جنوب سوريه؛ جولانگاه نظامي اسراييل يا خط مقدم درگيري‌هاي قومي؟
شام در آستانه رويارويي فرقه‌اي!
حملات هوايي شبانه اسراييل به سوريه موجب كشته شدن دست‌كم دو غير نظامي شد؛ اين در‌حالي است كه اسراييل مدعي است اين حملات را براي حفاظت از اقليت دروزي در برابر خشونت‌هاي دولتي انجام مي‌دهد؛ موضعي كه خود جامعه دروزي سوريه آن را رد كرده است. براساس گزارش‌ها، دست‌كم هشت نفر نيز در پي حدود ۱۵ حمله هوايي كه از بامداد شنبه چندين منطقه از جمله پايتخت سوريه، دمشق، را هدف قرار دادند، زخمي شده‌اند. ارتش اسراييل روز شنبه تاييد كرد كه «سايت نظامي، توپخانه ضدهوايي و زيرساخت‌هاي موشكي زمين به هوا در سوريه» را هدف قرار داده، اما جزييات يا مداركي در اين باره ارايه نكرد. اين حملات يك روز پس از آن انجام شد كه اسراييل حمله‌اي را در نزديكي كاخ رياست‌جمهوري سوريه انجام داد و بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل، مدعي شد كه اجازه نخواهد داد نيروهاي سوري در جنوب دمشق مستقر شوند. او همچنين مدعي شد كه اسراييل هيچ تهديدي عليه جامعه دروزي را تحمل نخواهد كرد.
فرصت‌سازي اسراييل
به گزارش خبرنگار الجزيره مستقر در سوريه، درگيري‌هاي اين هفته ميان نيروهاي طرفدار دولت و نظاميان دروزي در سوريه، بيش از ۱۰۰ كشته برجاي گذاشته است. عمران خان، خبرنگار الجزيره كه از حومه دمشق، منطقه جرمانا، جايي كه درگيري‌هايي ميان نيروهاي دولتي و جنگجويان دروزي روي داده، گزارش مي‌دهد، گفت روز شنبه آرامشي ناپايدار در منطقه برقرار بود. با اين حال خيلي‌ها كاملا در هراس بودند. نظاميان دروزي روز سه‌شنبه از چندين جهت به منطقه حمله كردند، اما نيروهاي امنيتي آنها را به عقب راندند و پس از آن براي دست‌كم دو روز مقررات منع رفت‌وآمد بر منطقه جرمانا برقرار بود. به گفته اين خبرنگار ميداني، در اين مدت هياتي از جامعه دروزي وارد منطقه شد تا به مردم اطمينان دهد كه امنيت بازخواهد گشت. در ادامه، او گزارش داد كه نيروهاي دولتي سوريه در دمشق و استان سويدا (كه مركز اصلي جامعه دروزي در جنوب كشور است) با رهبران دروزي توافق كرده‌اند تا امنيت را افزايش دهند و برخي سلاح‌هاي سنگين را از جنگجويان تحويل بگيرند. عمران خان در اين باره به شبكه خبري خود گفت: «براساس اين توافق، نيرويي محلي به جاي وزارت دفاع مسوول تامين امنيت در اينجا و در سويدا خواهد بود، اما به گفته منابع محلي جنگجويان مسلح عناصري خودسر از نيروهايي هستند كه با دولت بشار اسد مي‌جنگيدند. اين موضوع نگراني جدي ايجاد كرده، چون بسياري از مردم سوريه احساس مي‌كنند برخي گروه‌ها در تلاش‌اند با دامن زدن به تنش‌هاي فرقه‌اي، كشور را بي‌ثبات كنند. عمران خان همچنين افزود كه ادعاي اسراييل مبني بر حفاظت از دروزي‌ها، اعتماد سوري‌ها را جلب نكرده و به ترديدها دامن زده است. با اين همه به ادعاي منابع محلي، دروزي‌ها مي‌گويند مي‌توانند مساله را در داخل حل و فصل كنند و نيازي به دخالت اسراييل نيست. آنها همچنين به برخوردهاي تبعيض‌آميز با دروزي‌ها در خود اسراييل اشاره مي‌كنند، ازجمله تخريب خانه‌ها و جوامع‌شان براي احداث شهرك‌هاي غيرقانوني. حس غالب اين است كه نخست‌وزير اسراييل از اين موضوع براي تحت فشار گذاشتن رييس‌جمهور سوريه، احمد الشرع و حمله به اهداف داخل سوريه استفاده مي‌كند. روز شنبه، گير پدرسن، فرستاده ويژه سازمان ملل در امور سوريه، اعلام كرد «به شدت نقض مستمر و فزاينده حاكميت سوريه از سوي اسراييل، ازجمله حملات هوايي متعدد به دمشق و ديگر شهرها» را محكوم مي‌كند. با وجود محكوميت‌هاي بين‌المللي، ارتش اسراييل كه همچنان بخش‌هايي از سوريه ازجمله بلندي‌هاي جولان را در اشغال دارد، حملاتش را در سراسر كشور تا شهر الصور الكبري در استان سويدا ادامه داده است. عمار الحريري، يكي از فرماندهان نيروهاي امنيتي سوريه، گفت: «باوجود چالش‌ها، تهديدهاي خارجي و هواپيماهاي اسراييلي، ما حضور داريم و هيچ‌چيز نمي‌تواند مانع محافظت از مردم‌مان يا انجام وظيفه‌مان در قبال آنان شود.» سلمان عليوي، يكي از ساكنان اين شهر نيز گفت مردم پس از شنيدن توافق ميان دولت و رهبران دروزي احساس آرامش كردند.
