«اعتماد» ساختمان‌هاي ناايمن و پرخطر تهران و عوامل آن را بررسي مي‌كند
« اقاقيا، مهستان و شانزليزه» ؛ ساختمان‌هاي بسيار پرخطر
گروه حوادث
در شهر تهران وضعيت ساختمان‌هاي ناايمن يكي از چالش‌هاي عمده شهري است كه از جنبه‌هاي مختلف از جمله ايمني حريق، زلزله، ساخت‌وساز غيراصولي و تهديد بررسي مي‌شود. طبق اعلام سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران حدود ۸۰ هزار ساختمان ناايمن در تهران شناسايي شده‌اند. اين در حالي است سه سال پيش اين آمار كمتر بوده است؛ فروردين ۱۴۰۱ مديرعامل سازمان آتش‌نشاني تهران گفته بود كه ۳۳ هزار ساختمان ناايمن در پايتخت ايران شناسايي شده است.
طبق گزارشات در مناطق مختلف شهر بيشترين تمركز ساختمان‌هاي ناايمن در منطقه‌هاي ۱۱ و ۱۲ تهران بوده است. «رعايت نكردن كامل الزامات ايمني همچون سيستم‌هاي هشدار و اطفاي حريق، ساخت ساختمان‌ها در دوره‌اي كه ضوابط ايمني با آيين‌نامه‌هاي جامع به‌طور كامل اجرايي نشده بود، بافت فرسوده و ساختمان‌هايي كه مقاوم‌سازي نشده‌اند يا در معرض خطر زلزله هستند و نماي ساختمان‌ها مثل نماي كامپوزيت كه ممكن است زمان آتش‌سوزي خطر بيشتري ايجاد كنند» چند نكته از دلايل ناايمن بودن ساختمان‌هاست. با اين حال شهرداري تهران و سازمان آتش‌نشاني بازديدها و پايش‌هايي انجام داده‌اند و ساختمان‌ها را به چهار دسته از لحاظ خطر تقسيم كرده‌اند: ايمن، ناايمن اندك، نيازمند بهسازي لرزه‌اي و نيازمند تخريب و نوسازي. در بحث ساختمان‌هاي ناايمن چالش‌هايي وجود دارد؛ «كمبود منابع مالي يا انگيزه براي مقاوم‌سازي و ارتقاي ايمني برخي ساختمان‌ها، مشكلات حقوقي يا مالكيتي كه ممكن است مالكان به سرعت اقدام نكنند، ضوابط نگهداري پس از ساخت و فقدان اطلاعات كامل عمومي و شفافيت در انتشار فهرست ساختمان‌هاي ناايمن» هر از گاهي فهرست ساختمان‌هاي ناايمن در تهران منتشر مي‌شود. حالا «اعتماد» به آخرين اظهارات مسوولان مربوطه كه در مورد ساختمان‌هاي ناايمن و پرخطر بوده، پرداخته است.
يازدهم آبان ماه جاري، مهدي چمران، رييس شوراي شهر تهران با اشاره به پلمب پاساژهاي شانزليزه و آلومينيوم گفت: «دادستاني بايد موضوع را پيگيري كند و شهرداري نيز گزارش لازم را ارايه دهد تا پاساژهاي ناايمن تا زماني كه به ايمني نرسيدند، اجازه فعاليت نداشته باشند.»
