ناترازي ريل و قطار
در بحث سرمايه‌گذاري خارجي، من واقعيت را عرض كنم؛ شخصا اعتقاد دارم اگر قانون ماده ۱۲، يعني همان ماده ۱۲ قانون رفع موانع توليد، درست و بدون سليقه‌اي عمل كردن مديران، اجرايي شود، ما نيازي به سرمايه‌گذاري خارجي در حوزه ناوگان نخواهيم داشت. سرمايه‌گذاران داخلي كاملا آماده‌اند كه در اين زمينه سرمايه بياورند و فعاليت كنند؛ فقط كافي است تضامين لازم داده شود، مقررات به‌درستي رعايت و اين همه سنگ‌اندازي براي اجراي قانون متوقف شود. در بحث توسعه خطوط ريلي، وضعيت متفاوت است. براي توسعه خطوط، ما قطعا به سرمايه‌گذار خارجي نياز داريم؛ زيرا كشور ما كشوري پهناور و در يك شاهراه حياتي و چهارراه ارتباطي قرار گرفته است. اگر بخواهيم سرعت توسعه خطوط ريلي را افزايش دهيم و سرعت حركت قطارهايمان بالا برود، بايد سرمايه‌گذاري خارجي هم وارد شود. اجازه بدهيد يك مثال تاريخي بزنم؛ در سال ۱۳۵۵، راه‌آهن ايران قطاري با سرعت ۱۶۰ كيلومتر بر ساعت را وارد ناوگان كرد و در آن زمان، ما هفتمين قطار سريع‌السير دنيا را داشتيم. حالا بعد از نزديك به ۵۰ سال، همچنان داريم با همان سرعت ۱۶۰ كيلومتر حركت مي‌كنيم و افتخار ما اين است كه همان قطار را داريم! واقعيت اين است كه در اين مدت، كاري اساسي انجام نشده. عملكرد ما، همه ما، به گونه‌اي بوده كه عملا مردم را از لذت يك سفر ريلي ايمن و استاندارد محروم كرده‌ايم. اين حقيقت تلخي است. در حالي كه سفر ريلي ذاتا سفري ايمن و لذتبخش است و در تمام دنيا در حال توسعه و گسترش است، ما متاسفانه با اين عملكردمان باعث شده‌ايم اين امكان و اين لذت از مردم سلب شود.
با وجود محدوديت‌هاي مالي، چرا تجهيزات مورد نياز از كشوري مثل چين وارد نمي‌شود؟
روابط ما با چين نسبتا خوب است، اما آنها هم محدوديت‌هاي خاص خود را دارند و همكاري آسان نيست. ما جنسي مطابق استاندارد مي‌خريم، چه توليد اروپا، هند يا چين باشد. ايمني در قطار، مانند هواپيما، حياتي است و نمي‌توان آن را ناديده گرفت. مشكل اصلي محدوديت‌هاي بانكي است؛ نمي‌توانيم براي چين اعتبار باز كنيم و آنها هم نمي‌توانند ضمانتنامه صادر كنند. ما بايد پيش‌پرداخت كنيم و ضمانتنامه دريافت كنيم كه اين كار چالش‌برانگيز است. در مجموع، تجهيزات خريداري شده مطابق استاندارد است و نگراني فني نداريم. اما محدوديت‌ها و مسائل مالي، روند كار را دشوار مي‌كند.
ماشه از شنبه 5 مهر‌ماه اجرا مي‌شود. طبق گزارش‌هاي كارشناسي اگر ماشه اجرا شود، در اكثر حوزه‌ها فعاليت‌ها قفل مي‌شود. در شركت‌هاي ريلي چه وضعيتي پيش مي‌آيد؟
ما الان با دنيا كار مي‌كنيم و تجربه زيادي در مواجهه با تحريم‌ها داريم. طبيعتا مكانيزم ماشه محدوديت‌هاي بين‌المللي جديدي ايجاد مي‌كند و مشكلاتي هم به وجود خواهد آورد، اما اين‌طور نيست كه ما را فلج يا كل فعاليت‌هاي رجا را متوقف كند.
