ترك مي‌بينند.
تاكيد داوود اوغلو
احمد داووداوغلو، نخست‌وزير تركيه در باره برنامه‌هاي جديد آنكارا گفته است: ما نمي‌خواهيم داعش را در نزديكي مرزهاي كشورمان ببينيم. هدف از اين توافق، پوشش هوايي براي پاكسازي منطقه از نيروهاي داعش است تا در نتيجه آن اپوزيسيون ميانه‌روي سوريه بتواند كنترل اين منطقه را به دست بگيرد. داوود اوغلو تاكيد داشته؛ تركيه و امريكا به عنوان دو كشور همپيمان درباره ضرورت حمايت هوايي از مبارزان ميانه‌روي سوري كه مشغول نبرد با داعش اتفاق نظر دارند.
با اين حال گفته مي‌شود بحث بر سر ميزان و مقياس نوار حايل همچنان در ميان مقامات امريكايي در جريان است. به گفته مخالفان هدف از اين عمليات اين نيست كه منطقه‌اي امن براي پناهجويان سوري فراهم شود. يكي از مقام‌هاي ارشد دولت اوباما نيز با تاييد اين انتقادها گفته است: آنها (پناهجويان سوري) ممكن است از اين مسير امن استفاده كنند، اما اين هدف عمليات نيست. هدف اصلي اين است كه اين مرز به روي نيروهاي داعش بسته شود. اين در حالي است كه نزديك به دو ميليون پناهجوي سوري در مرز تركيه در شرايط بسيار بغرنجي قرار دارند.
موضع ناتو
روز گذشته بر اساس درخواست تركيه، ناتو جلسه‌ا‌ي اضطراري براي بررسي اين موضوع تشكيل داد. اما ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو پيش از جلسه در گفت‌وگويي پيرامون اين موضوع گفت: «تركيه ارتشي بسيار قدرتمند و نيروهاي امنيتي بسيار منسجمي دارد و به همين خاطر هيچ درخواستي براي دريافت كمك‌هاي نظامي ناتو جهت پيشبرد اين عمليات از سوي اين كشور مطرح نشده است.»
دبيركل ناتو در نشست اضطراري هم تاكيد كرد: اين ائتلاف نظامي با قدرت در كنار متحد خود ايستاده است اما طرحي براي مداخله مستقيم در تنش‌هاي موجود در مرزهاي تركيه و سوريه ندارد. تركيه براساس ماده ۴ پيمان آتلانتيك شمالي خواستار اين نشست شده بود. اين ماده به اعضا اجازه مي‌دهد در صورتي كه تماميت ارضي يا امنيت آنها در خطر باشد خواستار چنين نشستي شوند. اين پنجمين بار در تاريخ ۶۶ ساله ناتو است كه چنين نشست ويژه‌اي به درخواست يكي از كشورهاي عضو برگزار شده است.
واكنش كردها
حملات هوايي به مواضع حزب كارگران كردستان (پ. ك. ك) از سوي تركيه، ترديدهايي نسبت به دستور كار آنكارا در عمليات‌هاي نظامي خود در شمال سوريه برانگيخته است. بعضي از ناظران مي‌گويند مبارزه با كردها براي تركيه اهميتي به مراتب بيشتر از مقابله با داعش دارد و ممكن است منجر به يك نبرد قوميتي در منطقه شود. منتقدان مي‌گويند تركيه در واقع از حمله به داعش به عنوان پوششي براي ضربه زدن به كردها استفاده مي‌كند. قبلا نيز آنها مي‌گفتند تركيه از مبارزه با داعش خودداري مي‌كند براي اينكه اين كار را مستلزم حمايت از كردها مي‌داند. اين در حالي است كه در نبرد دولت تركيه با گروه پ.ك.ك از سال ۱۹۸۴ تاكنون حدود ۴۰ هزار نفر قرباني شده‌اند.
يگان‌هاي مدافع خلق نيز در بيانيه‌اي كه دوشنبه منتشر كردند، گفته‌اند: ارتش تركيه به جاي آنكه مناطق تحت اشغال تروريست‌هاي داعش را هدف قرار دهد، به مواضع تحت حفاظت ما حمله مي‌كند. اين برخورد درستي نيست. اما تركيه مي‌گويد نگران آن است كه پيشروي كردها از جمله يگان‌هاي مدافع خلق (مهم‌ترين گروه شبه‌نظامي متشكل از كردهاي سوريه) در شمال سوريه كه با حمايت امريكا در مقابله با داعش انجام مي‌شود، مي‌تواند موجب افزايش مطالبات جدايي‌طلبانه شود و تقويت پ. ك. ك را در پي داشته باشد.
با اين همه جان كربي، سخنگوي وزارت خارجه امريكا هم‌زماني حمله به پ. ك. ك و توافق براي مقابله با داعش را تصادفي خوانده، اگر چه افزوده است: «پ. ك. ك يك سازمان تروريستي خارجي است و اين حق براي تركيه محفوظ است كه از خود در برابر آنها دفاع كند». اما او به تاكيد گفت كه هيچ ارتباطي ميان حمله به مواضع پ.ك.ك و توافق براي مقابله داعش وجود ندارد.
يادآوري
حملات هوايي تركيه عليه داعش و شبه نظاميان عضو حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) از هفته گذشته و به دنبال حمله انتحاري در شهر سوروچ تركيه آغاز شده است. تركيه هدف از اين حملات را تقويت امنيت مرزي اعلام كرده است.
اردوغان مذاكرات صلح با كردها را متوقف كرد
در پي شدت گرفتن درگيري‌ها ميان دولت تركيه و حزب كارگردان كردستان پ.ك.ك رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه، اعلام كرد مذاكرات صلح با كردها را تا اطلاع ثانوي ادامه نخواهد داد. او كردها را متهم به تخريب انسجام ملي كرده و گفته مذاكره با اين افراد ناممكن است. رجب طيب اردوغان با صراحت تاكيد كرد كه اين كشور حملات نظامي خود عليه مواضع گروه تروريستي داعش در سوريه و پايگاه‌هاي پ.ك.ك در شمال عراق را با قاطعيت ادامه خواهد داد. اردوغان اين اظهارات را در حال ترك تركيه براي ديداري رسمي از چين در فرودگاه آنكارا بيان كرد. او در جمع خبرنگاران گفت تركيه به هيچ‌وجه قدم پس نخواهد گذاشت. دولت تركيه و پ. ك. ك در سال ۲۰۱۳ بر سر برقراري آتش‌بس و از سرگيري مذاكرات صلح با يكديگر به توافق رسيدند، اما به تازگي درگيري‌ها ميان دو طرف بار ديگر شدت گرفته است. پ.ك.ك متهم شده كه در هفته‌هاي اخير حمله‌هاي متعددي را عليه نيروهاي دولتي در تركيه ترتيب داده است. در مقابل حزب كارگران كردستان اعلام كرده كه حملات هوايي جنگنده‌هاي تركيه عليه مواضع اين گروه عملا آتش‌بس سال ۲۰۱۳ را بي‌اعتبار كرده است.