آغاز نبرد فرقه‌اي در شام؟
همزمان نشريه وال استريت ژورنال به نقل از خبرنگار خود كه در شام مستقر است به حال و هواي سوريه در اين روزها اشاره كرده و در اين باره نوشت: روز جمعه‌اي كه گذشت در‌حالي كه صداي آژيرها به صدا درآمده بود، يك خودروي شاسي‌بلند سياه‌رنگ در خيابان‌هاي شهر اشرفيه صحنا مي‌تاخت و يك كاميون پر از افراد مسلح دنبالش حركت مي‌كرد. نيروهاي دولتي كنترل شهر را از گروه‌هاي مسلح پس گرفته بودند؛ گروه‌هايي كه طي دو روز، شهر را به ميدان نبردي فرقه‌اي تبديل كرده و ده‌ها نفر را كشته بودند؛ رخدادي كه ناتواني رهبران جديد سوريه در حفظ امنيت را براي همگان آشكار كرد. حالا، نمايندگان دولت آمده بودند تا به شهري كه همچنان با ترديد به آنها مي‌نگرد، وعده صلح بدهند. در تالار مذهبي بزرگي كه طنين صدا در آن مي‌پيچيد، دو مقام دولتي با لباس رسمي شانه به شانه رهبران مذهبي دروزي -با ريش‌هاي سفيد و كلاه‌هاي سنتي سفيد و قرمزشان- نشسته و از وحدت سخن مي‌گفتند. جميل مداور، عالي‌ترين مقام منطقه، گفت: «ما همه در يك كشتي هستيم. اگر خداي ناكرده اين كشتي غرق شود، همه‌مان غرق خواهيم شد.» به نوشته اين نشريه اين سخنان تازگي نداشت، اما اين‌بار با اقداماتي همراه شده بود. نظاميان دروزي سوريه كه بخش استراتژيكي از جنوب سوريه نزديك مرز اسراييل را كنترل مي‌كنند، تاكنون از پيوستن به ارتش ملي تحت رهبري دولت جديد شام خودداري كرده بودند، زيرا نگران بودند كه اين اقدام، جان جامعه‌شان را به خطر بيندازد. اما با بالا گرفتن خونريزي در اين هفته، رهبران محلي دروزي در اشرفيه صحنا راه ديگري را برگزيدند. در ازاي امتيازاتي از‌سوي دولت -ازجمله وعده تحقيق درباره نقض‌هاي صورت‌گرفته در جريان درگيري‌ها- آنها پذيرفتند كه سلاح‌هاي خود را تحويل دهند و برخي از نيروهايشان را در ارتش ادغام كنند. اين همان چيزي بود كه دولت ماه‌ها منتظر شنيدنش بود، اما بسياري از اقليت‌هاي ديني و قومي سوريه همچنان نسبت به رهبران جديد، بدبين هستند، به‌ويژه با توجه به موج‌هاي مكرر خشونت عليه اقليت‌ها، ازجمله دروزيان. اين هفته، يك فايل صوتي جعلي كه ادعا مي‌شود يكي از روحانيان دروزي در جريانش به مقدسات توهين كرده، افراط‌گرايان سني را به حمله عليه دروزيان -ازجمله در اشرفيه صحنا يا در جنوب دمشق- واداشت طبق گزارش «ديده‌بان حقوق بشر سوريه» مستقر در بريتانيا، در اين حملات دست‌كم ۱۰۱ نفر، ازجمله نيروهاي دولتي، جنگجويان دروزي و غيرنظاميان كشته شدند. در اشرفيه صحنا يا، شهري كه فرقه‌هاي مختلف براي مدت طولاني در آن همزيستي داشتند، خمپاره‌ها و گلوله‌ها به ساختمان‌ها اصابت كرد. پهپادها از آسمان حمله كردند و ساكنان در خانه‌ها پناه گرفتند، در‌حالي كه نظاميان دروزي محلي با نيروهاي دولتي و افراط‌گرايان مي‌جنگيدند. ائتلاف شورشياني كه دولت اسد را سرنگون كرد، شامل برخي گروه‌هاي افراطي است كه همچنان خارج از كنترل مركزي هستند و دولت جديد سوريه نيز در مهار آنها ناتوان است. به باور ناظران حوادث اين چند روز براي بسياري از سوري‌ها فراموش نشده، بلكه بسان زخم بازي است كه هر آن مي‌تواند زمينه را براي تشديد تنش هموار سازد.