نمادي از مقصد يك سفر دشوار برگرفته از اسطوره اوديسه
محمود فاضلي
آقاي الكسيس چيپراس، نخست وزير پيشين يونان از حزب ائتلاف چپ اين كشور (دوره چهار ساله ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹) كتاب جديد خود به نام «ايثاكي» (منزلگاه آرماني؛ نمادي از مقصد يك سفر دشوار برگرفته از اسطوره اوديسه) را در 762 صفحه منتشر كرد. كتاب از سوي انتشارات «گوتنبرگ» منتشر شده است.
عنوان كتاب از اثر هومر به نام «اوديسه» الهام گرفته است كه در آن اودسيئوس، پادشاها ايثاكي چندين سال در سفر است و تلاش دارد به خانه خود يعني ايثاكي بازگردد و در اين مسير با چالشهاي گوناگون مواجه ميشود. در اين سفر كه ده سال به درازا ميانجامد، ماجراهاي مختلف و خطيري براي وي و همراهانش پيش آمد و در نهايت اودسيئوس را كه همگان گمان ميكردند كشته شده، به وطن خود بازگشته و دست متجاوزان را از سرزمين و زن و فرزند خود كوتاه ميكند. داستان اين كتاب، ماجراهاي شاه اودسيئوس و همراهان او پس از جنگ تروآ و بازگشت به وطن است. در بسياري از زبانها «اوديسه» هممعناي سرگرداني و آوارگي است. اوديسه در كنار ايلياد، دومين اثر حماسي هومر، داستانسراي يوناني است. اين كتاب كه در اواخر قرن ۸ پيش از ميلاد مسيح نوشته شده يكي از تاثيرگذارترين آثار ادبيات مغرب زمين به شمار ميآيد.
نويسنده هم جريان سفر پرچالش و پرخطر خود در دنياي سياست را شرح داده و سرانجام به خود يعني به «ايثاكي» بازگشته است. در فرهنگ يوناني با الهامگيري از اوديسه، از اين واژه استفاده ميشود كه همگي يك ايثاكي دارند كه تلاش ميكنند به آن برسند. چيپراس كه در سال ۲۰۰۸ رهبر حزب چپگراي راديكال سيريزا شد، نظارهگر صعود شتابان اين حزب بود؛ صعودي كه در نهايت به انتخاب او به عنوان نخستوزير يونان در سال ۲۰۱۵ انجاميد.
چيپراس با قدرتي بينظير وقايعي كه يونان و اروپا را در سالهاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ تكان داد، ثبت كرده است. ظلم وامدهندگان، برنامههاي اخراج كشور از اتحاديه اروپا، بانكهاي تعطيل شده، برگزاري همهپرسي در يونان، جلسات با رهبران خارجي مانند مركل، اولاند، پوتين، واكنشهاي مخالفان آن زمان، تلاشهاي طاقتفرساي دولت يونان براي رهايي كشور از مارپيچ تفاهمنامهها، مجموعه روايتهايي است كه اين كتاب را جذاب كرده است. روايتهاي جذاب و كوتاه كتاب در ۱۱ فصل مستند شده است.
علاوه بر اين، او ارزشها، مسيرها و شرايطي را كه هم خود نويسنده و هم مسير كشور را شكل دادهاند، به اشتراك گذاشته است. او پاسخهايي براي چگونگيها و چراييها، خارج از تحريفي كه حقيقت از تبليغات سالهاي اخير متحمل شده، ارايه كرده است. او در كتابش همچنين پاسخهايي براي تحولات پس از سال ۲۰۱۹ داده است؛ به چگونگيها و چراييهايي كه منجر به بحران حزب ائتلاف چپ شد كه از يك حزب اعتراضي كوچك به يك حزب بزرگ تبديل شد، حزبي كه در نبرد براي رهايي كشور از محدوديتهاي ورشكستگي پيروز شد، اما در نبرد با آسيبهاي داخلي و خودش شكست خورد.
كتاب «ايثاكي» نوشته چيپراس كتابي درباره گذشته نيست، بلكه نشانههايي از اميد و چشمانداز براي آينده است. نويسنده با هر رويداد، هر افشاگري، هر انتقاد و ارزيابي خودانتقادي نه به عنوان موضوعي براي بايگاني ديروز، بلكه به عنوان موضوعي جهت تامل براي امروز و فردا برخورد ميكند. به عنوان فرصتي براي او و همچنين براي كساني كه هنوز بر چشمانداز يك يونان عادلانه اصرار دارند، تا نه تنها در مورد «آنچه انجام گرفته است»، بلكه در مورد آنچه «بايد انجام گيرد» تامل كنند، خواهد بود.
كتاب چيپراس در دو سطح عمل ميكند: از يك سو، عذرخواهي شخصي و در عين حال دفاع از انتخابهاي او است. از سوي ديگر، به عنوان روايتي افشاگرانه از پيشينه سياسي عمل ميكند كه مردم يونان تنها از طريق قطعات و افشاگريها آن را شناختهاند. چيپراس لحظات، گفتوگوها و احساساتي را ثبت ميكند كه (همانطور كه خودش اصرار دارد) آشفتهترين دوره سياسي دوران پس از ائتلاف چپ بخواند، بازگو كرده است.
او در كتابش روزهاي سخت يونان و شكاف در اردوگاه چپ را بازخواني كرده است. او در حملهاي تند به «يانيس واروفاكيس»، وزير دارايي سابقش ادعا كرده كه هيچ كس نميتوانسته اين اقتصاددان آتشينمزاج را تحمل كند. او در كتابش بسياري از ياران پيشينش را مورد انتقاد قرار داده و معتقد است واروفاكيس «بيش از آنكه اقتصاددان باشد يك چهره مشهور بود» و هنگام انتصاب او به عنوان وزير دارايي در ابربحران بدهي يونان در سال ۲۰۱۵، «عامل انساني» را دستكم گرفته بود. واروفاكيس از يك «سرمايه» به يك «شخصيت منفي» بدل شد. نه تنها متحدان بالقوه ما نميتوانستند او را تحمل كنند، بلكه همكاران خودش هم طاقت او را نداشتند، چون خودمحور بود. انتشار كتاب جديد چيپراس علاقه بيسابقهاي را در ميان خوانندگان و رسانهها ايجاد كرده است.
كتابفروشيها در پنج ساعت اول ۸۰ درصد از نسخههاي خود را فروختند و يكي از بالاترين سرعتهاي فروش در بازار يونان را ثبت كردند. افزايش تقاضا باعث شد كه انتشارات به چاپهاي متوالي روي آورد كه البته به دليل كمبود كاغذ محدود بود. در عرض يك روز، فروش از 20 هزار نسخه فراتر رفت كه براي اين كشور كم سابقه تلقي ميشود. اين كتاب به يكي از بزرگترين موفقيتهاي تجاري سالهاي اخير در يونان تبديل شده است.