جنگ در ميدان نبرد اوكراين در بيسابقهترين سطح زد و خوردها ادامه دارد. تصاويري مخابره شده كه يك سرباز با پرچم روسيه و اسلحه را در قلب شهر استراتژيك «پوكروفسك» در منطقه «دونتسك» نشان ميدهد. حدود 1382 روز نبرد تن به تن عملا بزرگترين چالش امنيتي و نظامي اروپا پس از جنگ جهاني دوم را رقم زده است.
هفته گذشته چانهزني «استيو ويتكاف» فرستاده و «جارد كوشنر» داماد ترامپ در كرملين سوژهاي داغ پيرامون پيشنهاد 28 مادهاي رييسجمهوري امريكا بود اما اصل ماجرا در ميدان جنگ رقم خورده است. گزارش موسسه مطالعات جنگ و شوراي آتلانتيك مشخصا نشان ميدهد كه با گذشت زمان در جنگ، اوكراين مزيتهاي تكنولوژيك نظامي غرب و انسجام خطوط دفاعي را از دست داده است.
شوراي آتلانتيك خاطرنشان ميكند كه «به طور گسترده به عنوان اولين جنگ پهپادي جهان شناخته ميشود»، ارتش كوچكتر و خلاقتر اوكراين در ابتدا ابتكار عمل را در استقرار پهپادها در دست داشت، «اما روسها از شكستهاي اوليه درسهاي مهمي آموختهاند و اكنون به طور پيوسته در حال از بين بردن برتري اوكراين هستند.»
شوراي آتلانتيك معتقد است كه روسيه هم تاكتيكها و فناوريهاي اوكراين را مطالعه كرده و هم «به طور چشمگيري پايگاه توليد پهپاد داخلي خود را گسترش داده است.»
يك حساب و كتاب ساده درباره موازنه قدرت در ميدان نشان ميدهد كه از بهار 2024 با شيب ملايم به نفع روسيه تغيير كرده است. «كاترينا استپاننكو»، از موسسه مطالعات جنگ، پيشروي روسها در پوكروفسك را نه به «يك پيشرفت ناگهاني، بلكه به ماهها تلاش براي آمادهسازي ميدان نبرد» مرتبط ميداند.
امروز، اعتماد به نفس كرملين آنچنان افزايش يافته كه با ادبياتي تحقيرآميز اروپا را به دوئل دعوت ميكند. در يك نبرد تن به تن كسي برنده است كه تابآوري اقتصادي و نظامي با جرات نبرد را داشته باشد.
نبايد ناديده بگيريم كه زمان به يك «متغير قدرت» تبديل شده كه ابتدا به اوكراين فرصت مقاومت داد اما اكنون به دليل كاهش ذخاير غرب و كاهش منابع انساني كييف، زمان عليه اوكراين است.
چالش حياتي اروپا
به موازات ادبيات خاص «دونالد ترامپ» در تحقير «ولوديمير زلنسكي» اروپا بيش از هر زمان دچار «سرخوردگي» و «احساس تحقير» شده است. حالا رييسجمهوري امريكا انگشت روي ضعف چشم آبيها گذاشته و ميگويد كه قاره سبز در معرض تهديد تمدني قرار گرفته است. داستان امريكا و اروپا پيرامون جنگ اوكراين تحت تاثير«استراتژي امنيت ملي و سياست خارجي امريكا» به يك كلاف سردرگم تبديل شده است. كاخ سفيد در استراتژي امنيت ملي اعلام كرد كه ايالاتمتحده با متحدان اروپايي خود در ناتو بر سر «انتظارات غيرواقعبينانه» آنها از جنگ اوكراين «اختلافنظر» دارد و به شدت از آنها به خاطر «تخريب فرآيندهاي دموكراتيك» براي سركوب مخالفاني كه خواهان صلح سريعتر با روسيه هستند، انتقاد كرد.
در سند استراتژي جديد آمده است كه مذاكره براي يافتن راهحلي سريع براي جنگي كه در اين كشور در جريان است، به نفع استراتژيك ايالاتمتحده خواهد بود و تاكيد ميكند كه برقراري مجدد «ثبات استراتژيك» با روسيه «منافع اصلي» ايالاتمتحده است. اروپاييها با سيلي صورت خود را سرخ نگه داشتهاند. به گفته «اليور هولمز»، «امانوئل مكرون» يك روز پس از انتشار گزارشي مبني بر اينكه رييسجمهوري فرانسه «به طور خصوصي» هشدار داده كه «خطر خيانت واشنگتن به اوكراين وجود دارد»، مدعي شده كه «هيچ بياعتمادي» بين اروپا و ايالاتمتحده وجود ندارد. شكاف عميق «فراآتلانتيك» به يك دردسر بزرگ در بلوك غرب تبديل شده است.
