خصوصي‌سازي يا بازتوليد انحصار
واگذاري سايپا در لبه تيغ
وحيد شقاقي شهري
يكي از مهم‌ترين و اصلي‌ترين چالش‌هاي اقتصاد ايران كه به رشد منفي بهره‌وري و زيان‌ده شدن صنايع كشور دامن زده، عدم رقابت‌پذيري اقتصاد ملي است. متاسفانه بخش صنعت كشور همانند بخش خودروسازي نيز از انحصار و عدم رقابت‌پذيري رنج مي‌برد و صنعت خودروسازي كشور به صورت انحصاري و تحت مديريت غيرمستقيم دولت اداره مي‌شود و منافع كلان اعم از مالي و استخدام‌هاي بي‌رويه طي دهه‌هاي اخير نصيب عده‌اي كرده است و همچنان مقاومت‌هاي سنگين فراروي واگذاري بخش خودروسازي كشور وجود دارد. متاسفانه مديريت سايه‌اي دولت و دخالت‌هاي نهادهاي مختلف در اركان خودروسازي كشور موجب شده اين صنعت به شدت زيان‌ده شود و توانايي رقابت را با خودروسازي‌هاي كشورهاي همسايه نداشته باشد. گاهي برخي برخوردار از رانت با ادبيات بسيار خوشايند و انحراف افكار عمومي و قرباني كردن واقعيت‌ها و حقايق، بر تداوم وضعيت كنوني صنعت خودروسازي و جهت تداوم بهره‌مندي از رانت‌ها اصرار دارند. بنابراين رقابت‌پذيري صنعت خودروسازي كشور و حذف مديريت ناسالم و رانتي دولتي يك ضرورت است. تجربيات جهاني نيز بر همين مساله صحه دارد به‌طوري كه جز واگذاري صنعت خودروسازي به بخش خصوصي واقعي، هيچ چاره‌اي براي بهبود عملكرد و خروج از زياندهي و افزايش رضايتمندي عمومي وجود ندارد.
البته در خصوصي‌سازي واقعي بايد دقت شود كه از تجربيات شكست خصوصي‌سازي سال‌هاي اخير درس گرفته شود كه گرفتار شبه دولتي‌ها و نفوذ برخي نهادهاي سايه‌اي نشد و بخش خصوصي واقعي مديريت را برعهده بگيرد. با اين حال جهت واگذاري سايپا به بخش خصوصي واقعي كه يك ضرورت است، بايد الزامات واگذاري رعايت شود. اولين الزام در نحوه مذاكره است. به نظرم بهترين روش واگذاري به صورت مذاكره است و نه از طريق بورس. در روش مذاكره، انتخاب تيم مديريتي خبره و اهل دانش و واگذاري تدريجي در صورت تحقق اهداف واگذاري مهم است. واگذاري به تيم مديريتي خبره با قيمت‌هاي تخفيفي كليدي است كه تجربه كشورهاي موفق نيز همين بوده است. شايد واگذاري تدريجي سهام با شرط تحقق اهداف همچون ارتقاي كيفيت و اشتغال و توليد و با تخفيف مناسب راهكار مناسب است. ولي هيات واگذاري بايد مراقب باشد در اين خصوص گرفتار شعارهاي فريبنده نشود و بر تجربه موفق جهاني تكيه زده و از روش مذاكره تدريجي و با تخفيف مناسب استفاده كند تا مديريت فهيم شكل گيرد و رانت‌ها حذف و از زياندهي شركت كاسته شود. در ضمن بايد مراقبت شود نهادهاي سايه‌اي در قالب شبه دولتي‌ها و افراد سفارش شده پشت پرده نتوانند مجدد بر مديريت سايپا سيطره داشته باشند و بخش خصوصي واقعي بتواند بر اركان مديريتي تكيه زند. با توجه به گستره واگذاري و ارزشمندي آن، بديهي است لابي‌هاي شديدي شكل بگيرد و نهاد واگذاري دولت با حمايت رهبري و سران قوا بايد مراقبت كند رقابت‌پذيري واقعي شكل بگيرد و تجربه تاسف‌بار واگذاري‌هاي سال‌هاي اخير در ظهور مديريت‌هاي سايه‌اي و شبه دولتي و غيرواقعي مجدد شكل نگيرد كه خود داستان غم‌انگيز ديگري رقم خواهد زد.اقتصاددان