ندا جعفري| با افزايش محدوديت‌هاي انرژي، قيمت‌گذاري دستوري و ركود بازار، صنعت سيمان به نقطه هشدار رسيده است. به گفته دبير انجمن صنفي صنعت سيمان كشور قطعي برق و سوخت در فصول مختلف يكي از اصلي‌ترين و مهم‌ترين چالش‌هاي صنعت سيمان به‌شمار مي‌رود كه متاسفانه در فصل‌هاي زمستان و تابستان به دليل كاهش و افزايش دما، صنعت سيمان با كاهش گاز و قطعي برق مواجه مي‌شود. اين مشكل تا حدود زيادي در ميزان توليد اين محصول دخيل بوده و حجم توليد را كاهش مي‌دهد. همچنين نوسان و تغيير نرخ ارز تمامي صنايع و همچنين اقتصاد كل كشور را تحت تاثير قرار مي‌دهد كه صنعت سيمان نيز از اين قاعده مستثني نيست و چالش بزرگ ديگر اين صنعت عدم نوسازي و بازسازي خطوط توليد است.
قطعي گاز و برق؛ دو چالش همزمان
علي‌اكبر الونديان، دبير انجمن صنفي صنعت سيمان كشور، با اشاره به مشكلات فزاينده تأمين انرژي در اين صنعت مي‌گويد: در حال حاضر حدود ۷۵ درصد گاز مورد نياز واحدهاي سيماني با محدوديت مواجه است و فقط ۲۵ درصد آن تأمين مي‌شود. اين در حالي است كه در تابستان‌ها معمولا با محدوديت گاز مواجه نمي‌شويم.
او اضافه مي‌كند: در كنار گاز، برق هم دچار محدوديت است؛ اكنون فقط حدود ۳۰ درصد برق مورد نياز واحدها تأمين مي‌شود و اين يعني حدود ۷۰ درصد برق مصرفي در محدوديت قرار دارد. همين موضوع باعث مي‌شود كه كارخانه‌ها به‌طور گسترده از سوخت مازوت استفاده كنند؛ سوختي كه به دليل تحميل هزينه حمل گران‌تر است و عملا هزينه سوخت را حدود ۱۰۰ درصد افزايش مي‌دهد.
فصل ذخيره‌سازي يا فصل اضطرار؟
الونديان تأكيد مي‌كند: در شرايط فعلي، كه بايد فصل ذخيره‌سازي سوخت براي زمستان باشد، ناچار مي‌شويم از مازوت براي توليد فعلي استفاده كنيم و توان ذخيره‌سازي را مي‌گيرد. اين اتفاق هم تاب‌آوري آينده را تهديد مي‌كند و هم فشار مالي مضاعفي را به صنعت وارد مي‌سازد.
اختلال ناگهاني برق و التهاب در بازار
او با اشاره به قطع ناگهاني برق در ۲۴ ارديبهشت ماه مي‌گويد: بدون هيچ‌گونه اطلاع‌رساني قبلي و با هشدار پيامكي يك ساعته، برق صنعت سيمان ۹۰ درصد محدود و به عبارتي قطع شد. همين مساله باعث كاهش شديد توليد و اختلال در تحويل سيمان به بازار شد. نتيجه‌اش، افزايش ناگهاني قيمت‌ها بود. بازار طي ۱۰ روز توقف كارخانه‌ها دچار تنش شد تا اينكه به تدريج توليد به مدار برگشت و با همراهي صنعت و عرضه بالاي سيمان التهاب آرام گرفت اما ادامه سختگيري‌ها تامين نقدينگي و توان اداره كارخانه‌ها را به خطر انداخته است.
دبير انجمن سيمان كشور مي‌افزايد: بازار سيمان اكنون دچار ركود نسبي است. از يك سو توليد كاهش يافته و از سوي ديگر، مداخلات دولت در بازار از طريق اعمال مقررات سختگيرانه در سامانه جامع تجارت و ايجاد محدوديت خريد در كدهاي معاملاتي خريداران، به كاهش فروش و افت تقاضا دامن زده به‌طوري كه حدود ۱۸ درصد كاهش فروش در سه ماهه اول سال را تجربه كرديم كه بسيار نگران‌كننده است.