معماي مذاكرات آتشبس
ترامپ به هر قيمتي ميخواهد با پوتين به توافق صلح برسد؛ عطش واشنگتن اگرچه يك امتياز ويژه براي مسكو محسوب ميشود اما امكان تساعد ناگهاني تنش غيرقابل مهار را پررنگ ميكند. مقامات امريكايي و اوكرايني در حال حاضر در فلوريدا در حال مذاكره بر سر متن پيشنهاد صلحي هستند كه دو كشور قصد دارند به روسيه، ارايه دهند. دور قبلي مذاكرات كه در ژنو برگزار شد، به دليل گزارشهايي مبني بر اعمال نفوذ بيش از حد روسيه بر متن اوليه توافق، با مشكل مواجه شد. چالش سخت امريكا اينجاست كه روسيه تا رسيدن به اهداف ژئوپليتيكي بيخيال جنگ نميشود؛ در عين حال بايد دقت داشت كه در نگاه كرملين، مذاكره تابعي از ميدان نبرد است و روسيه در ميدان جنگ به موازنه مطلوب رسيده است. واحد ارواح اوكرايني به اهداف روسي در كريمه حمله كردهاند. ضربات نفوذيهاي آبي مهلك بوده است. كييف ظاهرا ميخواهد با كشاندن جنگ به عمق خاك روسيه، مسكو را دچار آشوب فكري كند اما روسيه تجربههاي متفاوتي نسبت به گذشته در ميدان جنگ كسب كرده است.
دونباس يك هدف استراتژيك
صحبتهاي پوتين در سفر به هند را بايد پاسخي روشن به زمان پايان جنگ يا حداقل «فريز آتش» و پذيرش پيشنهاد ترامپ قلمداد كرد. رييسجمهوري روسيه ضمن تاكيد بر ادامه جنگ در دونباس ميگويد كه «يا نيروهاي اوكرايني منطقه را ترك كنند يا با زور آن را تصرف خواهيم كرد.» تخمين زده ميشود كه روسيه بيش از ۸۰درصد از دونباس را كنترل ميكند، جايي كه درگيريها بين نيروهاي اوكرايني و جداييطلبان تحت حمايت روسيه مدتها قبل از حمله تمام عيار روسيه در سال ۲۰۲۲ آغاز شد. جنگ در اين منطقه ابتدا در سال ۲۰۱۴ آغاز شد، زماني كه روسيه به كريمه -شبهجزيرهاي در جنوب اوكراين- حمله و آن را ضميمه خاك خود كرد. تصرف و الحاق رسمي منطقه دونباس، روسيه را قادر ميسازد تا يك پل زميني به كريمه، يك قطب نظامي و تجاري حياتي براي مسكو، ايجاد كند. نكته جالب اينجاست كه در طرح امريكا آمده كه اوكراين بايد منطقه دونباس را به روسيه واگذار كند. پوتين در عين حفظ قدرت تلاش ميكند با اعصاب ترامپ بازي نكند؛ كاري كه اروپا به شكلي ناخواسته انجام ميدهد. «اميلي فريس» پژوهشگر ارشد در انديشكده دفاعي و امنيتي موسسه خدمات متحد سلطنتي، موافق است كه بعيد است مسكو واقعا در ايجاد صلح در اوكراين بدون درنظر گرفتن امتيازات ارضي سرمايهگذاري كند. واقعيت غيرقابل كتمان اين است كه پايان جنگ اوكراين «فعلا» قريبالوقوع نيست. شايد ملاقات ترامپ و پوتين براي كسب پرستيژ طرفين محتمل باشد اما «احتمالا» نبرد در زمستان ادامه خواهد يافت. پيروزي بزرگ در دونباس و تصرف كامل «اوكراين شرقي» ميتواند يك اتفاق كابوسوار اما زمينهساز آتشبس باشد. در معادلهاي كه تصوير شد؛ رييسجمهوري اوكراين از نظر سياسي تضعيف شده و امنيت اروپا بهطور كامل به تعهدات ناتو (بدون امريكا) وابسته ميشود. روسيه ميخواهد به پيشروي ادامه دهد اما جنگ در زمستان محدوديتهاي ميداني خاص دارد؛ البته روسها معتقدند كه پدران آنها در جنگهاي زمستانه به پيروزيهاي بزرگ رسيدهاند.
كارشناس ارشد روابط بينالملل