چنين كنند بزرگان
اسدالله امرايي
«چنين كنند بزرگان» اثري طنزآميز و كنايه‌آميز از نويسنده امريكايي «ويل كاپي» است كه زنده‌ياد نجف دريابندري ترجمه كرده بود و حال در نشر كارنامه تجديد چاپ شده. ويل كاپي با نگاهي شوخ‌طبعانه و بي‌پروا به زندگي و سرنوشت افراد مشهور و قدرتمند تاريخ مي‌پردازد. كاپي در اين كتاب، با زباني طنز و نثري شيوا، پرده از غرور، جاه‌طلبي و اشتباهات بزرگان تاريخ برمي‌دارد و نشان مي‌دهد كه چگونه اين افراد، با وجود قدرت و نفوذ فراوان، در نهايت دچار سقوط و فراموشي شده‌اند. اين كتاب با بررسي زندگي شخصيت‌هاي معروف تاريخ از زمان‌هاي بسيار دور تا قرن بيستم، از فرعون‌هاي مصر باستان گرفته تا رهبران سياسي و نظامي معاصر، به خواننده نشان مي‌دهد كه هيچ كس از سرنوشت و گذر زمان در امان نيست. كاپي با بيان داستان‌هاي جذاب و پرماجرا از زندگي اين بزرگان، به خواننده يادآوري مي‌كند كه قدرت، ثروت و شهرت، همگي فاني و گذرا هستند و در نهايت، همه انسان‌ها با سرنوشتي مشابه روبه‌رو خواهند شد. يكي از ويژگي‌هاي جذاب «چنين كنند بزرگان» استفاده موثر از طنز و كنايه در روايت داستان‌هاست. كاپي با بيان شوخي‌هاي ظريف و نيش‌دار، نه‌تنها به انتقاد از رفتار و كردار بزرگان تاريخ مي‌پردازد، بلكه به خواننده نيز كمك مي‌كند تا با نگاهي انتقادي و پرسشگر به تاريخ و شخصيت‌هاي آن بنگرد. او با استفاده از طنز به خواننده نشان مي‌دهد كه حتي بزرگ‌ترين و قدرتمندترين افراد نيز داراي ضعف‌ها و كاستي‌هايي هستند و نبايد آنها را افرادي بي‌نقص و كامل در نظر گرفت. «چنين كنند بزرگان» با وجود لحن طنزآميز خود، كتابي عميق و تامل‌برانگيز است كه خواننده را به تفكر درباره ماهيت قدرت، جاه‌طلبي و سرنوشت انسان فرامي‌خواند. اين كتاب با ارائه تصويري واقع‌گرايانه و بي‌پرده از زندگي بزرگان تاريخ، به خواننده كمك مي‌كند تا با نگاهي انتقادي و پرسشگر به تاريخ و شخصيت‌هاي آن بنگرد و از تجربيات و اشتباهات آنها درس بگيرد. اين كتاب هم براي علاقه‌مندان به تاريخ و هم همه كساني كه به دنبال آشنايي با جنبه‌هاي پنهان و ناگفته زندگي بزرگان تاريخ هستند، كتابي خواندني است. «چنين كنند بزرگان» با زباني ساده و روان به خواننده كمك مي‌كند تا با نگاهي تازه و متفاوت به تاريخ و شخصيت‌هاي آن بنگرد. عنوان اصلي كتاب انحطاط و سقوط عملا همه كس در ۱۹۵۰ با نقاشي‌هاي ويليام استايگ منتشر شد. اين كتاب را نجف دريابندري با عنوان چنين كنند بزرگان به فارسي ترجمه كرده است. كتاب چنين كنند بزرگان در ميان كتاب‌هاي طنز معاصر در زبان فارسي، از حاشيه‌هاي ويژه‌اي برخوردار است. در همان نخستين صفحه كتاب كه اصطلاحا به صفحه تقديم مشهور است، با عبارت نامتعارف «از سر ناچاري تقديم شد به...» مواجه مي‌شويد و مي‌توانيد بفهميد كه قرار نيست متني جدي پيش چشمان شما قرار بگيرد. اين مطالب، پيش از انتشار در قالب كتاب، ظاهرا به صورت مقاله‌هاي پراكنده در نشريه خوشه به سرپرستي احمد شاملو منتشر شده‌اند و گويا نقش مهمي هم در تعطيلي آن نشريه ايفا كرده‌اند. ناشناخته بودن ويل كاپي در ايران در زمان انتشار كتاب، تسلط ويژه دريابندري بر زبان فارسي و اصرار او بر اينكه تقريبا هيچ جا به ويل كاپي وفادار نبوده، باعث شد كه سال‌ها اين شايعه وجود داشته باشد كه اين كتاب، نوشته واقعي دريابندري است كه به خاطر مصلحت‌انديشي به نام ويل كاپي نسبت مي‌دادند. دريابندري هم بارها در مصاحبه‌هاي خود مطرح كرده كه شاملو در آن زمان، گفته كه آن طنز امريكايي اگر به همان شيوه به فارسي ترجمه شود، طنز نيست و از اين رو، دريابندري تصميم گرفته با دست بازتري به ترجمه بپردازد.