چگونه تعرفه‌هاي ترامپ، چين و هند را به يكديگر نزديك كرد؟
نشست تيانجين؛ زنگ خطري براي امريكا
شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين، اين هفته در موقعيتي استثنايي قرار گرفت و تقريبا نمي‌توانست لحظه‌اي مناسب‌تر براي خود رقم بزند، چراكه در نشستي امنيتي در چين، رهبران هند و روسيه به او پيوستند؛ آن‌هم در شرايطي كه يكي از آنها به دليل تعرفه‌هاي سنگين ترامپ از واشنگتن فاصله گرفته و ديگري با استقبال ويژه ترامپ از انزوا خارج شده است. براي نارندرا مودي، نخست‌وزير هند، تعرفه‌هاي امريكا بر كالاهاي هندي ترديدهايي درباره تكيه بيش از حد به واشنگتن ايجاد كرده و براي ولاديمير پوتين پذيرايي رسمي ترامپ در آلاسكا تلاش‌هاي غرب براي تنبيه او به دليل حمله به اوكراين را كم‌رنگ كرده است. در مركز اين تحولات، اما شي جين‌پينگ قرار دارد؛ كسي كه دوري امريكا از هند را به فرصتي براي چين بدل كرده و همزمان توجيهي براي همسويي بلندمدت خود با پوتين يافته است. نشست بيش از ۲۰ رهبر، عمدتا از آسياي مركزي، كه با رژه نظامي در پكن و نمايش موشك‌ها و جنگنده‌هاي جديد چين دنبال شد، تنها يك نمايش تشريفاتي نيست، بلكه نمايشي از تلاش پكن براي تبديل تاريخ، ديپلماسي و قدرت نظامي به ابزارهايي براي بازتعريف نظم جهاني است؛ نظمي كه سال‌ها تحت سلطه امريكا بوده است. در همين رابطه جاناتان سين، پژوهشگر موسسه بروكينگز و كارشناس پيشين سازمان سيا، در تحليل سياست خارجي چين به نيويورك‌تايمز گفت: «موفقيت استراتژي خارجي «شي» در حضور رهبران مختلفي كه به چين سفر كرده‌اند، به روشني نمايان است. در واقع، شي امروز بيشتر از آنكه توسط امريكا و متحدانش محاصره شده باشد، با حضور سران كشورهاي بازديدكننده احساس محاصره مي‌كند!» شي جين‌پينگ، ولاديمير پوتين و نارندرا مودي روزهاي يكشنبه و دوشنبه در نشست سازمان همكاري شانگهاي، گروه امنيتي اوراسيايي تحت رهبري چين و روسيه، در شهر تيانجين حضور داشتند. علاوه بر اين، روز چهارشنبه، «شي» رژه‌اي نظامي در پكن برگزار خواهد كرد تا هشتادمين سالگرد پايان جنگ جهاني دوم را گرامي بدارد و اين منازعه را به عنوان پيروزي‌اي هدايت‌شده توسط حزب كمونيست چين معرفي كند.
گفتني است «شي» در سخنراني‌هاي خود همواره تلاش كرده جنگ جهاني دوم را به عنوان مبارزه‌اي بازتعريف كند كه چين و اتحاد جماهير شوروي نقش تعيين‌كننده‌اي در آن داشته‌اند. مقام‌هاي چيني همچنين تاكيد كرده‌اند كه متحدان غربي توافق‌هايي را كه در جريان و پس از جنگ براي حمايت از ادعاي سرزميني چين نسبت به تايوان مذاكره شده بود، ناديده گرفته‌اند.
به گزارش نيويورك تايمز، رژه‌هاي نظامي فراتر از شكوه و نمايش قدرت، بخشي از حافظه جنگ هستند. در همين حال چين و روسيه نيز در تلاش‌اند تاريخ را بازتعريف كنند و روايت غرب از پيروزي متحدان را به چالش بكشند. نزديكي پكن به مسكو تا پيش از اين تحت فشار واشنگتن قرار داشت، اما به نظر مي‌رسد اين تنش تاحدي كاهش يافته است؛ بخشي از كم رنگ شدن روابط طرفين ناشي از بهبود روابط ميان امريكا و روسيه است. ترامپ در آلاسكا از پوتين تمجيد كرد و موضع كرملين مبني بر واگذاري بخشي از خاك اوكراين براي پايان جنگ را تكرار. اكنون شي جين‌پينگ براي حمايت از پوتين توجيه شده و تحليلگران معتقدند رهبران حاضر در تيانجين از اين فرصت براي ترويج تصويري از جهاني كه كمتر تحت سلطه امريكاست، استفاده خواهند كرد.
