مروري بر آثاري كه واقعه تاريخي 28 مرداد را داستاني كردند
كودتا در آينه داستان و رمان
كودتاي 28 مرداد 32 از وقايعي است كه با گذشت بيش از 70 سال هنوز دستمايه آثار ادبي و داستاني قرار مي‌گيرد. خبرگزاري ايسنا در گزارشي به آثاري پرداخته كه اين موضوع را دستمايه ادبيات داستاني قرار دادند. اين گزارش از رمان ابوتراب خسروي آغاز كرده: «نويسنده در «ملكان عذاب» سراغ سه نسل از يك خانواده رفته كه هر كدام راوي سرنوشت خود و ديگري‌اند و راوي ديگراني كه سرنوشت‌شان به نوعي با سرنوشت آنها گره خورده است. او در اين رمان از خلال روايت راويان به گذشته دور تاريخي و فرهنگي نقب زده است، گذشته‌اي همچنان حاضر در زندگي جمعي و فردي ما كه شكل حضورش آن را به كابوسي شبيه مي‌كند؛ كابوسي كه از يك منظر، تعبيرش مي‌تواند كودتاي ۲۸ مرداد باشد كه بستر بخشي از وقايع «ملكان عذاب» است.» در ادامه گزارش مي‌خوانيد: رمان «طبل آتش» علي‌اصغر شيرزادي در دو بخش شيراز و تهران نگاشته شده كه مربوط به نسلي است كه جواني را با يأس در سال‌هاي پس از كودتاي ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مي‌گذراند و از دهه ۵۰ عبور مي‌كند و به انقلاب ۱۳۵۷ مي‌رسد. حوادث و وقايع اين رمان، در دو فضاي قبل و بعد از انقلاب، توصيف مي‌شود. دو شخصيت اصلي، گونه‌اي ديگر از عشق و زندگي را در جامعه قبل از انقلاب تجربه مي‌كنند... اين رمان توصيف طبقات فرودست و متوسط جامعه در دو فضاي متفاوت و روايتي ديگر از دلدادگي، زندگي و تحول است. «رازهاي سرزمين من» رضا براهني هم كه حول رخدادهاي مهم ايران معاصر مي‌چرخد، دامنه‌اش از سر برآوردن فرقه دموكرات در آذربايجان و حضور مستشاران امريكايي در ايران تا كودتاي ۱۳۳۲، رفتن شاه و درنهايت پيروزي انقلاب را دربر مي‌گيرد. قهرمان اينكه شاهد ترور يك افسر امريكايي بوده تا پيروزي انقلاب در زندان به‌سر مي‌برد.
او بعد از انقلاب به دنبال تهمينه خواهرزن تيمسار شادان است. اين تيمسار از شخصيت «سرتيپ مهرداد» كه زماني رييس ساواك تبريز بود و در شيراز كشته شد، گرته‌برداري شده است. «رازهاي سرزمين من» را يكي از پرشخصيت‌ترين رمان‌هاي فارسي مي‌دانند كه راوي واحدي نداشته و راويان متعدد در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف داستان را پيش مي‌برند. اين اثر تاريخي كه بلندترين رمان رضا براهني
به شمار مي‌آيد از لحاظ تصويري و فرمي و نيز سبك روايت مورد توجه منتقدان قرار گرفته است. «داستان يك شهر» نوشته احمد محمود در ادامه كتاب «همسايه‌ها» نوشته شده است. در اين كتاب ماجراهايي كه بعد از سربازي رفتن خالد پيش آمده‌اند، روايت مي‌شوند. او بعد از كودتاي ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به جرم عضويت در حزب توده به بندر لنگه تبعيد مي‌شود. «داستان يك شهر» روايت و توصيف حوادث گذشته و شرايط كنوني و وضعيت حاكم بر بند لنگه است. احمد محمود سعي مي‌كند مسائل و حوادث سياسي را به عنوان بافت داستان و نه موضوع اصلي درنظر بگيرد، بنابراين سعي مي‌كند مستقيما درگير مسائل سياسي نشود. «درد سياوش» نوشته اسماعيل فصيح، رمان ديگري است كه در آن به كودتاي ۲۸ مرداد اشاره شده است. گره كور داستان در شبي از مرداد ماه سال ۱۳۳۲ ايجاد مي‌شود، اما فضاي داستان در سال ۱۳۵۲ شكل مي‌گيرد و مرتب به سال ۳۲ فلاش‌بك زده مي‌شود. به اين دليل كه جلال، شخصيت اصلي داستان، دايما در حال بازرسي ديگر شخصيت‌هاي رمان است و تلاش مي‌كند تا حقيقت قتل سياوش را بفهمد، اين رمان به عنوان اثري در ژانر معمايي طبقه‌بندي مي‌شود. «پاييز ۳۲» نوشته رضا جولايي مجموعه‌اي از هشت داستان كوتاه است؛ ريگ جن، فصل بادهاي يخ‌زده، هجوم، شامگاه برفي، سبزپري، زرد پري، پاييز، سحرگاه بيست‌وهشتم و همه جهان‌هاي ممكن. تمامي قصه‌ها در بازه زماني بعد از جنگ جهاني دوم تا كودتاي ۲۸ مرداد رخ مي‌دهند. در معرفي اين كتاب آمده است: در اين اثر، قصه انسان‌هايي به تصوير كشيده شده كه هر كدام زخمي خورده و گمنام مانده‌اند. قصه‌هايي از زندگي پرفراز و نشيب مردم عادي كه هيچ‌گاه گفته و شنيده نشد و اين ديده نشدن‌ها آن‌قدر ادامه پيدا كرد كه زير تلي از تاريخ مدفون شد و به دست بي‌رحم فراموشي سپرده شد.
البته نويسنده‌هاي ديگري چون علي‌اشرف درويشيان در «سال‌هاي ابري»، بيژن نجدي در «تاقچه‌هاي پر از دندان»، بهرام صادقي در «سنگر و قمقمه‌هاي خالي»، محمدكاظم مزيناني در «آه با شين» و شهرام رحيميان در «دكتر نون زنش را بيشتر از مصدق دوست دارد» به كودتا و تاثيراتي كه كودتا در قضاي جامعه ايران داشته است، پرداخته‌اند.