خوشامد به اتحاديه اروپا
سيد علي خرم ٭
روابط ديرينه ايران و اروپا مشتاق از سرگيري و جنب‌وجوش دوباره است. 10 سال دوري و مفارقت، پتانسيل‌هاي زيادي در دو طرف به وجود آورده است. اروپا به كسب مرتبه اول در تجارت و اقتصاد با ايران مي‌انديشد كه تا سال 1384 فقط حجم تجاري آن 35 ميليارد دلار بوده است. اين حجم در شرايط امروزي مي‌تواند به سطح 50 ميليارد دلار در سال برسد. از سال 1384 كه پرونده هسته‌اي ايران دچار كشمكش‌هاي سياسي شد و با سوءمديريت دولت وقت، اين پرونده از شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به شوراي امنيت سازمان ملل متحد ارجاع شد تا خطر امنيتي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مورد رسيدگي قرار گيرد و به دنبال آن به تدريج شش قطعنامه لازم‌الاجرا در فصل هفتم منشور به‌ايران تحميل شد، روابط تجاري اقتصادي ايران و اروپا سير نزولي كرد. اين سير نزولي در همه ابعاد انجام شد، در روابط سياسي به جايي رسيد كه نه وزيري از اروپا به ايران سفر مي‌كرد و نه متقابلا از ايران. رفت و آمدهاي در سطوح بالاتر از وزير كه اصولا جايگاهي نداشت و در ايام برگزاري مجمع عمومي سازمان ملل متحد و يا نشست‌هاي بين‌المللي، برخي ملاقات‌هاي محدود انجام شد. ايران و اروپا در دوران اصلاحات آنقدر به هم نزديك شدند كه «گفت‌وگوهاي انتقادي» به «گفت‌وگوهاي جامع» در روابط دو طرف تبديل شد و اروپا به جاي نق زدن قبول كرد كه آستين بالا زده در مشكلات از حقوق بشر گرفته تا معضل اعتياد و قاچاق مواد مخدر و ساير مسائل با ايران دست مشورت و همكاري دهد ولي از سال 1384 به بعد به تدريج همه‌چيز تعطيل شد. از آنجا كه قطعنامه‌هاي گفته شده، ايران را مخل امنيت بين‌المللي معرفي مي‌كرد، ورود تكنولوژي‌هاي غيرهسته‌اي و غيرنظامي هم به ايران به بهانه‌هاي واهي از سوي اروپا متوقف شد. رفت و آمدهاي هواپيمايي و روابط بانكي نيز دچار همان سرنوشت تاريك شد و اروپا و ايران هردو ضرر كردند. امروز ايران بازاري 80 ميليوني و بسيار تشنه براي سرمايه‌گذاري و نوسازي صنعت خود است و اروپا هم در پرتو ركود مزمن مالي بين‌المللي درصدد يافتن بازارهاي جديد و خروج از ركود است. بنابراين ايران و اروپا شديدا به همكاري و شراكت يكديگر احتياج دارند. سياست خارجي ايران بعد از هشت سال تنش‌زايي، دوباره دوران تنش‌زدايي را انتخاب كرده و تعامل سازنده محور گفت‌وگوهاي ايران با جهان به شمار مي‌رود. اكنون جهان نسبت به 10 سال پيش به مراتب در آشوب و ناامني بيشتري بسر مي‌برد و نيازمند همكاري و نه چالش و درگيري مي‌باشد. موج عظيم سفياني عصر يعني داعش تارو پود جوامع اسلامي را درهم مي‌ريزد و امنيت خاورميانه و به طور كلي امنيت جهان را زير سوال برده است.
غرب بخوبي دريافته كه ايران در سياست خارجي بسيار معتدل، واقع‌گرا و مخالف هرگونه تندروي و افراطي‌گري است. هنگامي‌كه اروپا مقايسه‌اي بين سياست‌هاي ايران و عربستان مي‌كند، درك مي‌كند كه عربستان نه تنها در درون كشور بلكه در خارج از كشور هم به تروريسم كور اشتغال دارد و ماه‌هاست شبانه‌روز به بمباران مردم بي‌دفاع و مظلوم يمن مشغول است. عربستان، قطر و تركيه بنيانگذاران داعش و گروه‌هاي مشابه هستند كه جز نفرت، افراطي‌گري و كشتار انسان‌ها چيزي به ارمغان نياورده‌اند و اين قبيل كشورها نمي‌توانند قدرت‌هاي منطقه‌اي قابل اعتماد باشند. سياست‌هاي جمهوري اسلامي ايران در منطقه مخالف و عكس سياست‌هاي آنان بوده و سعي كرده در مقابله با تروريسم و افراطي‌گري استوار و مقاوم بايستد و دست ياري به عراق، سوريه، افغانستان، يمن، لبنان و ديگر نقاط داده است. اين سياست از چشم جهانيان پنهان نبوده و به خوبي مي‌دانند ايران تحت فشار سياسي اقتصادي غرب مي‌توانست راه افراط و تندروي را در پيش بگيرد وليكن ايران از اصول انساني و اسلامي تخطي نكرد و در بدترين شرايط، اصالت خود را حفظ كرد و اين كارنامه افتخار آميز كشورمان بشمار مي‌رود. اتحاديه اروپا كه بدنبال يافتن پايه‌هاي قابل اعتماد در منطقه براي مبارزه با افراطي‌گري و تروريسم است، قصد دارد زمينه‌هاي همكاري با ايران در همه ابعاد را فراهم سازد و خانم موگريني پيام آور اين تصميم است. نمايشي كه ايران در مذاكرات هسته‌اي از خود نشان داد، غرب و شرق را قانع ساخت كه ايران اهل منطق و شريكي قابل اعتماد است لذا امروز همه از هم سبقت مي‌گيرند كه دست دوستي به ايران بدهند و پايه‌هاي روابط مستحكمي را فراهم كنند. ايران در مذاكرات هسته‌اي هم ياران خود را شناخت و آنها را امتحان كرد. آقاي فابيوس وزير امور خارجه فرانسه هيچ محبوبيتي در ايران ندارد و نام وي مصادف با مواضع اسراييل، سنگ‌اندازي و تحميل شرايط نابرابر و غير احترام‌آميز به ايران است. ايران نمي‌تواند رفتار خصمانه فرانسه را در طول مذاكرات به فراموشي بسپارد مگر اينكه فرانسه درصدد جبران گذشته خود برآيد. فرانسه نشان داده سوداگري است كه فقط درصدد كسب منافع زودگذر در روابط خود با ايران بوده و اصولي قابل اعتماد در روابط با ايران نداشته و ندارد. با اينكه فرانسه كشور مهمي در اتحاديه اروپا به شمار مي‌رود، ولي سياست رفتاري اين كشور تفاوت ماهوي با ديگر اعضاي اتحاديه داشته است. به هر حال بايد در انتظار اعلام پشيماني فرانسه و اثبات آن در عمل بود.
٭ استاد دانشگاه – حقوق بين الملل