كاهش توليد در سه‌ماهه نخست سال
الونديان با اشاره به آمارهاي رسمي عنوان مي‌كند: در سه ماهه نخست امسال، توليد حدود ۱۰درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته كاهش داشته كه اين افت توليد، طبيعتا فروش را هم تحت تأثير قرار مي‌دهد و بر مصرف داخلي و صادرات اثر منفي مي‌گذارد.
وي ادامه مي‌دهد: قيمت‌گذاري دستوري و اعمال مقررات سختگيرانه در كنار محدوديت انرژي باعث شده صنعت سيمان به آستانه كاهش تاب‌آوري برسد. وقتي كارخانه‌ها هم كاهش توليد دارند و هم مجاز نيستند قيمت را متناسب با هزينه‌ها تنظيم كنند، امكان تأمين نقدينگي لازم براي ادامه فعاليت از بين مي‌رود.
سيمان؛ تنها ۲ درصد بهاي ساخت‌وساز است
الونديان درباره تصورات غلط رايج در جامعه مي‌گويد: در حالي كه تصور عمومي اين است كه گراني سيمان موجب گراني مسكن مي‌شود، واقعيت اين است كه سيمان تنها حدود ۲ درصد از قيمت تمام‌شده ساختمان را تشكيل مي‌دهد. با كنترل شديد قيمت سيمان، در واقع داريم كل صنعت را قرباني يك تصور نادرست مي‌كنيم.
وي تأكيد مي‌كند: صنعت سيمان نيازمند نوسازي و سرمايه‌گذاري در حوزه انرژي‌هاي تجديدپذير است. دودكش‌هاي اين صنعت مي‌توانند با نصب نيروگاه‌هاي بازيافت حرارتي بدون مصرف سوخت اضافي، ۳۰ درصد برق كارخانه را تأمين كنند و به علاوه به كاهش مصرف آب در اين صنعت كمك كنند. اما با وضعيت كنوني و فقدان منابع مالي، امكان چنين سرمايه‌گذاري‌هايي از بين رفته است.
خطرتبديل شدن به واردات در كمين است
الونديان هشدار مي‌دهد: ظرفيت اسمي توليد سيمان كشور ۹۰ ميليون تن است. اما در سال گذشته به دليل ناترازي انرژي ۷۲ ميليون تن توليد كرديم و در سه ماهه نخست امسال نيز ۱۰ درصد افت توليد نسبت به سه ماهه سال گذشته ثبت شده است. با توجه به اينكه مصرف داخل حدود ۶۶ ميليون تن است اگر اين روند تشديد محدوديت و اعمال فشارهاي مختلف به صنعت ادامه يابد، ممكن است در آينده به واردكننده سيمان تبديل شويم؛ آن‌هم در شرايطي كه قيمت سيمان در كشورهاي همسايه حدود ۸۰ دلار در يك تن است كه بسيار بالاتر از داخل است. ما نبايد اجازه دهيم تجربه بحران برق، اين‌بار در صنعت سيمان تكرار شود و بسيار ضروري است توجه بيشتري به اين صنعت شود.
ركود صنعت سيمان ادامه دارد
محمدعلي بد، كارشناس صنعت سيمان با اشاره به وضعيت توليد و تجارت اين كالا طي سه ماهه ابتدايي سال ۱۴۰۴ به «اعتماد» مي‌گويد: صنعت سيمان همچنان با همان روند سال گذشته پيش مي‌رود و تغيير محسوسي در مسير توليد يا صادرات مشاهده نشده است، البته برخي مسائل سياسي و زيرساختي نظير جنگ، مشكلات انرژي و كمبود نيروي انساني، بر روند كلي اثرگذار بوده‌اند.
او توضيح مي‌دهد: در حال حاضر، صادرات سيمان به افغانستان و برخي كشورهاي آسياي ميانه ادامه دارد و اين بازارها همچنان فعالند. قيمت‌ها در اين مناطق به‌طور نسبي مناسب هستند و صادرات از شمال كشور نيز نسبت به گذشته بهبود يافته است.
