نگاهي تحليلي به ناكامي جودوي ايران در رقابت‌هاي آسيايي
چطور از كشورهاي همتراز خود عقب افتاديم؟
ميثم عبداللهي
نتايج اخير تيم ملي جودوي ايران در مسابقات قهرماني آسيا، زنگ خطري جدي براي اين رشته المپيكي در كشورمان به صدا درآورده است. عدم نتيجه‌گيري مطلوب و تفاوت سطح جودوكاران جوان ايران با همتايان خود از كشورهايي چون ازبكستان، تاجيكستان و مغولستان، نمايانگر شكافي عميق است كه روز به روز در حال افزايش است. اين كشورها كه روزگاري رقباي همسطح ما محسوب مي‌شدند، امروز با بهره‌گيري از سيستم‌هاي نوين تحليلي و آموزشي، گام‌هاي بلندي برداشته‌اند و ما را پشت سر گذاشته‌اند. كشورهاي عربي مانند امارات متحده عربي، بحرين و حتي لبنان با استفاده از ورزشكاران روس و گرجستاني در جودوي آسيا و جهان مدال كسب مي‌كنند. سوال اساسي اينجاست: چه عواملي باعث اين اختلاف سطح شده و چگونه مي‌توان اين روند را معكوس كرد؟
در عصر حاضر كه دنياي ورزش به سمت هوشمندي و استفاده از علم داده پيش مي‌رود، ورزش جودو نيز از اين قاعده مستثني نيست. جاي خالي يك سيستم جامع و يكپارچه براي جمع‌آوري، پردازش و تحليل داده‌هاي مسابقات داخلي جودو به شدت احساس مي‌شود؛ سيستمي كه مي‌تواند تصويري دقيق از وضعيت حال جودوكاران، نحوه تمرين، كيفيت آموزش، عملكرد مربيان و همچنين زيرساخت‌ها و استعدادهاي اين رشته المپيكي در سطح كشور ارايه دهد. آنچه در ميادين مسابقه رخ مي‌دهد، آينه‌اي از واقعيت‌هاي پنهان در زيرساخت‌هاي ورزشي ماست. در سال‌هاي اخير ديده‌ايم كه جودوكاران كشورهايي كه سيستم‌هاي تحليل داده را به خدمت گرفته‌اند، پيشرفت‌هاي چشمگيري داشته‌اند. اين در حالي است كه ما هنوز در مرحله گذار از روش‌هاي سنتي به مدرن قرار داريم. جمع‌آوري نظام‌مند داده‌هاي مسابقات داخلي جودو مي‌تواند دريچه‌اي جديد به روي مربيان، ورزشكاران و مديران ما بگشايد. اين داده‌ها مي‌توانند به ما بگويند:
كدام تكنيك‌ها بيشترين درصد موفقيت را در مسابقات دارند؟
چه الگوهاي رفتاري در جودوكاران موفق ديده مي‌شود؟
مربيان كدام سبك‌ها و مكاتب، نتايج بهتري كسب مي‌كنند؟
استعدادها در كدام مناطق جغرافيايي كشور متمركز هستند ؟
روند عملكرد جودوكاران در طول زمان چگونه است؟
امروز، مربيان ما اغلب بر اساس تجربيات شخصي و مشاهدات محدود در مسابقاتي كه مي‌بينند، تصميم مي‌گيرند. جودوكاران حرفه‌اي ما نيز بدون دانستن نقاط ضعف و قوت خود از منظر آماري به مصاف حريفان مي‌روند. اين در حالي است كه رقباي بين‌المللي ما در كنار هزينه‌هايي مثل جذب ورزشكاران با مليت‌هاي ديگر با تكيه بر تحليل‌هاي دقيق داده‌محور، برنامه‌هاي تمريني هدفمندي طراحي مي‌كنند. براي مثال اگر بدانيم يك جودوكار در ۶۰ درصد مبارزات خود با تكنيك اوچي ماتا امتياز كسب مي‌كند، اما در مقابل تكنيك‌هاي سئوي ناگه آسيب‌پذير است، مي‌توانيم برنامه تمريني او را متناسب با اين داده‌ها بهينه‌سازي كنيم .
مربيان و تيم فني نقش بي‌بديلي در شكل‌گيري نسل آينده جودوكاران دارند. سيستم تحليل داده مي‌تواند به آنها كمك كند تا با بررسي داده‌هاي مربوط به جودوكاران موفق، الگوهاي موفقيت را شناسايي كنند و مي‌توان بر اين اساس الگوهاي تمريني و تكنيكي موثر را استخراج كرد. اگر داده‌ها نشان دهند كه جودوكاران ايراني در يك تكنيك خاص عملكرد ضعيفي دارند، مي‌توان برنامه‌هاي آموزشي را متناسب با آن اصلاح كرد، در حالي كه در حال حاضر چنين امكاني وجود ندارد و تمامي تحليل‌ها براساس مشاهدات ميداني صورت مي‌گيرد. حتي با تحليل و بررسي روند عملكرد جودوكاران در طول زمان، مي‌توان اثربخشي روش‌هاي مربيگري را سنجيد.
سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي جودو نيازمند تصميماتي آگاهانه است. داده‌هاي مسابقات داخلي مي‌توانند نقشه راهي براي توسعه زيرساخت‌ها فراهم كنند. همچنين با تحليل اين داده‌ها مي‌توان:
كانون‌هاي استعداد را شناسايي كرد: مناطقي كه بيشترين استعدادها را پرورش مي‌دهند، مي‌توانند اولويت دريافت امكانات بيشتر باشند.
شيوه‌هاي استعداديابي را بهبود بخشيد: با بررسي ويژگي‌هاي مشترك جودوكاران موفق در رده‌هاي سني پايين، مي‌توان معيارهاي دقيق‌تري براي استعداديابي تدوين كرد.
سرمايه‌گذاري هدفمند انجام داد: به جاي توزيع يكسان منابع، مي‌توان بر اساس نيازهاي واقعي كه از داده‌ها استخراج مي‌شوند، سرمايه‌گذاري كرد.
با استفاده از شاخص‌هاي كمي و كيفي دقيق و مبتني بر داده‌هاي مسابقات داخلي، فدراسيون مي‌تواند تصويري واقعي از وضعيت جودوي كشور داشته باشد و روند پيشرفت يا افت را رصد كند. اين امر به فدراسيون امكان تصميم‌گيري‌هاي آگاهانه براي برنامه‌هاي آموزشي و توسعه‌اي مي‌دهد. بهره‌گيري از داده‌هاي عملكردي واقعي جودوكاران جوان، فرآيند استعداديابي را علمي‌تر كرده و پايه‌هاي توسعه پايدار اين ورزش را مستحكم مي‌سازد. دسترسي به داده‌ها و آناليز علمي سبك‌هاي مختلف جودو، دانش مربيان را افزايش داده و آنها را قادر مي‌سازد روش‌هاي آموزشي كارآمدتري اتخاذ كنند. تحليل داده‌ها امكان شناسايي علمي تكنيك‌هاي موثر را فراهم مي‌آورد. همچنين منبع ارزشمندي براي پژوهش‌هاي علمي در اختيار دانشگاهيان قرار مي‌دهد. علاوه بر اين، تكيه بر داده‌هاي دقيق، امكان توليد محتواي جذاب براي رسانه‌ها را فراهم مي‌كند كه به افزايش محبوبيت جودو كمك خواهد كرد.
پياده‌سازي يك سيستم جامع تحليل داده براي مسابقات داخلي جودو، نه تنها به بهبود عملكرد جودوكاران فعلي كمك مي‌كند، بلكه مسير توسعه پايدار و نظام‌مند اين رشته را براي سال‌هاي آينده هموار مي‌سازد. با بهره‌گيري از الگوريتم‌هاي تحليل داده، مي‌توانيم جودوكاران را با شبيه‌سازي شرايط رقابتي و تمركز بر نقاط ضعف شناسايي شده، براي حضور موثر در ميادين بين‌المللي آماده كرده و منحني پيشرفت آنها را با شاخص‌هاي كمّي و كيفي استاندارد به صورت مستمر پايش كنيم. با داشتن سيستم تحليلي امكان تدوين برنامه‌هاي استراتژيك فدراسيون بر پايه داده‌هاي معتبر و مدل‌هاي پيش‌بيني علمي را فراهم مي‌آورد و مربيان را با ابزارهاي مدرن تحليلي و متدولوژي‌هاي نوين آموزشي آشنا مي‌كند كه نتيجه آن، انتقال از رويكردهاي سنتي و تجربي به سمت مربيگري مبتني بر شواهد خواهد بود.
با بهره‌گيري از داده‌هاي دقيق و ساختاريافته مي‌توانيم به ديدگاهي جامع و واقع‌بينانه نسبت به وضعيت جودوي كشور دست يابيم. در دنيايي كه ورزش قهرماني به سمت علمي شدن پيش مي‌رود، نمي‌توانيم همچنان به روش‌هاي سنتي وابسته بمانيم. جمع‌آوري و تحليل داده‌هاي مسابقات داخلي جودو، گامي ضروري براي نزديك شدن به استانداردهاي جهاني است. اين مسير اگرچه ممكن است در ابتدا دشوار به نظر برسد، اما بي‌ترديد آينده‌اي روشن براي جودوي ايران رقم خواهد زد. زمان آن رسيده كه با بهره‌گيري از فناوري و علم داده، افق‌هاي جديدي را براي اين رشته ارزشمند المپيكي در كشورمان ترسيم كنيم. اميد است با همكاري تمامي دست‌اندركاران، شاهد پياده‌سازي چنين سيستمي و شكوفايي هر چه بيشتر جودوي ايران باشيم.