واقعيت اين است كه اين مكانيزم براي ما چيز تازه‌اي نيست؛ به نوعي ۴۰سال است كه با محدوديت‌هاي مشابه سروكار داريم. در طول اين مدت، شركت‌هاي ريلي، به خصوص رجا، با مشكلات كنار آمده‌اند، مسيرهاي جايگزين تامين قطعات و منابع را پيدا كرده‌اند و تجربه كافي براي مديريت اين شرايط را دارند. پس اگر مكانيزم ماشه فعال شود، طبيعتا برخي فعاليت‌ها دشوارتر مي‌شود، فشار روي هزينه‌ها بيشتر مي‌شود و ممكن است روند تامين برخي قطعات و خدمات با تاخير مواجه شود، اما به هيچ عنوان باعث تعطيلي كامل يا توقف خدمات نمي‌شود. ما توانسته‌ايم با همين شرايط حتي رشد محدودي هم داشته باشيم و تجربه نشان داده كه سيستم ريلي مقاوم است و مي‌تواند ادامه دهد.
تحليلگرها معتقدند مكانيزم ماشه خيلي جدي‌تر از تحريم‌هاي امريكاست و آثار مخرب‌تري دارد، مثل اتفاقي كه در عراق افتاد.
اين موضوع بيشتر جنبه سياسي دارد و من نمي‌توانم درباره آن اظهارنظر كنم. اما از منظر عملياتي و تجربه ما در رجا، اوضاع اينقدر هم بحراني نخواهد بود.
مرور تاريخ نشان مي‌دهد، پيش از برجام، تحريم‌هاي سازمان ملل وجود داشت و بعد از برجام بخش زيادي از تحريم‌ها برداشته شد. اگر ماشه دوباره فعال شود، ما عملا به شرايط قبل از برجام باز مي‌گرديم، يعني همان محدوديت‌ها دوباره اعمال مي‌شود. آن زمان هم مشكلات وجود داشت، ولي رجا و شركت‌هاي ريلي توانستند منابع مورد نياز خود را از مسيرهاي مختلف تامين كنند و عمليات خود را ادامه دهند.
طبيعتا اگر ماشه فعال شود، فشارها و چالش‌ها بيشتر مي‌شود، هزينه‌ها بالاتر مي‌رود و تامين بعضي قطعات يا خدمات دشوارتر خواهد شد، اما اين‌طور نيست كه كل شركت متوقف شود يا ورشكستگي گسترده رخ دهد. شركت‌هاي ريلي ما به تدريج به سمت استقلال نسبي در توليد و تامين قطعات حركت كرده‌اند و تجربه كافي براي مديريت شرايط تحريمي دارند. بنابراين مي‌توان گفت كه اوضاع سخت‌تر مي‌شود، اما عملكرد و ادامه فعاليت رجا در خطر نخواهد افتاد.
احتمال ورشكستگي شركت‌ها وجود دارد؟
در بخش ريلي قطعا خير. تحريم‌ها فشار زيادي آورد و ضرر زيادي داشت، اما طي بيست و چند سال گذشته شركت‌هاي توانمندي شكل گرفته‌اند. امروز در بخش باري كمتر از ۱۰ درصد و در بخش مسافري كمتر از ۲۰ درصد وابستگي خارجي داريم، در حالي كه سال‌هاي قبل اين رقم ۸۰ تا ۹۰ درصد بود. عمده قطعات و منابع ما داخلي است و شركت‌هاي مهندسي خوبي تربيت شده‌اند كه يكديگر را حمايت مي‌كنند. حتما با تحريم‌ها چالش خواهيم داشت، اما به‌هيچ‌وجه باعث تعطيلي كامل نخواهد شد.