دهم آبان ماه، كامران عبدولي، معاون پيشگيري سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران گفت: «بر اساس ارزيابي‌هاي تخصصي انجام شده، ۱۱ ساختمان در محدوده بازار در وضعيت بسيار پرخطر از نظر حريق قرار دارند و سازمان آتش‌نشاني به‌طور جدي وارد رسيدگي به آنها شده است. در صورتي كه مالكان و مديران اين بناها نسبت به اجراي دستورالعمل‌هاي ايمني اقدام نكنند، اين ساختمان‌ها تا پايان سال تعيين‌تكليف شده و احتمال پلمب آنها وجود دارد. ساختمان‌هاي بحراني بازار شامل سراي وحيد (خيابان خيام شمالي، بازار پاچنار، بازار سيدولي)، سراي حاج ملاعلي (بازار زيد، بين چهارسوق بزرگ و كوچك)، سراي سيدولي (۱۵ خرداد، بازار پاچنار، محوطه امامزاده سيدولي)، سراي اتفاق (عباس‌آباد، بازار تهران)، پاساژ شناسا (خيابان خيام شمالي، بازار پاچنار، كوچه سيدولي)، پاساژ زورخانه (خيابان خيام شمالي، ابتداي كوچه زورخانه)، پاساژ وحدت (خيابان ۱۵ خرداد، بازار نوروزخان، چهارسوق بزرگ بازار مسگرها، انتهاي كوچه كني)، پاساژ بلور (خيابان ۱۵ خرداد، سبزه ميدان، بازار كفاش‌ها، بازار زيد، پلاك ۴۱)، سراي باغچه علي‌گوله (خيابان مولوي، بازار حضرتي، بازار نجارها، روبه‌روي سيداسماعيل دوم، پلاك ۵۲)، سراي رشتي (بازار كفاش‌ها، بازار زيد، پلاك ۲۵)، پاساژ طلازاده (بازار نوروزخان، چهارسوق بزرگ، بازار مسگرها، پلاك ۱۲۹) هستند. در اكثر اين بناها، سيم‌كشي‌هاي برق فرسوده و آشفته است، سيستم اعلام و اطفاي حريق خودكار وجود ندارد، راه‌هاي خروج ايمن طراحي نشده و روشنايي اضطراري و علايم خروج يا ناقصند يا اصلا وجود ندارند. همچنين ارتباط مستقيم بين طبقات از طريق رايزرها و سقف‌ها باعث مي‌شود كه در صورت بروز آتش‌سوزي، شعله و دود به سرعت در ساختمان گسترش پيدا كند. در كنار اين مشكلات، بار اشتعال بالا، نبود تهويه مناسب براي كنترل حرارت و دود و ضعف جدي در جان‌پناه‌ها و تجهيزات ايمني باعث شده است تا اين ساختمان‌ها در طبقه بحراني قرار گيرند. به مالكان اخطار رسمي داده‌ايم تا اگر همكاري نكنند، با هماهنگي نهادهاي قضايي، همانند پرونده ساختمان آلومينيوم و شانزليزه، برخورد قانوني شود و پلمب قطعي صورت گيرد.»
معاون پيشگيري سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران در مورد ساختمان‌هاي ناايمن گفت: «تعداد ساختمان‌هاي بحراني تهران در حال حاضر به حدود ۵۴ مورد رسيده است. متاسفانه برخي از اين ساختمان‌ها در گذشته حتي قراردادها و دستورالعمل‌هاي ايمني خود را به سازمان آتش‌نشاني ارايه كرده بودند، اما روند كار متوقف شد. ساختمان آلومينيوم اجراي سيستم‌هاي اعلام و اطفاي حريق را آغاز كرده بود، اما هيچ كدام راه‌اندازي نشده و به صورت ناقص باقي مانده است. در حال حاضر سيستم اطفاي فاقد آب، بررسي ايمني سيم‌كشي برق انجام نشده و پلكان‌ها و مسيرهاي خروج دوربندي نشده‌اند. همچنين سيستم تهويه و فشار مثبت پلكان نيز نصب نشده است. در نتيجه ساختمان هنوز در شرايط ايمن قرار ندارد. اين ساختمان به‌رغم داشتن آتش‌نشان مقيم ۲۴ ساعته و اقدام به موقع هنگام حريق اخير، همچنان ناايمن است و كميته ايمني منطقه ۱۱ درباره آن تصميم‌گيري كرده است. در صورت ادامه اين وضعيت، موضوع پلمب با دستور قضايي دنبال خواهد شد كه چند روز گذشته نيز اين امر محقق شد. در اين ساختمان هيچ يك از سيستم‌هاي ايمني اجرا نشده است. با وجود اخطارها و مكاتبات مكرر با مالك و حتي اعلام موضوع به دادستاني، هنوز نه سيستم اعلام و نه اطفاي حريق راه‌اندازي نشده و عملا در فاز صفر ايمن‌سازي قرار دارد. اگر اين روند ادامه يابد، دادستاني به‌طور جدي وارد عمل شده و پلمب مي‌شود كه اين پاساژ نيز چند روز پيش از سوي شهرداري منطقه پلمب شد. اين ساختمان با بار اشتعال بسيار بالا و عمدتا پارچه، بارها به عنوان يكي از ساختمان‌هاي ناايمن نقاط منطقه ۱۱ مطرح شده است. در تاريخ ۲۹ مهر سال جاري، حكم قطع انشعاب آن با حضور نمايندگان قوه قضاييه و آتش‌نشاني صادر و ابلاغ شد و در صورت عدم اقدام فوري، فاز بعدي اجراي حكم پلمب خواهد بود. ساختمان اقاقيا نيز شرايط مشابهي دارد و در زمره چهار ساختمان پرخطر منطقه ۱۱ محسوب مي‌شود. اين چهار ساختمان از جمله موارد بسيار پرخطر تهران هستند. ساختمان آلومينيوم در شرايط پرخطر و سه ساختمان اقاقيا، مهستان و شانزليزه در وضعيت بسيار پرخطر قرار دارند. اگر مالكان نسبت به ايمن‌سازي اقدام نكنند، اين بناها مي‌توانند سرنوشت مشابه پلاسكو را تكرار كنند.»