وی تأكيد مي‌كند: اگرچه صادرات سيمان جريان دارد، اما صنعت سيمان وابستگي بالايي به بازار داخل دارد و نمي‌توان روي بازارهاي صادراتي به عنوان نجات‌دهنده اصلي حساب كرد. به گفته او، موقعيت جغرافيايي و هزينه حمل، اين محصول را بيشتر به يك كالاي محلي (لوكال) تبديل كرده است.
كاهش مصرف داخلي هشدار نسبت به ركود ساخت‌وساز
اين فعال صنفي تصريح مي‌كند: مصرف سيمان نسبت به سال گذشته افت پيدا كرده است و همين موضوع نشان‌دهنده ركود جدي در بخش ساخت‌وساز است و برآورد ما اين است كه ساخت‌وساز در كشور حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد كاهش يافته و همين مساله باعث افت تقاضا براي سيمان شده است.
به گفته محمدعلي بد، يكي از اتفاقات تأثيرگذار در اين كاهش، خاموشي‌هاي برق در واحدهاي صنعتي طي فصل بهار بوده است. او در اين خصوص مي‌گويد: توليد سيمان در سه ماهه ابتدايي سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵ درصد كاهش داشته است و دليل اصلي آن نيز قطعي مكرر برق در كارخانه‌هاست و با توجه به هشدارهايي كه درباره كمبود گاز در پاييز و زمستان داده مي‌شود، اين وضعيت ممكن است تكرار شود.
بحران نيروي كار در بخش ساختمان
او به مشكل كمبود كارگر در بخش ساختماني نيز اشاره مي‌كند و مي‌گويد: بسياري از كارگران افغان كه پيش‌تر در بخش حمل‌ونقل و تخليه سيمان فعال بودند، به دلايل مختلف به افغانستان بازگشته‌اند يا از كشور خارج شده‌اند. همين مساله باعث اختلال در پروژه‌هاي عمراني و ساختماني شده است. برخي فروشندگان سيمان مي‌گويند كه براي تخليه بار، كارگر ندارند و برخي سازندگان از اين مي‌گويند كه چندين بار كارگر جايگزين كرده‌اند ولي مجددا با كمبود نيرو مواجه شده‌اند.
بلاتكليفي سياسي، مانع سرمايه‌گذاري
بد با انتقاد از فضاي بلاتكليف سياسي و اقتصادي كشور، تأكيد مي‌كند: در حال حاضر، سرمايه‌گذاران نمي‌دانند بايد خود را براي توافق سياسي، تشديد تحريم يا حتي جنگ آماده كنند. اين بلاتكليفي باعث مي‌شود كه تصميم‌گيري‌هاي اقتصادي به تأخير بيفتد. بسياري از فعالان بازار دست نگه داشته‌اند و اين توقف تصميم‌گيري براي توليد، اقدامي پرهزينه و خطرناك است. او همچنين به شاخص شامخ توليدكنندگان اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: شاخص مديران خريد به عدد ۴۲ درصد رسيده كه نشانه‌اي جدي از افت فعاليت و كاهش انگيزه سرمايه‌گذاري در اقتصاد كشور است.
بد درباره چشم‌انداز پيش‌رو نيز مي‌گويد: با توجه به كمبود برق، گاز و سوخت، پيش‌بيني مي‌كنيم كه تقاضا در بازار به‌طور مصنوعي كنترل و متعادل شود. اين ناترازي در حوزه انرژي در حال حاضر بزرگ‌ترين تهديد براي صنعت سيمان است. او در پايان تأكيد مي‌كند: مسكن مي‌تواند موتور محرك خروج از ركود در صنعت سيمان باشد. هم عرضه مسكن با مشكل مواجه شده و هم ساخت‌وساز متوقف مانده است. سيمان، ماده اوليه حياتي در سازندگي است و اگر بخش مسكن فعال شود، ساير حوزه‌هاي اقتصادي نيز از اين حركت بهره‌مند خواهند شد.