شي جين‌پينگ همچنين مي‌تواند از دولت ترامپ براي تسريع كاهش تنش‌ها ميان چين و هند قدرداني كند. روابط دو كشور پس از درگيري‌هاي مرزي خونين در سال ۲۰۲۰ به شدت تضعيف شده بود و افزايش دوبرابري تعرفه‌هاي امريكا بر كالاهاي هندي، دهلي‌نو را به بازنگري در روابط با چين سوق داده است. مودي كه پيش‌تر در دوران رياست‌جمهوري بايدن براي مقابله با پكن به امريكا نزديك شد، براي نخستين‌بار در هفت سال گذشته با حضور در اجلاس به چين سفر كرد. با اين حال، او مانند پوتين و كيم جونگ‌اون در رژه نظامي شركت نكرد. شي در ديداري با مودي تاكيد كرد كه چين و هند بايد شريك باشند، نه رقيب و به جاي تهديد، فرصت‌هايي براي توسعه يكديگر فراهم كنند؛ عبارتي كه به اعتقاد ناظران مي‌تواند كنايه‌اي ظريف به ترامپ باشد. به باور ناظران همگرايي پوتين و مودي در چين، همراه با حضور رهبران ده‌ها اقتصاد نوظهور از‌جمله تركيه، مصر، مالزي و پاكستان، در تضاد با افزايش اختلافات در اتحاد امريكا با كشورهاي اروپايي و آسيايي قرار دارد. بخشي از اين شكاف‌ها زماني آشكار شد كه رهبران اروپايي كنار گذاشته شده از مذاكرات صلح، به واشنگتن رفتند تا ترامپ را از پذيرش خواسته‌هاي روسيه بازدارند. درحالي كه بسياري از متحدان امريكا، چين را تهديدي براي تجارت عادلانه، دموكراسي و ثبات منطقه‌اي مي‌دانند، تحليلگران معتقدند اين نگراني‌ها ممكن است تحت‌الشعاع آشفتگي سياست خارجي امريكا قرار گيرد. علي واين، كارشناس روابط امريكا و چين در گروه بحران بين‌المللي، به اين نشريه گفت: «با وجود نگراني‌ها نسبت به رفتار چين، برخي كشورها ايالات‌متحده را عامل اصلي بي‌ثبات‌سازي نظم بين‌المللي مي‌بينند.» چين نيز تلاش كرده از اين آشفتگي بهره ببرد و كشورهايي مانند هند را به بازنگري در روابط خود با امريكا ترغيب كند. با اين حال، پكن نگران است كه واشنگتن ساير كشورها را تحت‌فشار قرار دهد تا تجارت با چين را محدود كنند، درحالي كه اقتصاد چين به دليل ركود بخش مسكن و جنگ‌هاي قيمتي به شدت تضعيف شده است. سفير چين در هند تاكيد كرد كه پكن و دهلي‌نو مسووليتي براي ايفاي نقش بزرگ‌تر در رهبري جهاني دارند و بايد در برابر هژموني و سياست‌هاي امريكا مقاومت كنند. او اين دو كشور را دو موتور رشد اقتصادي آسيا خواند، عبارتي كه مودي در سياست داخلي خود بارها استفاده كرده است. روسيه اما كاملا در اردوگاه پكن قرار دارد و نيازي به متقاعدسازي ندارد. مسكو از گروه‌هايي مانند سازمان همكاري شانگهاي براي تقويت روابط با چين، هند و ساير كشورهايي كه از زمان حمله روسيه به اوكراين اهميت يافته‌اند، بهره برده است. موضوع نفت روسيه نيز در گفت‌وگوهاي پوتين، شي و مودي مطرح شده و به نظر مي‌رسد توافق‌هايي صورت گرفته است. تعرفه‌هاي ترامپ بر هند به‌خاطر خريد نفت روسيه، فرصت را براي چين فراهم كرده تا خريدار بزرگ‌تري شود بدون پيامدهاي مشابه هند. از همه مهم‌تر، اجلاس و رژه نظامي به پوتين و شي اجازه مي‌دهد بار ديگر بر رابطه نزديك خود تاييد كنند؛ شراكتي كه غرب تلاش كرده آن را تضعيف كند اما موفق نشده است.
ژو بو، سرهنگ بازنشسته ارتش آزادي‌بخش خلق چين و عضو دانشگاه تسينگهوا، پيش‌بيني كرد روابط چين و روسيه همچنان عالي باقي بماند و تلاش‌هاي غرب براي ايجاد شكاف، چيزي جز خيال‌بافي نيست.