برند تهران!
بهروز مرباغي
در ادبيات مدرن معماري و شهرسازي، به ويژه در بحث «توسعه راهبردي شهر» اين اصل مهم مورد تاكيد قرار مي‌گيرد كه در جهان نه چندان دور آينده، شهر يا جهاني است يا اصلا شهر نيست. بر اين پايه، شهر بايد چيزي براي مبادله با شهرهاي ديگر داشته باشد وگرنه رو به فنا مي‌رود. اما آن چيزي كه شهر بايد براي مبادله داشته باشد، چيست؟ نفت، پسته، فرش، خودرو يا هر كالاي ديگر؟ ولي موضوع به اين سادگي نيست. اگر بحث تبادل كالا و خدمات باشد، هر آن ممكن است شهري ديگر به رقابت با اين شهر، بازار را با قيمت‌شكني يا هر شگرد ديگر در اختيار بگيرد و اين شهر را خلع سلاح كند. شهر بايد چيزي داشته باشد كه تا حد ممكن عام و شكننده نباشد. بر اين اساس است كه اين روزها بحث برندينگ، بحث داغ جوامع است، گويي شهر بايد به مثابه يك «شخصيت» وارد بده‌بستان با شهرهاي ديگر شود نه به عنوان يك فروشنده! اينجاست كه بحث هويت و يگانگي شهري مطرح مي‌شود. اگر بحث را با موضوع تهران پيش ببريم بايد ببينيم برند تهران چه مي‌تواند باشد. مي‌دانيم كه اين بحث چند سالي است بين مديران از يك سو و كارشناسان از سوي ديگر مطرح است. اما ما بر اين باوريم برند تهران نه اقتصاد و بازار آن است، نه «كلان» بودنش و نه كالبد و سيماي شهري آن. چيزي كه تهران را تهران كرده، حاصل تلخ و شيرين‌هاي متوالي و رنگارنگ در دو، سه سده گذشته است. در اين مدت تهران تبديل به سرپناه و مامن اقوام و مشرب‌ها و مناسك مختلف اجتماعي شده است. جمعيت يكصدوپنجاه هزار نفري دوره ناصري تهران امروز به حدود نه ميليون نفر رسيده است، يعني حدود 60 برابر. بالطبع اين افزايش جمعيت حاصل طبيعي زاد و ولد نيست. حاصل كوچ و مهاجرت افراد از كنج و گوشه كشور به تهران است. با كمي تساهل مي‌توانيم بپذيريم اين شهر آيينه تمام‌نماي مردم ايران است. تعصب محلي ندارد و پذيراي همه مردم از هر جاي عالم است. علاوه بر آن، به دليل ماموريت سياسي، تهران پذيراي نمايندگان سياسي و فرهنگي تمام كشورهاي جهان است. اين يعني نهايت ظرفيت براي تحمل يكديگر و بستري براي بده‌بستان فرهنگي. پس، برند تهران مي‌تواند «مدارا» باشد. شهري است بر اساس مدارا و مشاركت ملي و جهاني. اين ويژگي را در طول حداقل دويست سال تمرين كرده و امروز مفتخر به آن است. بنابراين تهران در افق آينده شهرهاي جهاني چيزي دارد كه شكننده نيست و در ترازوي رقابت و قيمت‌شكني نمي‌افتد. پس مي‌تواند وارد بده‌بستان با شهرهاي جهاني شود، با آنها كوپل تشكيل دهد بي‌آنكه شخصيت خود را از دست دهد. آيا چنين شهري را مي‌توان جابه‌جا كرد؟ اين تاريخ و اين ملات انسجام اجتماعي و اين برند را مي‌شود به مكاني ديگر منتقل كرد؟ پايتخت ايران همين جاست، تهران.معمار و مدرس دانشگاه