پنجم آبان نيز عبدولي، معاون پيشگيري سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران در مورد ۱۱ ساختمان بحراني در قلب بازار تهران گفت: «موضوع بازار تهران سال‌هاست به عنوان يكي از دغدغه‌هاي اصلي براي مديريت شهري مطرح است. يكي از مشكلات اصلي بازار، نبود تفكيك و منطقه‌بندي مناسب ميان صنف‌هاي مختلف است. با وجود گذشت زمان طولاني، هنوز اقدام موثري در اين زمينه انجام نشده است. يكي از پيشنهادهاي ما از همان روز نخست اين بود كه هر چه سريع‌تر اين جداسازي انجام شود تا دست‌كم صنف‌هايي كه در معرض خطر بيشتري هستند، از ساير صنف‌ها جدا شوند. جداسازي اتفاق نيفتاد، اما سال‌هاي گذشته پيرو هشدارها و تذكرات سازمان آتش‌نشاني كه انجام داد ما تقريبا توانستيم در اين چند سال ۱۳۵۷ پلاك كه هر كدام بالاي ۲۰۰ مغازه است را شناسايي كنيم. از اين تعداد ۱۱ ساختمان بحراني باقي مانده است. از ۱۲۹ ساختمان بحراني در تهران كه ۱۴ مورد آن در بازار تهران قرار داشت، ۳ مورد ايمن‌سازي شده و ۱۱ مورد ديگر باقي مانده كه جزو ساختمان‌هاي بسيار پرخطر يا بحراني است. هشدارهاي داده شده، بي‌نتيجه مانده است. ساختمان‌هاي پرخطر ما نيز ۸۲۹ ساختمان است و همچنين ۳۲۰ ساختمان ميان خطر و ۱۹۷ ساختمان كم خطر در بازار تهران وجود دارد.»
همچنين علي نصيري، رييس سازمان پيشگيري و مديريت تهران نيز گفت: «مسائل ناايمني بازار تهران با پيچيدگي‌هايي كه دارد، يك راهكاري براي آن تدوين كه مصوبه ستاد بازآفريني شهر تهران شده كه با حضور استاندار وقت تهران و شهردار تهران و همه دستگاه‌ها مصوب شده است. اين مصوبه ۳۴ اقدام دارد. اين تعداد در چهار دسته اقدامات از جمله اقدامات مرتبط با بحث مخاطرات و حريق، كاربري و فعاليت، زيرساخت‌ها و مسائل حقوقي و مالكيت است. بازار تهران، بالاي پشت بام برخي رستوران‌ها را مشاهده مي‌كنيم، مي‌بينيم چند ده‌تا و بعضا چند صدتا كپسول گاز كنار هم قرار دارد. يكسري از اصناف بايد از بازار بزرگ تهران با تعامل جابه‌جا شوند.»
اواخر مهر ماه سال جاري نيز قدرت‌الله محمدي، درباره آخرين وضعيت بيمارستان‌هاي ناايمن گفت: «در حال حاضر تنها چهار بيمارستان تهران شامل بيمارستان سينا، بيمارستان امام خميني (ره)، بيمارستان شهداي يافت‌آباد و بيمارستان رسول اكرم در فهرست ساختمان‌هاي ناايمن باقي مانده‌اند كه براي هر چهار مركز، اقدامات لازم جهت ايمن‌سازي آغاز شده است. بخشي از اين مراكز درماني مراحل اصلي بازسازي، اصلاح تاسيسات و به‌روزرساني سيستم‌هاي ايمني از جمله سامانه‌هاي اعلام و اطفاي حريق را به پايان رسانده‌اند و برخي ديگر نيز در حال تكميل مراحل اجرايي خود هستند. با توجه به نقش حياتي بيمارستان‌ها در مواقع بحراني و ضرورت استمرار خدمات درماني در شرايط اضطراري، ايمن‌سازي اين مراكز از اولويت‌هاي اصلي سازمان آتش‌نشاني است. از اين‌رو، روند كار به صورت مستمر پايش مي‌شود و كارشناسان ما به‌طور منظم وضعيت ايمني اين مراكز را ارزيابي و گزارش‌هاي دقيق به مديريت شهري ارايه مي‌كنند.»