طي‌الارض در بستر واقعيت مجازي
مهدي دهقان‌منشادي
انسان خردمند از زماني كه توانست اولين بار فناوري‌هاي نخستين را عصاي دست خود سازد و در سايه آن امورات زندگي خود را آسان‌تر پيش ببرد تا هزاران سال بعد در اسارت زمان و مكان باقي مانده بود. هوشمندي، خلاقيت و نوآوري‌هاي بشري در طول زمان باعث سست شدن بندهاي اسارت جغرافيايي شد و كم‌كم محدوديت جابه‌جايي را از ميان برداشت. انسان پابرهنه به مدد پوشيدن نخستين پاي‌افزارها و مصونيت يافتن از زخم كف پا توانست بر سرعت و مسافت راه رفتن روزانه خود بيفزايد و وسعت بيشتري از زمين را زير پا رد كند. اهلي كردن حيوانات و سواري گرفتن از آنها به يك‌باره ميدان حركتي او را چند برابر كرد. اختراع چرخ حدود 6 هزار سال پيش بشر را قادر ساخت تا در محيط پيرامون خود به گونه‌اي آسان‌تر گشت و گذار كند و با آن ساخت وسايل نقليه مجهز بعدي را پايه‌گذاري كرد.
تلاش‌هاي انسان باعث شد تا پا از حيطه خشكي بيرون بگذارد و ساخت كشتي‌هاي بادباني انسان را قادر ساخت تا به سرزمين‌هايي فراتر از محيط خود سفر كند. بعدها با اختراع ماشين بخار در قرن هفدهم سرعت جابه‌جايي و سير و سياحت آدمي روي سياره زمين بيشتر و بيشتر شد. انسان كه توانسته بود با تربيت پرندگان پيام‌رسان با آشنايان خود در سرزمين‌هاي مجاور خود ارتباط برقرار كند و بدون نياز به پيك سواره پيغام خود را به نقاط دور بفرستد به يك‌باره به كمك فناوري سيم و مغناطيس موفق شد پيام‌هاي خود را مخابره كند. گراهام بل و دوستش واتسن در سال 1875 با اختراع تلفن نخستين ارتباطات فناورانه و شگفتي‌ساز را به وجود آوردند و آدمي توانست در يك لحظه به‌طور مستقيم با فرد ديگري با فاصله دور صحبت كند و از اوضاع و احوال نقطه‌اي ديگر اطلاع يابد. برادران رايت هواپيما را در سال 1903 به وجود آوردند تا روياي ديرينه پرواز اتفاق بيفتد و انسان با تعدي در فضايي كه پيش از اين گمان مي‌رفت قلمروي صرف خدايان است، توانست در زمان كوتاهي مسافت طولاني را بپيمايد. ظهور اينترنت در دهه 1950 و موبايل در دهه 1980 و متعاقب آن شكل‌گيري شبكه‌هاي اجتماعي متعدد حضور مجازي و گسترده انسان را در مكان‌هاي ديگر و در زماني كوتاه فراهم كرد.
از دهه 1960 و با ظهور قدرتمند فناوري واقعيت مجازيVirtual Reality (به اختصار VR) انسان براي اولين‌بار توانست به‌طور مجازي و به گونه‌اي شبيه‌سازي شده در خانه خود به ناگهان در محيط ديگري قرار گيرد. پيش از اين در ادبيات عرفان و دين به مواردي اشاره شده است كه برخي عرفا و علماي حق‌بين توانسته بودند طي‌الارض يا دورنوردي كرده و مسافتي را در مدت كوتاهي طي كنند. روايت‌هايي وجود دارد كه آشيخ غلام‌رضا فقيه خراساني عالم وارسته يزدي در مدت كوتاهي مي‌توانست فاصله بين دو نقطه را در كوتاه‌ترين زمان طي كند و در محيط ديگري حضور يابد. فناوري واقعيت مجازي اين امكان را براي همگان فراهم ساخته تا به صورت مجازي طي‌الارض كرده و آدمي بتواند در اتاق خانه خود با استفاده از عينك‌هاي مخصوص و با ايجاد يك محيط سه بعدي شبيه‌سازي شده در مكان ديگري قرار بگيرد و آن مكان را ببيند و تجربه كند. سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان يزد با همكاري يكي از شركت‌هاي فناور استان و با انجام مطالعات و همگام با فناوري‌هاي جديد توانسته است با استفاده از فناوري واقعيت مجازي شرايطي را فراهم كند تا افراد بتوانند برخي پروژه‌ها، جاذبه‌ها و رويدادهاي استان را به گونه‌اي مجازي بازديد كنند. در حال حاضر اين امكان فراهم شده تا مهمانان سازمان مديريت از ساير استان‌ها بتوانند با زدن عينك مخصوص واقعيت مجازي از قسمتي از شهرك صنعتي يزد، بندر خشك پيشگامان، يكي از گلخانه‌هاي مجهز استان، دخمه زرتشتيان، درياچه پساب، بخشي از بافت قديم و نيز مراسم نخل‌برداري ظهر عاشورا در حسينيه شاه ولي تفت ديدن كنند. مزيت اين فناوري اين است كه علاوه بر آنكه بعد مسافت و هزينه‌هاي سفر را حذف مي‌كند به مهمانان امكان مي‌دهد تا در زمان كمتر از يك ساعت همه موارد را مشاهده كرده و با توجه به زمان محدودي كه دارند انتخاب كنند كدام مورد را تمايل دارند تا به‌طور واقعي بازديد كنند. همچنين رويدادي مانند نخل‌برداري ظهر عاشورا در محيط حسينيه شاه ولي كه فقط يك‌بار در سال قابل ديدن است اين امكان را به هر كسي مي‌دهد تا در هر زمان از سال از شكوه و معنويت اين مراسم بهره ببرد. اين فناوري علاوه بر جنبه‌هاي تفريحي و اطلاع محوري خود به نوعي توانسته است بندهاي اسارت جغرافيايي را به گونه‌اي مجازي سست كرده و واقعيت را در دنياي آزاد اطلاعات پيش چشم بكشاند.